δείτε και το
συνέχεια με
ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΚΗ-ΚΑΤΑΔΙΚΗ
ΕΞΩΡΙΑ- ΦΥΛΑΚΗ-ΚΩΝΕΙΟ........
ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΚΗ-ΚΑΤΑΔΙΚΗ
ΤΜΗΜΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟ http://www.metafysiko.gr/?p=933
Ο Σωκράτης γεννήθηκε το 470 π.Χ. και πέθανε το 399π.Χ. στην Αθήνα, στον Δήμο Αλωπεκής. Ήταν από μια ταπεινή οικογένεια όπου οπατέρας του Σωφρονίσκος ήταν γλύπτης και η μητέρα του Φαιναρέτη μαμή. Ακολούθησε στην αρχή το επάγγελμα του πατέρα του αλλά τα παράτησε για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη φιλοσοφία.
Επίσης ο Πλάτωνας συμπληρώνει στο Συμπόσιο πως το δαιμόνιον ήταν ενδιάμεσο ον ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους. Δεν εννοείταιλοιπόν κάποια πνευματική υπόσταση με την έννοια αρνητικής οντότητας. Οι κατηγορίες βασίστηκαν περισσότερο στο φόβο της επιρροής που εξασκούσε οΣωκράτης ειδικά στο νέο και προοδευτικό αίμα του τόπου, παρά στο ότιυπήρχεαμφιβολία της ηθικής του. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η άμεση και καυστικήτουειλικρίνεια, η αμεσότητα και η ευρύτητα της αποδοχής των λόγων του όχιμόνο στηνεολαία, αλλά και σε όλους όσους απεχθάνονταν τους δήθεν γνώστες καιδιδασκάλους, που το μόνο που ήθελαν είναι να επηρεάζουν, να κατευθύνουνσυνειδήσεις, να ελέγχουν και να χειροκροτούνται. Είχε επίσης ενοχλήσειτογεγονός πως ο Σωκράτης δεν ξεχώριζε τους μαθητές του και μέσα σε αυτούςήτανκαι παιδιά ολιγαρχικών. Η ευθύτητα και το καυστικό του χιούμορ δεν ήτανπαράμια μύγα στα πλευρά όλων των κομπλεξικών φαφλατάδων και αλαζόνων τηςεποχής,που απλά δεν μπορούσαν να συγκριθούν μαζί του σε πνευματικό επίπεδο καιαντί ναεκτιμήσουν τη συνεισφορά του και να προσπαθήσουν να μάθουν κάτι,ανησυχούσαν μηξεμπροστιαστούν και αρχίσει ο κόσμος να αφυπνίζεται και στραφείεναντίον τους.Καίριο ρόλο στην έχθρα εναντίον του έπαιξε και ο Αριστοφάνης, ο οποίοςέκανεότι μπορούσε για να τον παρουσιάσει ως γελοίο, γραφικό και έκφυλο αλλάπαρόλααυτά επικίνδυνο και τρελό, παρασύροντας πολλούς σε αυτή τη νοοτροπίαπου σαφώςεπηρέασε και τη δικαστική απόφαση. Αν και η προσφορά της διδαχής του στους ολιγαρχικούς είχε θεωρηθεί ύποπτη, θα πρέπει να σκεφτούμε πως εκτός απότογεγονός πως ο Σωκράτης δεν αρνιόταν τη γνώση σε κανέναν που τηναναζητούσε, ταπαιδιά των πλουσίων είχαν πιο άνετη πρόσβαση στη γνώση και περισσότερο χρόνο νατην απολαύσουν από τα παιδιά των φτωχών. Εκτός αυτού, οι κατηγορίεςήρθαν καισε μια εποχή που ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είχε αφήσει ανεξίτηλασημάδια και οι Αθηναίοι ήταν πιο ευαίσθητοι από ποτέ σε ζητήματα της πόλης τους καιτηςθρησκείας τους νιώθοντας την ανάγκη να κρατήσουν την κοινωνική καιθρησκευτικήσυνοχή τους στα πάντα περισσότερο από ποτέ, χωρίς καμία παραφωνία πουθαμπορούσε να θεωρηθεί γι αυτούς απειλή της υπάρχουσας δομής. Δεν ήταν λοιπόν δύσκολο να βρεθεί ένα εξελαστήριο θύμα. Κατά τη γνώμη μου οι κατήγοροι του Σωκράτη δεν ήταν παρά απλοί εκπρόσωποι, τα όργανα πουχρησιμοποιήθηκαν για την εξόντωση του, ενώ από πίσω υπήρχαν πολύ περισσότεροι. Εδώ παρατηρούμε πως ηεποχή του Σωκράτη ελάχιστα διαφέρει από τη δική μας.
Ο Μέλητος έπρεπε σύμφωνα με το νόμο να πάει με έναή δυο μάρτυρες και να γνωστοποιήσει στο Σωκράτη τις κατηγορίες ώστε ναεμφανιστεί στον άρχοντα βασιλέα και τη βασίλειον στοά στο ΒΔ τμήμα τηςαγοράς,ώστε να του αποδοθούν και επίσημα. Σύμφωνα με τους Πλατωνικούςδιαλόγους Θεαίτητονκαι Ευθύφρων, ο Σωκράτης προκειμένου να μην καθυστερήσει,διέκοψε μιασυνομιλία που είχε με τον Θεόδωρο τον Μεγαρέα τον γεωμέτρη και τονμαθητή του Θεαίτητο και φτάνοντας εκεί έπιασε κουβέντα με τον Ευθύφρονα πουπερίμενε εκείγια μια δική του υπόθεση. Η δίκη ορίστηκε και θα εκδικαζόταν απο τηνΗλιαία, τολαϊκό δικαστήριο που αριθμούσε 6.000 μέλη πάνω απο 30 χρονών απο 10αθηναϊκές φυλές. Στη δίκη του Σωκράτη κληρώθηκαν και παρέστησαν 500 δικαστές. Ηστάση τουΣωκράτη ήταν περήφανη και γαλήνια και η απολογία του ένα πραγματικόμάθημα γιαόλους. Ο ’νυτος επέμενε στην θανατική ποινή υποστηρίζοντας μάλιστα πωςή δενέπρεπε να γίνει αυτή η δίκη καθόλου ή ο Σωκράτης έπρεπε να καταδικαστεί σε θάνατο. Μεγάλη η αδημονία του να τον ξεφορτωθεί.
Η Απολογία του Σωκράτη χωρίζεται σε τρία μέρη σταοποία και θα επεκταθούμε με μια συνοπτική ανάλυση στο καθένα από αυτάώστε σεγενικές γραμμές να γίνει κατανοητή η περιβόητη αυτή Απολογία.: Στο πρώτο και κυριότερο μέρος της ο Σωκράτηςαρχίζει αρνούμενος ότι είναι δεινός ρήτορας όπως οι κατήγοροι τονχαρακτηρίζουνμε το επιχείρημα του Άνυτου πως θα μπορούσε να τους πλανέψει. Δηλώνει πως θα μιλήσει όπως ακριβώςαισθάνεταικαλώντας όλους όσους είναι μέσα στο ακροατήριο να πουν εάν ισχύουν όσααρνητικάλέγονται γι αυτόν. Αναλύει το πραγματικό νόημα της σοφίας και κατά πόσοείναισοφός ή όχι σαν άνθρωπος, συνεχίζοντας με λεπτομέρεια για όσα λέγονταιειςβάρος του. Ακολουθεί ένας διάλογος με τον Μέλητο όπου τον προκαλεί νααποδείξειμε ποιον τρόπο διαφθείρει τους νέους. Ο διάλογος αυτός για να αναλυθείλέξηπρος λέξη χρειάζεται ένα άρθρο μόνο του. Τα δικά μου συμπεράσματα ήτανπως ο Μέλητος απαντώντας απλά και μονολεκτικά στις διαυγείς, έξυπνες καιπερίπλοκες,ουσιαστικά ρητορικές για αυτόν ερωτήσεις του Σωκράτη, στερείταιικανοποιητικώναπαντήσεων και πνευματώδους επιχειρηματολογίας και κατά τη γνώμη μου απορώ πωςεκείνη την εποχή έπεισε το δικαστήριο περί διαφθοράς του Σωκράτη. Εάνδενέπαιζαν και άλλοι παράγοντες ρόλο που ανέφερα νωρίτερα σε προηγούμενηπαράγραφομάλλον θα επιβεβαιωνόταν ο Σωκράτης ο οποίος είχε πει πως <<είναισεόλους φανερό πως εάν δεν είχα παρουσιαστεί για να με κατηγορήσουν ο Άνυτος καιο Λύκων, θα χρώσταγε (ο Μέλητος) και 1000 δραχμές πρόστιμο επειδή δενθαέπαιρνε ούτε το 1/5 των ψήφων>> εννοώντας τις ψήφους τηςκαταδίκηςτου που δεν θα ήταν ούτε το 1/5, και σε αυτή την περίπτωση ο Μέλητος θααναγκαζόταν να επιβαρυνθεί με πρόστιμο. Εν ολίγοις για μένα οικατήγοροιαπλά αδυνατούν να πείσουν. Διαβάζοντας ο καθένας την Απολογία μπορεί ναβγάλειτα συμπεράσματα του. Στη συνέχεα καταθέτει παραδείγματα του ήθους τουκατά τη διάρκειατης ζωής του αναφέροντας και ονομαστικά παρευρισκόμενους στο ακροατήριοπου τονγνωρίζουν και που είναι εκεί για μάρτυρες υπεράσπισης ή κατηγορίαςκαταλήγονταςπως δεν φοβάται τον θάνατο και δεν θα παρακαλέσει κάνοντας εν τέλειαυτό πουνιώθει σωστό. Στην πρώτη ψηφοφορία των δικαστών τον κρίνουν ένοχο μεπερίπου280 υπέρ της ενοχής του και 220 κατά αυτής.
Το δεύτερομέρος της Απολογίας είναι μετά την ανακοίνωση της ψηφοφορίας και όταν τον ρωτούν οι δικαστές τι ποινή θέλει να του επιβληθεί. Ο Σωκράτης δεναγανακτείγια την απόφαση και μάλιστα απορεί που καταδικάστηκε με τόσο μικρή διαφορά. Μάλιστα κάποια στιγμή εξοργίζει το δικαστήριο λέγοντας πως πρέπει ως ποινή νατου επιβληθεί δια βίου και δωρεάν σίτιση στο πρυτανείο όπως γίνεται στους ευεργέτες της πόλης. Εναλλακτικά αντιπροτείνει ένα πρόστιμο 30 μνων μεεγγυητέςτον Κρίτωνα, Απολλόδωρο και Κριτόβουλο. Ότι λέει δεν το λέει αποαλαζονεία αλλάγιατί πραγματικά είναι εντάξει με τον εαυτό του και νιώθει πως ποτέ στηζωή τουδεν έβλαψε κανέναν, αντίθετα έκανε μόνο καλό. Ίσως επειδή διαισθανόταν την επικείμενη απόφαση και ήθελε ναπροκαλέσει λίγο όλη αυτή τη κωμωδία εναντίον του.
Μετά και το δεύτερο σκέλος ακολουθεί και η επόμενη ψηφοφορία όπου τον καταδικάζει σε θάνατο και μάλιστα με περισσότερεςψήφους.Εκεί ακολουθεί το τρίτο και τελευταίο μέρος. Απορεί γιατί βιάζονται νασκοτώσουν έναν 70χρονο που βρίσκεται ήδη στη δύση της ζωής του. Δεν μετανιώνειγια ότι είπε και έκανε και δεν θα προσπαθήσει να αποφύγει την καταδίκη.
Μάλιστα λέει χαρακτηριστικά κάτι που μου έκανε εξαιρετική εντύπωση: <<Θέλω όμως σε εσάς που με καταψηφίσατενα δώσω και ένα χρησμό για το μέλλον: Γιατί ήδη βρίσκομαι στο σημείο που οι άνθρωποι σαν πρόκειται να πεθάνουν- αποκτούν τη δυνατότητα να προλέγουνκαλύτερα. Λέωλοιπόν, σε όσους απο εσάς, άνδρες με σκοτώσατε, ότι αμέσως μετά τοθάνατο μου,θα τιμωρηθείτε πολύ χειρότερα. Μα τον Δία, απ όσο με τιμωρείτεσκοτώνοντας με.Γιατί τώρα με την πράξη σας αυτή νομίζετε πως θα απαλλαγείτε απο το ναδίνετελόγο για τη ζωή σας. Αλλά ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί όπως εγώ σας ταλέω.Γιατί θα αυξηθούν εκείνοι που σας ελέγχουν, τους οποίους εγώ μέχρι τώρα, χωρίς να το καταλαβαίνετεεμπόδιζα >>. Να σχολιάσωαπλά πως αυτό αποδείχτηκε επιεικώς προφητικό απο τότε μέχρι και σήμερακαιεπαναλαμβάνεται συνεχώς και καθημερινά; Συνεχίζει διερωτώμενος τι υπάρχει στην άλλη ζωήκαι ευελπιστεί να συναντήσει πραγματικούς δικαστες στον Άδη και νασυναντήσειτις μεγάλες προσωπικότητες της ιστορίας. Κατακρίνει τους κατηγόρους τουπουπίστεψαν πως θα μπορούσαν να τον βλάψουνμε αυτό τον τρόπο, και αποχαιρετά όλους με τα συγκλονιστικά λόγια:<<Αλλά τώρα είναι ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω και εσείς για να ζήσετε. Ποιοι απο μας πηγαίνουν σε καλύτερο μέροςείναι άγνωστο σε όλους μας εκτός απο το Θεο…
Στη φυλακή έμεινε ένα μήνα περίπου λόγο τηςαπουσίας του ιερού πλοίου της πόλης, της Πάραλου που βρισκόταν στηνΠύλο γιατις γιορτές του Απόλλωνα. Όσο απουσίαζε το ιερό πλοίο κανένας δενμπορούσε ναεκτελεστεί. Μάλιστα καθυστέρησε λόγο τρικυμίας Ο Κρίτων που ήταν πιστόςφίλοςτου Σωκράτη, τον επισκέφτηκε για να τον ειδοποιήσει πως το πλοίο φάνηκεστοΣούνιο, άρα πλησίαζε και η ώρα της εκτέλεσης της ποινής. Παρά τηνεπιμονή τηδική του όπως και άλλων φίλων και μαθητών του να δραπετεύσει, εκείνος αρνήθηκεκατηγορηματικά να το κάνει. Θα δεχόταν την ποινή του με ηρεμία και αξιοπρέπεια μένοντας πιστός στουςκανόνες τηςπολιτείας και της απόφασης του δικαστηρίου, δείχνοντας έτσι πωςεξακολουθεί νατιμά και να σέβεται τους νόμους. Εκτός απο αυτό όμως η πράξη του να μην εμποδίσει το θάνατο του έκρυβε και βαθύτερο νόημα. Δραπετεύοντας θαέπρεπε ναζήσει σαν φυγάς μακρια απο τον τόπο του και αυτό δεν το ήθελε. Δεν τονενδιέφερε να ζήσει όση ζωή του απέμεινε στα 70 του χρόνια στην εξορία,μακριααπο τη ζωή και το περιβάλλον που γνώριζε και αγαπούσε, σαν έναςδραπέτης.’λλωστε για τον Σωκράτη ο θάνατος που θα ερχόταν απο το κώνειο, δεν ήταν παράμια επιτάχυνση της χρονικής στιγμής του θανάτου που θα ερχόταν απογηρατείαέτσι και αλλιώς κάποια στιγμή. Δεν έβλεπε τον θάνατο σαν το τέλος. Εκτός από αυτό όμως, με την αυτοθυσία του δενήθελε παρά να αποδείξει στους υπόλοιπους την μεγάλη αλήθεια που γιαυτόν ήταναυτονόητη: Πως με τον αδιαμαρτύρητο θάνατο του και υποφέροντας αγόγγυστα την αδικίατης εκτέλεσης του αποδείκνυε αυτόματα πως έμενε πιστός στις πεποιθήσειςκαι τιςαρχές που σε όλους δίδασκε μια ζωή, πλήττοντας έτσι τη μισαλλοδοξία και τη δεισιδαιμονία. Στους πλατωνικούς διαλόγους Κρίτων και Φαίδωνα καταγράφεται και αυτη ησυνομιλία με τον Κριτία, αλλα και η φοβερή στιγμή του θανάτου του. Οιφίλοι τουκαι μαθητές του τον επισκεπτονται στο κελί του για να του κάνουνσυντροφιά καινα του δώσουν θάρρος, αν και μάλλον ο Σωκράτης δίνει θάρρος σε αυτούς.Κατά τοτέλος της ημέρας ο φρουρός φέρνει το κώνειο που πίνει χωρίς ίχνοςταραχής καιαγωνίας. Η δραματική διήγηση κορυφώνεται με τον Σωκράτη να νιώθει σταπόδια τουτο μουδιασμα του θανάτου και όταν πλησιάζει η ώρα να ξεψυχίσει λέει και τα τελευταία λόγια στον Κριτία, να θυσιάσει στον Ασκληπιό για λογαριασμότου ένακοκκορα. Το τραγικό του τέλος έρχεται με τη λεπτομερειακή εξιστόρισηακόμα καιτων συσπάσεων του προσώπου του καθώς χάνει το χρώμα του και πεθαίνει. Πραγματικά συγκλονιστική στιγμή…Και έτσι τελειώνει η ζωή ενός αποτουςμεγαλύτερους φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας αλλά και μια σελίδα ντροπήςγια τηνιστορία μας και το θεσμό της Δημοκρατίας…
Η σπάνια φιλοσοφική οντότητα του Σωκράτη είχεσυγκεντρώσει γύρω του πολλούς μαθητές που ίδρυσαν τις λεγόμενες ΣωκρατικέςΣχολές, προσθέτοντας στον κορμό της διδασκαλίας του και την δική τους φιλοσοφική αντίληψη. Αυτές ήταν: Η Μεγαρική ή Εριστική Σχολή, ηΚυνική Σχολή και ηΚυρηναική Σχολή. Θα αναλύσουμε συνοπτικά το αντικείμενο της κάθε μίαςώστε ναδωθεί ένα γενικό νόημα χωρίς να ξεφύγουμε απο την κεντρική ουσία πουείναι οβίος του Σωκράτη, αφού για να μιλήσουμε εις βάθος για την κάθε μια, θα χρειαστεί και εδώ ένα ολοκλήρο άρθρο.
Στην Μεγαρική που ιδρύθηκε από τον μαθητήτου Σωκράτη, Ευκλείδη από τα Μέγαρα, διδασκόταν πως το ον είναι ένα καιταυτίζεται με το αγαθό στοιχείο παρόλο που μπορεί να εμφανίζεται μεδιαφορετικές έννοιες και ονομασίες. Ο άνθρωπος πρέπει να επιδιώκει τηνανύψωσητου μέχρι τη θεϊκή νόηση και αυτό επιτυγχάνεται με τον διαλεκτικόέλεγχο.Επίσης επικεντρώνεται στον τρόπο που γίνεται μέσα από πολλέςεννοιολογικές αποδόσεις μιας έννοιας να διατηρήσεις την σημασία της. Η Μεγαρική Σχολήέπαιξεκαταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της Πλατωνικής θεωρίας των Ιδεών, αφού μετά το θάνατο του Σωκράτη, ο Πλάτωνας έμεινε αρκετό καιρό με τον Ευκλείδη.
Στην Κυνική Σχολή που ιδρύθηκε από τονΑντισθένη διδασκόταν ο αυτοέλεγχος, η αρετή και η σωφροσύνη που δίδασκε ο Σωκράτης, και που είναι το μέσον για το υπέρτατο αγαθό, την αρετή. Αυτήεπιτυγχάνεται με την αυτογνωσία και με την πειθαρχία στον καθημερινόβίο μας. Ηπειθαρχία και η απαλλαγή από την ηδονή, απελευθερώνει από τις ανάγκες. Ζούσαν αυστηρά, λιτά και σεμνά, περιφρονώνταςτον πολιτισμό και τα αγαθά του και οτιδήποτε έχει σχέση με τη γνώση πουσχετίζεται με τον πολιτισμό. Ζούσαν στηφύση θεωρώντας πως έτσι προφυλάσσονται από τις κακοτοπιές και τιςαπογοητεύσειςτης κοινωνίας και επιτυγχάνουν την θέωση. Αντιπροσωπευτικότερος μαθητήςαυτήςτης Σχολής, ήταν ο Διογένης από την Σινώπη που πέρασε μεγάλο μέρος τηςζωής τουμέσα σε ένα πιθάρι, κρατώντας ένα φανάρι και κραυγάζοντας πως ψάχνει ναβρειέναν αληθινό και τίμιο άνθρωπο! Άλλη μία από τις άπειρες αποδείξεις της διαχρονικότητας ή ακόμα και της προφητικής, επίκαιρης διδασκαλίας του Σωκράτη.
Στην Κυρηναϊκή Σχολή, η σχολή που βγήκεμέσα από τη γνώση της ηδονής που δημιούργησε ο Αρίστιππος πρέσβευαν τηναρετήπου προέρχεται από τη γνώση και το ενάρετο που προέρχεται από την πράξηπουπροσφέρει ευχαρίστηση. Ευχαρίστηση όμως που δεν πρέπει να σεκαταλαμβάνει,κάνοντας σε σκλάβο της. Η ηδονή είναι ευτυχία και η ευδαιμονία τηςστιγμής ημεγαλύτερη ευτυχία, αφού το παρελθόν έχει ήδη μείνει πίσω μας και τομέλλοναργεί ακόμα να έρθει όποτε το παρόν έχει τη μεγαλύτερη αξία με βασικήπροϋπόθεση όμως, η ευδαιμονία αυτή να μην προκαλείται ποτέ σε βάρος κάποιου άλλου και να του προκαλεί δυστυχία. Ο Αρίστιππος διδάσκει τη φιλοσοφίαως τέχνηζωής που αποσκοπεί στην διατήρηση της εσωτερικής ευτυχίας.
Μπορεί να πέρασαν αιώνες και αιώνες από το θάνατοτου Σωκράτη αλλά τα κληροδοτήματα του και η συνεισφορά του στηνανθρώπινηεξέλιξη της σκέψης και των αξιών του πολιτισμού μας, εξακολουθούν καιπαραμένουν επίκαιρα μέχρι σήμερα. Η διδασκαλίες του επαληθεύονται συνεχώς, αφού ο καθένας από εμάς ψάχνει ναβρει κάθε μέρα τον πραγματικό εαυτό του, να τον ανακαλύψει και ναδημιουργήσειτο ήθος, το χαρακτήρα και τις αρχές του. Κάθε μέρα υπάρχουν άνθρωποιπουορθώνουν το ανάστημα τους στα κακώς κείμενα αυτού του κόσμου με μόνηασπίδα τηνειλικρίνεια και τη σιδερένια θέληση που χρειάζεται για να αντιταχθείςσε αυτά.Και κάθε μέρα υπάρχει και ένας Σωκράτης εκεί έξω που καταδικάζεται σεθάνατοκαι πίνει και αυτός το δικό του κώνειο. Η προσπάθεια συγγραφής ενόςτέτοιουάρθρου είναι για εκείνον και για όλους αυτούς που κρύβουν ένα Σωκράτημέσατους….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου