Βαρδιάνοι: το νησί που μοιάζει με καραμπίνα πεταμένη στον αφρό της θάλασσας

Το νησί των Βαρδιάνων και η ιστορία του (εικόνες)

Στα νότια της χερσονήσου της Παλικής βρίσκεται το μικρό νησί που φέρει την ονομασία, σε πληθυντικό αριθμό, Βαρδιάνοι. Κοντά σε αυτό υπάρχει μια βραχονησίδα με την ονομασία Παρανήσι.

Πρόκειται για άνυδρο, άδενδρο και ξηρό νησί, το οποίο χαρακτηρίζεται από το επίμηκες μέρος που είναι προς ανατολικά και το μεγάλο πλάτωμα προς τα δυτικά, το λεγόμενο της Χόνδρης. 

Στην αρχαιότητα το νησί λεγόταν Λητοΐα ή Λητώα και Λατώα, ίσως από κάποιο βωμό που ήταν αφιερωμένος στη Θεά Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα. Ο ιστορικός Λοβέρδος γράφει, ότι στον ιστορικό Μελέτιο συναντάται με το όνομα Λιθία.

Το όνομα «Βαρδιάνοι» κατά μία εκδοχή φαίνεται να είναι ιταλικής προέλευσης, ίσως επειδή το νησί στέκει σαν φρουρός στον κόλπο του «Λιβαδιού». Ακόμη υπάρχει και η εκδοχή η ονομασία να προέρχεται από την ιταλική λέξη Guardiano (=φύλακας – φρουρός). Πολλοί υποστηρίζουν πως υπήρχε πάνω στη νησίδα κάποιο φυλάκιο κατά των λαθρεμπόρων ή των πειρατών, δηλαδή φρουρά (guardia) και να άφησε κληρονομιά το όνομά της.

Όπως παρατηρεί και ο ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης, δεν μπορεί να αποκλείσουμε και την περίπτωση της ονοματοδοσίας από το επίθετο Βαρδάνης, μιας και στο Πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής του 13ου αιώνα, αναφέρεται ως γαιοκτήμονας ο Πόθος Βαρδάνης, που είχε τιμάρια απέναντι από τους Βαρδιάνους, εκεί στον κάμπο των Βαντζών. Είναι δε γνωστό και τεκμηριωμένο ιστορικά, πως πολλά τοπωνύμια έπαιρναν το όνομα του κατέχοντος τη γη. Απέναντι δε από τους Βαρδιάνους υπάρχει το τοπωνύμιο «της Ποθούς», κοντά στα Τσιτσελέικα. Ακόμη, στο χωριό Μαντζαβινάτα υπήρχε οικογένεια Βαρδάνη, γύρω στα 1750, και μάλιστα αναφέρεται στον κώδικα της Παναγίας των Κυριακάτων. Επίσης, το επίθετο Βαρδάνης αναφέρεται και σε παλιές νοταριακές πράξεις των Μαντζαβινάτων στα 1652.

Συναντάται δε στα Μαντζαβινάτα και τοπωνύμιο Βαρδανάτα και Βαρδινάτα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Σπύρου Λάμπρου, τα μέλη της οικογένειας Βαρδάνη είναι απόγονοι του Αρμενίου Βαρδάνη, ο οποίος ονειροπολούσε να γίνει βασιλιάς επί Τιβερίου Β΄(702 μ.Χ.) και εξορίστηκε στην Κεφαλονιά, όπου έζησε το υπόλοιπο της ζωής του.




Κατά τον υπογράφοντα το άρθρο, το νησί κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και για μεγάλο μέρος των Βυζαντινών πρέπει να ονομαζόταν «Φάρος» και να είναι αυτό το νησί που μαζί με το άλλο Μελίτη (Κεφαλονιά), ναυάγησε ο Απόστολος Παύλος, πηγαίνοντας το 59 μ.Χ. για τη Ρώμη.

Το όνομα «Φάρος» έχει σχέση με τα αρχαία ονόματα Λίθος, Λητώ, Λιθία, Λατώα, καθώς και με την αρχαία ρίζα λουκ και λυκ, όπως λυκόφως, λυκαυγές και από όλα αυτά προέρχεται η αγγλική λέξη LIGHTHOUSE, που ερμηνεύεται φάρος.


Φάρος Βαρδιάνων 1928



Ο Φάρος

Στο πιο στενό σημείο του νησιού των Βαρδιάνων, αυτό που βλέπει προς το άνοιγμα του κόλπου του Λιβαδίου, ο Άγγλος Κάρολος Νάπιερ (Charles James Napier) έφτιαξε έναν επιβλητικό φάρο. Το Φάρο σχεδίασε ο μηχανικός του Νάπιερ, Κέννεντι το 1829, τον οποίο καταστρέψανε Ιταλικά στρατεύματα κατοχής κατά το 1942. Επρόκειτο για ψηλό κυλινδρικό κτίσμα ύφους 34 μέτρων, με εστιακό ύψος 28 μέτρα και έδειχνε στους ναυτικούς την τεσσάρων χιλιομέτρων είσοδο του κόλπου «Λιβαδιού». Στη θέση του βρίσκεται ένας άλλος κατά πολύ μικρότερος φάρος για την εξυπηρέτηση των πλοίων. Κατά πολλούς ο Φάρος φτιάχτηκε το 1824.

Ιερά Μονή Υπεραγίας Θεοτόκου Ευαγγελιστρίας Βαρδιάνων

Ο Ηλίας Τσιτσέλης μας πληροφορεί πως εκεί στη Χόνδρη υπήρξε παλαιά μονή του Αγίου Νικολάου. Στο μέσο του νησιού και προς δυσμάς υπάρχουν (σήμερα μικρός ναΐσκος) σε ύψωμα ερείπια της παλιάς ανδρικής μονής του Ευαγγελισμού. Δεν είναι γνωστό το όνομα του κτήτορα της μονής. Η παλαιότατη χρονολογία που έχει εντοπιστεί είναι αυτή του 1658, που η μονή κατεστράφη από σεισμό και την ανοικοδόμησή της ανέλαβε ο ηγούμενος, ο Μητροφάνης Κομιτόπουλος. Οι ειδήσεις για εκείνα τα χρόνια που αφορούν στη μονή, από παλιό κώδικα είναι ότι: «οι μοναχοί ζήτησαν την ανοικοδόμηση της μονής και ότι τα παλαιά έγγραφα απωλέσθησαν και το μοναστήρι ήταν πολλές φορές χαλασμένο». Τελικά το 1660 ο δόγης Δ. Κονταρίνης έδωσε την άδεια ανοικοδόμησης της μονής στον Δανιήλ Κατσαΐτη, που μαζί με τον προαναθερφέντα Κομιτόπουλο και άλλους φρόντισαν για την οικοδομική αποκατάστασή της. Η ανοικοδόμηση δε φαίνεται να τελείωσε ολοκληρωτικά, και αυτό φαίνεται από παλιά έγγραφα, στα οποία οι μοναχοί αναζητούσαν πόρους και σε άλλα νησιά του Ιονίου Πελάγους, ιδίως στην Κέρκυρα.

Το 1678 συντάχτηκε συμβόλαιο από δυο Λευκαδίτες και δυο Μεσολογγίτες, οι οποίοι θέλησαν να ανακαινίσουν βιβάρι (κοινώς διβάρι) χειμωνιάτικο στο νησί της Κεφαλονιάς προς όφελος της Μονής των Βαρδιάνων. Ο Τσιτσέλης μας πληροφορεί σε μια του υποσημείωση, πως, ιχθυοτροφείο δεν υπήρχε ποτέ στο νησί. Αν υπήρχε θα ήταν στον Αθέρα ή στο Φισκάρδο ή στον Κούταβο.

Το 1763 ο ιερέας Παρθένιος Μαντζαβίνος έδωσε χρηματικό ποσό στη μονή των Βαρδιάνων, για να κτιστεί στο απέναντι μέρος, στα νότια της Παλικής, στο ονομαζόμενο Ακρωτήριον, -μέρος που είχε κτήματα η μονή- εκκλησία των Αγίων Πάντων. Ο ναός κτίστηκε από τον Μελέτιο Μαντζαβίνο. Η τοποθεσία αυτή σήμερα λέγεται «Στους Αγιούς».

Το έτος 1767 καταστράφηκε πάλι από σεισμούς και ανοικοδομήθηκε δυτικότερα από την παλιά θέση. Ηγούμενος σε αυτήν ανοικοδόμησή της ήταν ο κτήτορας της μονής των Κηπουραίων Χρύσανθος Πετρόπουλος και ο οποίος παρέμεινε ηγούμενος επί διετία. Οι εργασίες ολοκλήρωσης του ναού και των κελιών έγιναν επί ηγουμενίας Κωνσταντίνου Μαντζαβίνου.

Η μονή καταστράφηκε ολοσχερώς το 1867 με τους μεγάλους σεισμούς, αλλά και πάλι έγινε ανοικοδόμηση ριζική στο ναό και στα κελιά. Και πάλι καταστράφηκε από τους σεισμούς του 1953. Εδώ και λίγα χρόνια πρωτοστάτησε ο ιερέας Γεράσιμος Μαρκαντωνάτος από τον Σκοινιά και κτίστηκε μικρός ναός και γύρωθεν ένα μικρό στέγαστρο. 

Το νησί ανήκει περιουσιακά στη μονή των Κηπουραίων και η τοπική εκκλησία θα πρέπει να είναι εκείνος ο φορέας, που θα έχει τον πρώτο λόγο για την τύχη του. Η ιερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας αρκετές φορές οργάνωσε την έλευση των πιστών κατά τις καλοκαιρινές περιόδους, για να τελεστεί η λειτουργία της εορτής του Ευαγγελισμού.

Οι Βαρδιάνοι, το μικρό νησί που βρίσκεται νότια της Παλικής, χρειάζεται την προσοχή μας και τον σεβασμό μας για να αξιοποιηθεί σωστά, χωρίς κτητικές τάσεις και παράτολμα ανοίγματα:

– Δεντροφύτευση με κατάλληλα φυτά, όπως πικροδάφνες, κωνοφόρα και αρμύριγκους
– Αξιοποίηση του χώρου του μοναστηριού
– Συχνές επισκέψεις ιερέων και του μητροπολίτη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για τέλεση ακολουθιών
– Καθαρισμός της γύρω θαλάσσιας περιοχής
– Φτιάξιμο προβλήτας για προσέγγιση μικρών πλοιαρίων και καθαρισμός του μονοπατιού, ώστε να βοηθήσει στο θρησκευτικό, φυσιολατρικό και περιπατητικό τουρισμό

Όλες οι παραπάνω πρώτες σκέψεις αντιστέκονται στα συμφέροντα κάποιων να κάμουν τους Βαρδιάνους νησί για γυμνιστές, και για άλλους, ιδίως μεγαλοεπιχειρηματίες, που ήθελαν το νησί να γίνει αιολικό πάρκο…

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Σημειώσεις – Πηγές:
1. Αθανάσιος Αγγελόπουλος, Κλαυδίου Πτολεμαίου Γεωγραφική Αφήγησις, εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψη, Αθήνα, Μάιος 1999
2. Αντωνίου Μηλιαράκη, Γεωγραφία Πολιτική νέα και αρχαία Κεφαλληνίας, Αθήνα, 1890
3. Γεωργίου Α. Πετρόπουλου, Νοταριακές πράξεις Κεφαλληνίας, της συλλογής Ε. Μπλέσσα (Κώδικας Μαντζαβινάτων), Αθήνα 1962
4. Θησεύς Τζανετάτος, Πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής 1264, Αθήνα 1965
5. Ηλίας Α Τσιτσέλης, Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα, Τ. 2ος, σ.σ. 345-349
6. Κωνσταντίνου Αντωνίου Μονοκρούσου, Αρχειακή Έρευνα- Οι μονές στην Επαρχία Πάλλης της Κεφαλονιάς, Ληξούρι 2008, σ.σ. 7-20
7. Σ. Λάμπρου, Ιστορία Ελλάδος, τόμ. Γ΄, σελ.761

Φωτογραφίες Παναγής Καβαλλιεράτος, Fragkis Ilias

kefaloniamas.gr   & PORTONI.GR