Ανοικτή Επιστολή προς τους Φορείς της Κεφαλληνίας και τους πολίτες της.

Υπάρχει κανείς ;

Αγαπητοί εκπρόσωποι των θεσμών του Νησιού μας, αγαπητοί Κεφαλλήνες στην καταγωγή και την σκέψη απανταχού της Γης

Νιώθω την τιμή και την υποχρέωση να απευθυνθώ κατ’ αρχήν προς Εσάς πριν η ανάγκη με αναγκάσει να απευθυνθώ σε κάθε φορέα και πολίτη που ξεπερνά τα στενά όρια του γενέθλιου τόπου μας .

Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι από Εσάς είστε γνώστες των σχετικών  αρχαιολογικών ανακοινώσεων που είδαν το φως της δημοσιότητας από τους  υπεύθυνους αρχαιολόγους οι οποίοι  ανέσκαψαν ή συνεχίζουν να ανασκάπτουν τις αρχαιολογικές θέσεις της νήσου Κεφαλληνίας. Τελικό συμπέρασμα είναι ότι η αρχαιολογική σκαπάνη ευτύχησε επιτέλους να συναντήσει μετά από συνεχή  αγώνα διακοσίων και πλέον ετών στον ευρύτερο χώρο του Ιονίου υψίστης σημασίας αρχαιολογική θέση της Υστεροελλαδικής περιόδου (1500-1100 π.Χ.) στην περιοχή της ΝΑ. Κεφαλληνίας που χρονολογείται στην εποχή του Οδυσσέως.

Ήδη από την Νεολιθική περίοδο (5000-3500 π.Χ.) η συγκεκριμένη περιοχή, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της αρχαιολόγου Δρ. Γεωργίας Στρατούλη, είχε  αναπτύξει ισχυρές κοινωνικές δομές και έναν δυναμισμό όπου σε συνθήκες ευμάρειας και ασφάλειας δια μέσου των αιώνων που πέρασαν εδραίωσε την ανάπτυξη ενός ισχυρότατου Μυκηναϊκού κέντρου που ήλεγξε από εκεί όλη την νησιωτική περιφέρεια της δυτικής Ελλάδος.

Είναι επίσης γνωστό ότι μετά από την ανασκαφή του θολωτού ηγεμονικού τάφου των Μυκηναίων ηγεμόνων που ανέσκαψε το 1991-94 ο αρχαιολόγος Δρ. Λάζαρος Κολώνας στα Τζαννάτα και τις επιστημονικές του ανακοινώσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας σε αρχαιολογικά συνέδρια και συγγράμματα μίλησε από τότε για την τεράστια σημασία του συγκεκριμένου μνημείου υπογραμμίζοντας ότι:

 «Τα αρχαιολογικά ευρήματα και η ένταξη του στην ΥΕ ΙΙΙΑ-Β περίοδο σηματοδοτούν την ύπαρξη ενός ισχυρού μυκηναϊκού κέντρου…., τα δεδομένα που έχουμε με βάση την έρευνα μας συνηγορούν στο να θεωρήσουμε ότι εδώ βρισκόταν το επίκεντρο της εξουσίας όχι μόνο για το νησί της Κεφαλονιάς, αλλα και για την ευρύτερη περιοχή του κεντρικού Ιονίου». …..

Δυστυχώς η τότε αναγκαστική μετακίνηση του Δρ Λάζαρου Κολώνα στην Αθήνα για την ανάληψη της θέσεως του Γενικού Δ/του Αρχαιοτήτων Ελλάδος και η ατολμία της εδώ πολιτικής και κοινοβουλευτικής μας εκπροσώπησης, που έφτανε (ελέω των ψήφων) σε πολλές περιπτώσεις στην άρνηση, νέκρωσε τις έρευνες στην επίδικη περιοχή και αποθάρρυνε κάθε αρχαιολογική αναφορά και πρωτοβουλία που θα είχε σχέση με τις επιστημονικές ανακοινώσεις που είχε διατυπώσει ο κύριος Κολώνας.

Από τότε, κάθε προσπάθεια που καταβάλαμε για την συνέχεια των ανασκαφών προσέκρουε στην σθεναρή αντίδραση της εκάστοτε εδώ πολιτικής εξουσίας που δεν ήθελε να διακινδυνεύσει την ασφαλή προσβασιμότητα της στους ψήφους των Ιθακησίων. Παρά ταύτα ο αθέατος και μοναχικός αγώνας που έδιναν από την μια πλευρά η επιστημονική ομάδα της αρχαιολόγου Δρ Γεωργίας Στρατούλη στις ανασκαφές του Σπηλαίου της Δράκαινας και αφετέρου το πολυσήμαντο αρχαιολογικό και ερευνητικό έργο του Προϊσταμένου της νεοσύστατης ΛΕ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών αρχαιοτήτων αρχαιολόγου Ανδρέα Σωτηρίου και του αρχαιολογικού δυναμικού της υπηρεσίας του έδιναν εντυπωσιακά αποτελέσματα που επιβεβαίωναν την ισχυρή παρουσία των πολιτισμών στο νησί της Κεφαλληνίας που αναπτύχθηκαν κατά τα Προϊστορικά και Ιστορικά  χρόνια.

Χρειάστηκαν να περάσουν είκοσι χρόνια από τότε για να βρεθεί η κατάλληλη συγκυρία προκειμένου να συνεχιστούν ξανά οι έρευνες στην επίδικη περιοχή της κοιλάδας των Τζαννάτων. Η τοποθέτηση στο νησί μας του αρχαιολόγου Δρ. Αντωνίου Βασιλάκη από την Κρήτη με πολλές περγαμηνές και εμπειρία στον χώρο της Προϊστορικής αρχαιολογίας  στην θέση του Διευθυντή της ΛΕ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων έφερε ξανά στο προσκήνιο την συνέχιση της έρευνας από εκεί που την είχε σταματήσει ο αρχαιολόγος Δρ, Λάζαρος Κολώνας.

Μετά από επισταμένη επιφανειακή έρευνα και συνεχή παρουσία επί εξάμηνο στην επίδικη περιοχή μελετώντας ο Αντώνης Βασιλάκης κάθε σπιθαμή την πέριξ του μυκηναϊκού τάφου έκταση αποφάσισε την Άνοιξη του 2011 να κάνει  το μεγάλο βήμα και να αναλάβει δράση για την αποκάλυψη και ταυτοποίηση των αρχαιολογικών θησαυρών που η γη των Κεφαλλήνων κρατούσε σε αυτήν την περιοχή για χιλιάδες χρόνια στην αγκαλιά της.

Εισπράττοντας όμως καθημερινά τα μηνύματα από την περιρρέουσα  πολιτική κατάσταση τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο και βλέποντας ότι θα έμενε τελικά μόνος σε ένα μοναχικό αγώνα βαλλόμενος από παντού χωρίς στηρίγματα και οικονομικούς πόρους, ζήτησε από την νεοσύστατη Εταιρεία Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας, της οποίας είμαι ο πρόεδρος, την οικονομική και ηθική στήριξη για την έναρξη των ανασκαφών.

Εμείς στο όνομα του κάθε Κεφαλλήνα απανταχού της γης και εκφράζοντας την δική σας περηφάνια για τον τόπο καταγωγής μας και την ιστορία του, στο όνομα των γενεών των προγόνων μας αλλά και των μελλοντικών γενεών που έρχονται, κάναμε αυτό που εσείς όλοι θα θεωρούσατε αυτονόητο, δηλαδή αναλάβαμε πλήρως την ιστορική ευθύνη που μας αναλογούσε και εγγυηθήκαμε  να στηρίξουμε με κάθε τρόπο τις ανασκαφές και την έρευνα που θα ξεκινούσε  πολύ σύντομα.

Την προσπάθεια αυτή ήλθε να ενισχύσει ο  Ολλανδός φιλέλληνας Hans van Hasselt, θείος της γυναίκας μου Henriette Putman Cramer και μαζί με αυτόν οι αδελφοί Στέλιος και Κώστας Ζαπάντης με οικονομικές και υλικές προσφορές, ο κοσμήτορας του Πανεπιστημίου Simon Fraser από το Βανκούβερ του Καναδά John Pierce μαζί με τον εκ Κεφαλληνίας καταγόμενο Δρ. Ανδρέα Γερολυμάτο, Δ/τη της έδρας Ελληνικών Σπουδών του ομώνυμου Πανεπιστημίου, οι οποίοι ανέλαβαν ως Πανεπιστήμιο το πλήρες οικονομικό κόστος για την διάθεση και συνεχή παρουσία επί τετράμηνο είκοσι φοιτητών της αρχαιολογικής τους σχολής κάθε έτος ενισχύοντας  το έργο της αρχαιολογικής υπηρεσίας, μαζί μας ήταν η ομάδα των εθελοντών από την τοπική μας κοινωνία και τέλος οι κάθε είδους προσφορές υλικές και οικονομικές των μελών της εταιρείας μας.

Και ενώ νομίζαμε ότι όλα τα είχαμε υπολογίσει σωστά ήλθαν δυστυχώς δύο απρόσμενες εξελίξεις που δημιούργησαν ένα νέο περιβάλλον για την ομαλή εξέλιξη των ανασκαφών.

Το πρώτο ήταν η αναγκαστική έξωση του δρ. Αντώνη Βασιλάκη από την αρχαιολογική υπηρεσία με τον νόμο «περί εφεδρείας» και το δεύτερο ήταν η ανιστόρητη εχθρική και  εκδικητική στάση των μελών του τοπικού συμβουλίου Πόρου και όχι μόνο προς το πρόσωπό μου αλλά και την αρχαιολογική κοινότητα, μια στάση που δυστυχώς συμπαρέσυρε την πλειοψηφία των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου της τοπικής αυτοδιοίκησης του νησιού μας και διέλυσε την υποδομή που επί είκοσι και πλέον χρόνια είχαμε εγκαταστήσει στον τ. τουριστικό ξενώνα για την σωστή λειτουργία μιας αρχαιολογικής κοιτίδας.

Χωρίς τον ξενώνα πλέον και την ειλικρινή στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης ξέραμε ότι  η ανασκαφή είχε πλέον αφεθεί στην φιλοτιμία και τον πατριωτισμό των πολιτών της περιοχής μας, των απανταχού Κεφαλλήνων στην ψυχή και το φρόνημα και των φιλάρχαιων Ελλήνων και φιλελλήνων που θα ήθελαν να βοηθήσουν.

Σε αυτήν την πολύ κρίσιμη συγκυρία είχαμε την ευκαιρία να ζήσουμε την εικόνα της άλλης Κεφαλληνίας, την εικόνα της ανιδιοτελούς προσφοράς και παρουσίας των συμπολιτών μας που συστοιχήθηκαν μαζί μας.

 Άτομα κάθε ηλικίας ήλθαν εκεί και έγιναν μέλη της αρχαιολογικής ομάδας, τσοπάνηδες, αγρότες, συνταξιούχοι, φοιτητές, επαγγελματίες που άφηναν τις δουλειές τους και εργάτες οικοδομών. Η υπερβολική αγάπη και η περηφάνια  που αισθάνονταν για την συμμετοχή τους δίπλα στον ανασκαφέα Αντώνη Βασιλάκη τους είχε  μεταμορφώσει ταχύτατα σε άριστους τεχνίτες ανασκαφών!. Είχαν την μεγάλη τύχη να ζήσουν μαζί με μας και το δικό τους όνειρο, να είναι και αυτοί εκεί πρωταγωνιστές περήφανοι και ωραίοι ως Έλληνες. Ήταν αυτοί που πρωτοείδαν και προτοακούμπησαν μετά από 3.500 χρόνια  μαζί με τον Αντώνη Βασιλάκη και την αρχαιολογική του ομάδα τις πέτρες των κτισμάτων και των διαδρόμων που κάποτε βάδιζαν πάνω σε αυτά οι πρόγονοι αλλά και οι απόγονοι της εποχής του Οδυσσέως. (Αυτοί τουλάχιστον έχουν να πουν πολλά στα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.)

Ήταν βέβαιο πλέον, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αρχαιολογικής ομάδας του Δρ. Αντώνη Βασιλάκη, ότι βρισκόμασταν πάνω και μέσα στις οικιστικές και ταφικές εγκαταστάσεις των Μυκηναίων ηγεμόνων που διοίκησαν την δυτική νησιωτική Ελλάδα και όχι μόνον. Οι εγκαταστάσεις αυτές προσδιορίζονται  με απόλυτη ακρίβεια στην εποχή του Οδυσσέως και υπάρχει πλέον η βεβαιότητα ότι θα βρεθούμε πολύ σύντομα να διαχειριστούμε μια ιστορική πραγματικότητα που φαίνεται ότι θα σημαδέψει ανεξίτηλα τον παγκόσμιο ιστορικό και αρχαιολογικό χάρτη.

Και ενώ θα περίμενε κανείς ότι μπροστά σε αυτήν την ιστορική στιγμή τουλάχιστον οι έχοντες την ευθύνη των τοπικών υποθέσεων θα ήταν οι καθημερινοί θεματοφύλακες και συμπαραστάτες αυτής υπόθεσης, με μια πρωτοφανή, αχαρακτήριστη και αδιανόητη απόφαση, αφού πρώτα διέλυσαν την αρχαιολογική κοιτίδα στον τ. Τουριστικό ξενώνα αρνήθηκαν ακόμη και την πρόταση του ανασκαφέα Αντώνη Βασιλάκη και της αρχαιολόγου Γεωργίας Στρατούλη να στεγαστεί στο ήδη διαμορφωμένο για μουσείο ισόγειο του κτίσματος μια αρχαιολογική συλλογή με αναφορά στις ανασκαφές της περιοχής των Πρόννων και του αρχαιολογικού υλικού του Σπηλαίου της Δράκαινας. Δηλαδή με απλά λόγια αρνήθηκαν ο Πόρος να έχει ένα Μουσείο, μια μοναδική αρχαιολογική έκθεση.!!!

Σε απάντηση της πρότασης των αρχαιολόγων και της πολύ πρόσφατης αποφάσεως του περιφερειακού Συμβουλίου που είχε αποφασίσει να επιχορηγήσει

την διαμόρφωση του ισογείου του κτιρίου του τ. τουριστικού Ξενώνα του Πόρου  σε μουσείο, η πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου απεφάσισε  να διατεθούν οι σχετικές πιστώσεις όχι για το συγκεκριμένο  κτίριο που ψήφισε το Περιφερειακό Συμβούλιο, αλλά σε ένα άλλο κτίριο !!!! στο κτίριο  του τέως Δημοτικού σχολείου των Τζαννάτων !!! , ένα κτίριο τελείως ακατάλληλο για αυτόν τον σκοπό με ελενίτ  που δεν πληροί ούτε καν τις στοιχειώδεις αρχές για την προστασία και του πλέον αδιάφορου αρχαιολογικού υλικού.

Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε  πλέον μπροστά σε μια εξέλιξη πρωτοφανή αδιανόητη και αχαρακτήριστη που δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη από τους έχοντες την ευθύνη για αυτό τον τόπο.

Καλώ τους έχοντες την όποια θεσμική, πολιτική, διοικητική και επιστημονική ιδιότητα να πάρουν θέση. Καλώ τους ανθρώπους του πνεύματος και της διανόησης να τοποθετηθούν. Οφείλουν να πάρουν θέση.  

Η υπόθεση αυτή δεν είναι ατομική  μας υπόθεση, δεν είναι μόνο υπόθεση που αφορά τους αρχαιολόγους, τους Ποριώτες ή ακόμα τους Κεφαλλήνες  είναι υπόθεση συλλογική και αφορά την προστασία της ιστορικής μας μνήμης, τον οφειλόμενο σεβασμό στους πολιτισμούς των προγόνων μας, του μέλλοντος των παιδιών μας, της αξιοπρέπειας  μας και εν τέλει αφορά τη στάση ζωής μας που μας χαρακτηρίζει στο σύνολο.

Διερωτώμαι υπάρχει κανείς που πρέπει να μιλήσει ή όχι; Τι άλλο μπορεί πλέον κανείς να περιμένει για να λάβει δημόσια θέση;

Εμείς και ανεξάρτητα  από το εάν οι έχοντες την ευθύνη να λάβουν θέση ή εάν θελήσουν ποτέ να τοποθετηθούν και να αναλάβουν το μέρος της ευθύνης που τους αναλογεί, θα κάνουμε το αυτονόητο, θα προστρέξουμε σε κάθε έναν που αισθάνεται την  επιθυμία να γίνει συμμέτοχος και θα πορευτούμε μαζί μέχρι την τελική εκπλήρωση της αποστολής μας. Την απάντηση καλείστε να την δώσετε τώρα και Εσείς όταν πλέον τα πρώτα δείγματα της ανιδιοτελούς προσφοράς  των συμπολιτών μας έχουν ήδη καταγραφεί.

Για τον Ξενώνα που μας στέρησε η ανιστόρητη στάση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήλθε ο «ως από μηχανής θεός» συμπατριώτη μας Δικηγόρος Σπυρίδων Ιωάννου  Καμπίτσης που είναι τέκνο του αδικοχαμένου Διδάκτορα της Κλασικής Φιλολογίας Ιωάννη Καμπίτση, κορυφαίου καθηγητή του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ο οποίος μας παρεχώρησε δωρεάν άνευ ουδενός ανταλλάγματος και χωρίς δεύτερη σκέψη  την χρήση της οικίας της οικογένειάς του για τις ανάγκες της ανασκαφής ( είναι η ίδια οικογένεια που είχε προσφέρει δωρεάν  μια μεγάλη οικοπεδική έκταση για να κτιστεί εκεί το Δημοτικό Σχολείο Τζαννάτων). Για δε τους χώρους φιλοξενίας διαμονής και ενδιαίτησης ο συμπατριώτης μας Κολαϊτης Σωτήριος μας προσέφερε και αυτός χωρίς δεύτερη σκέψη το δύο ορόφων σπίτι του στον Πόρο με δέκα υπνοδωμάτια και αίθουσα διακοσίων τετραγωνικών για συσκέψεις, μαθήματα και εστίαση.  Ο Συμπατριώτης μας νομικός Φώτης Κρεμμύδας επίσης χωρίς δεύτερη σκέψη προσφέρθηκε να ενισχύσει οικονομικά την ανασκαφή.

Από τον χώρο της ανασκαφής πέρασαν πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι. Κάποιοι μας υποσχέθηκαν  βοήθεια και συμπαράσταση. Τους ευχαριστούμε όλους είτε μας βοηθήσουν είτε όχι . Εμείς θα καταγράψουμε και τιμητικά θα αναφέρουμε έναν προς έναν ως οφείλουμε όλους αυτούς που θα βοηθήσουν την συνέχιση των ανασκαφών με λόγο ή έργο καταχωρώντας τους στον τόμο των πρακτικών  της  επίσημης αρχαιολογική έκθεσης της ανασκαφής. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για αυτούς, μια  ιστορική αναφορά που πάντοτε θα τους συνοδεύει και θα τιμά τις γενιές των δικών τους ανθρώπων που θα τους ακολουθήσουν, όπως  αντίστοιχα θα καταγράψουμε τους εκάστοτε θεσμικούς εκπροσώπους του νησιού μας και της Ελληνικής Πολιτείας που όφειλαν να βοηθήσουν και δεν το έκαναν.      

(Σημ. Δεν θα δεχθούμε καμία προσφορά εκ των υστέρων από εκείνους που συνειδητά και κατ’ επανάληψη έχουν προσβάλει την ιστορική μνήμη των νεκρών, που περίμεναν πάνω από 3.500 χρόνια την επίσκεψη των απογόνων τους, να μην το επιχειρήσουν ποτέ γιατί ήδη έχουν φροντίσει να καταγραφούν εκεί που επέλεξαν εν γνώσει τους).    

Επειδή βιώνουμε  καθημερινά τον άνισο αγώνα που δίνει η αρχαιολογική κοινότητα για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας ταυτότητας μέσα σε ένα περιβάλλον εγκατάλειψης και απαξίας, αναζητούμε την στήριξη του κάθε πολίτη που θα ήθελε να ενισχύσει και να χρηματοδοτήσει στο μέτρο των δυνατοτήτων του αυτήν την ανασκαφή. Για τον σκοπό αυτό και για την πλήρη διασφάλιση και τον έλεγχο της όποιας οικονομικής συνδρομής αναθέσαμε στον διακεκριμένο συμπατριώτη μας νομικό κύριο Φώτη Κρεμμύδα να συστήσει ανεξάρτητο και πλήρως εποπτευόμενο φορέα από εξέχουσες προσωπικότητες της δικής του επιλογής προκειμένου να διαχειριστούν με επιμέλεια και διαφάνεια τις όποιες συνδρομές  θα ήθελαν να καταθέσουν για την συνέχιση των ανασκαφών οι έχοντες την δυνατότητα να συμμετάσχουν σε αυτήν την Εθνική αποστολή.

Τα τηλέφωνα επαφής με την γραμματεία του κυρίου Φώτη  Κρεμμύδα είναι:

210.3636084 & 210.3641332

Τελειώνοντας αυτήν την επιστολή αντί χαιρετισμού σας μεταφέρω την δήλωση του ανασκαφέα Δρ. Αντώνη Βασιλάκη  που έστειλε μέσω της σελίδας του στο F/B προς όλους τους Κεφαλλήνες μετά το περσινό κλείσιμο της ανασκαφής του. 

   « Πριν από 4 ώρες, "έκλεισα" την ανασκαφή στα Τζαννάτα Πόρου. Η λιακάδα ήταν φανταστική! Καλύψαμε τα ευπαθή σημεία (πηλόχριστες εστίες, πηλόχριστα δάπεδα) και περιφράξαμε τον ανασκαμμένο χώρο.

Τώρα πια η Κεφαλληνία μπορεί να ναι περήφανη που διαθέτει ένα εμφανίσιμο καθαρό μυκηναϊκό οικισμό, τον πρώτο που ανασκάφτηκε μετά από 200 χρόνια έρευνας, και που μπορεί να θέσει την μόνη σοβαρή υποψηφιότητα -για... τους αμφισβητίες, γιατί για μας είναι περισσότερο από ξεκάθαρο, ότι:

Ναι εδώ ήταν η πρωτεύουσα της επικράτειας των "μεγάθυμων" Κεφαλλήνων (σημερινά νησιά Κεφαλληνία, Ιθάκη, Λευκάδα και Ζάκυνθο, αλλά και τμήματα της απέναντι στεριάς), στους οποίους "άνακτας" ήταν ο Οδυσσέας!

Στις 4 άρχισαν τα αστραπόβροντα! Αποχαιρέτησα τους καλούς φίλους με μια ανθρώπινη συνεστίαση. Στις 7 άρχισε νεροποντή. Ο Δίας ο Αινήσιος μας επέτρεψε να τελειώσουμε για φέτος! Καλή αντάμωση φίλοι Κεφαλονίτες. Σας ευχαριστώ για τις συγκινήσεις που μου χαρίσατε, [( ακολουθούν διάφορα ονόματα) ] .... πάντα θα σας έχω στην καρδιά μου!»

Από τον τοίχο του Αντώνη Βασιλάκη 

Καλή αντάμωση και από μένα φίλοι Κεφαλλήνες

( Ο Αντώνης Βασιλάκης μας καλεί στις 20 Αυγούστου στον τόπο των ονείρων σε ένα ταξίδι επιστροφής στον χώρο και τον χρόνο )    

Ο Πρόεδρος της Εταιρείας Μελετών Προϊστορικής Κεφαλληνίας

Μάκης Μεταξάς                                                                   Κεφαλληνία 9/7/2012

Υ.Γ  αφιερωμένο εξαιρετικά για όσους όφειλαν να γνωρίζουν και κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν.

Η ανακάλυψη του Μυκηναϊκού οικισμού στα Τζαννάτα κορυφαίο αρχαιολογικό γεγονός του 2011

Αθήνα:Επιστήμονες μιλάνε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τα σημαντικότερα αρχαιολογικά γεγονότα στην Ελλάδα το 2011

28 Δεκεμβρίου 2011 (13:09 UTC+2)

Ποια ήταν τα γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνική αρχαιολογία το 2011, μία δύσκολη, αλλά πολύ προσοδοφόρα από πολιτιστική άποψη, χρονιά; Η ζοφερή κατάσταση στην αρχαιολογική υπηρεσία μετά το καθεστώς της εφεδρείας, οι εκθέσεις για τον Μέγα Αλέξανδρο στο Λούβρο και την Οξφόρδη, οι ανακαλύψεις στη Λακωνία, στην Κεφαλονιά και στο Μεγανήσι, αλλά και η δημιουργία της Ένωσης Ελλήνων Αρχαιολόγων «Ηώς», είναι μερικές από τις προτάσεις που έκαναν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τέσσερις αρχαιολόγοι, ανασκαφείς και καθηγητές Πανεπιστημίου, καταθέτοντας την προσωπική τους άποψη για το θέμα.

Σημαντικές εκθέσεις και ενδιαφέροντες τόμους ξεχώρισε για το 2011 η Όλγα Κακαβογιάννη, επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων. «Εξαιρετικά σπουδαίες ήταν οι εκθέσεις για την αρχαία Μακεδονία, που έγιναν στην Οξφόρδη και στο Λούβρο. Σημαντικές είναι πάντα οι εκθέσεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου («Μύθος και Νόμισμα. Η εικονογράφηση του μύθου») και της Θεσσαλονίκης («Το δώρο του Διονύσου. Η Μυθολογία του κρασιού στην Κεντρική Ιταλία και τη Βόρεια Ελλάδα», «Έλληνες και Φοίνικες στα σταυροδρόμια της Μεσογείου»). Ενδιαφέρον έχουν και πολλές νέες εκθέσεις μουσείων, που λειτουργούν σιωπηρά, χωρίς εγκαίνια, ήδη από πέρσι, όπως το Μουσείο Καρδίτσας, το «Προϊστορικό» και το Επιγραφικό Μουσείο της Ρόδου και η έκθεση των μεγάλων ψηφιδωτών, καθώς και της Νισύρου και της Καλύμνου», λέει η κ. Κακαβογάννη.

Αναφέρει επίσης την έκθεση αρχαίων από τα νησιά της Άγονης Γραμμής (Καστελόριζο, Αλιμνιά, Σύμη, Τήλο, Νίσυρο) στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, που συνοδεύεται από ογκώδη κατάλογο, ενώ στα σημαντικά της χρονιάς που φεύγει συγκαταλέγει και την έκδοση μεγάλου τόμου για τη Μεσσήνη από τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη, καθώς και τις πλούσιες εκδόσεις από το Ίδρυμα Λάτση για τα Μουσεία Θηβών και Πέλλας.

Δεν μένει, ωστόσο, μόνο στα θετικά, καθώς τονίζει ότι «δυστυχώς, τη χρονιά αυτή χαρακτήρισε η αποστέρηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας από το έμπειρο και ως προς τους αρχαιολόγους κατά κανόνα υψηλής επιστημονικής στάθμης προσωπικό, το οποίο καρατομήθηκε λόγω του μέτρου της εφεδρείας, που εφαρμόσθηκε από το υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης γενικά με περισσή προχειρότητα, με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί επικίνδυνες καταστάσεις για την προστασία των αρχαίων. Και σαν συνέχεια υπήρξε και η ολοκληρωτική, μερικές φορές, περικοπή των κρατικών κονδυλίων για τις σωστικές ανασκαφές (που τις πληρώνουν ακόμη και μικροί ιδιοκτήτες), αλλά και τις συνοδευτικές εργασίες ( συντήρηση των ευρημάτων και τεκμηρίωση)».

Το θέμα της εφεδρείας επανέρχεται και από τον Αντώνη Βασιλάκη, μέχρι πρότινος Έφορο Αρχαιοτήτων στην 35η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Ιθάκης. Ο κ. Βασιλάκης μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τη δική του πορεία, που τον οδήγησε στην παραίτηση για να αποφύγει το «ατιμωτικό», όπως χαρακτηρίζει, μέτρο της εφεδρείας.

«Για μένα δύο ήταν τα σημαντικότερα γεγονότα για το 2011. Το πρώτο αφορά την αρχή του τέλους της αρχαιολογικής υπηρεσίας, που την είχαν βάλει στο στόχαστρο από παλιά και την οποία αποτελειώνουν τώρα με την εφεδρεία. Προσωπικά μου ανέτρεψε τα πάντα: επιστημονικό, οικογενειακό, προσωπικό προγραμματισμό. Με μία νοοτροπία αποφασίζουμε και διατάζουμε, χωρίς οι αποφάσεις αυτές να έχουν κάποια οργάνωση, αρχή, μέση ή τέλος, δημιουργήθηκε ένα απαράδεκτο εργασιακό περιβάλλον», τονίζει.

Κι όλα αυτά, λίγο μετά τη σωστική ανασκαφή του στα Τζαννάτα του Πόρου Κεφαλληνίας, που έγινε τον περασμένο Οκτώβριο, μία από τις σημαντικότερες της χρονιάς. Η ανασκαφή αυτή έφερε στο φως μυκηναϊκούς τοίχους, ανέλπιστα μεγάλους και σημαντικούς, σε σημείο ήδη κάποιοι να μιλάνε για το ανάκτορο του Οδυσσέα. Το αισιόδοξο πάντως είναι ότι, όπως όλα δείχνουν, η ανασκαφή θα συνεχιστεί από τον ίδιο, καθώς ως έφορος αρχαιοτήτων έχει αυτό το δικαίωμα.

Το δεύτερο αρχαιολογικό γεγονός που επισημαίνει είναι η ανασκαφή που συνεχίστηκε και φέτος στην περιοχή του Αγίου Βασιλείου Ξηροκαμπίου, νότια της Σπάρτης. Η πολύ σημαντική αυτή θέση ερευνάται τα τελευταία χρόνια από την Αδαμαντία Βασιλογάμβρου, πρώην προϊσταμένη της 5ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Σπάρτης και νυν συνταξιούχος, που άφησε την υπηρεσία για τους ίδιους με τον κ. Βασιλάκη λόγους. «Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μυκηναϊκό κέντρο. Στη Σπάρτη δεν έχει εντοπιστεί ακόμα το μέρος όπου βρισκόταν το παλάτι του Μενέλαου. Κάποιοι λένε ότι ήταν κοντά στη Σπάρτη, άλλοι βόρεια, άλλοι νότια αυτής. Η κ. Βασιλογάμβρου βρήκε πινακίδες με γραμμική Β, που είναι ανακτορικά ευρήματα, πάρα πολύ σημαντικά», επισημαίνει ο αρχαιολόγος.

Ο Πάνος Βαλαβάνης, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), συμφωνεί ότι το 2011 ήταν μία δύσκολη χρονιά, καθώς «στιγματίστηκε από την αποστρατεία πολλών μελών της αρχαιολογικής υπηρεσίας, λόγω της εφεδρείας. Ένα γεγονός που αποδυνάμωσε σε μεγάλο βαθμό τη δυνατότητα ανταπόκρισης στις απαιτήσεις των καιρών», όπως λέει.

Δεν μένει όμως μόνο σ' αυτό. «Το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού κάνει μεγάλες προσπάθειες να εκμεταλλευτεί τα χρήματα του ΕΣΠΑ για την προστασία, συντήρηση και ανάδειξη πολλών μνημείων. Με τα προηγούμενα κοινοτικά πλαίσια η ανάδειξη και προστασία αφορούσε κυρίως κλασικά και προϊστορικά μνημεία. Τώρα στρέφεται και σε λιγότερα γνωστά, αλλά επίσης σημαντικά, που έχουν κι αυτά ανάγκη από τη φροντίδα της πολιτείας. Αυτό είναι μια επιτυχία που πιστώνεται στο υπουργείο, παρά τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τις εγγενείς αδυναμίες της κρατικής μηχανής», δηλώνει, και τονίζει παράλληλα τον πολύ σημαντικό ρόλο των αρχαιολόγων, που λειτουργούν ως φορείς αξιών. «Σ’ αυτήν την προσπάθεια ανάδειξης, που περιλαμβάνει ένα σωρό μελέτες που έρχονται συνεχώς στο ΚΑΣ, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη δουλειά που κάνουν οι άνθρωποι στις κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες, οι οποίοι με μισθό 1.200 ευρώ, 30 χρόνια υπηρεσίας και διδακτορικά, δεν λουφάρουν πίσω από την αντίληψη δεν με πληρώνουν, άρα δεν δουλεύω», καταλήγει με έμφαση.

Η Νένα Γαλανίδου, αρχαιολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ξεχωρίζει τρία αρχαιολογικά ευρήματα μέσα στο 2011.

Το πρώτο αφορά στην ανακάλυψη που έκανε ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Νίκος Ευσταθίου, στην Πίνδο, στην περιοχή της Σαμαρίνας Γρεβενών. Τα λίθινα αντικείμενα ηλικίας έως και 50.000 χρόνων, που βρέθηκαν σε υψόμετρο τουλάχιστον 1.700 μ., δηλώνουν την παρουσία Νεάντερταλ σε ορεινές θέσεις ασυνήθιστες για το προγονικό αυτό είδος του ανθρώπου, που κυνηγούσε σε χαμηλότερα ύψη.

Νεάντερταλ όμως δεν βρέθηκαν μόνο στα όρη. Μία άλλη έρευνα, από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης αυτή τη φορά (με επικεφαλής την κ. Γαλανίδου), εντυπωσίασε φέτος με τα συμπεράσματά της ως προς τους Νεάντερταλ, οι οποίοι πριν από 100.000 χρόνια, σε μια περίοδο που οι αρχαιολόγοι ονομάζουν Μέση Παλαιολιθική εποχή, τριγυρνούσαν στις περιοχές του Ιονίου Πελάγους, όπως το νησιωτικό σύμπλεγμα του Μεγανησίου.

Η ίδια στέκεται στο Ιόνιο και για δύο ακόμα λόγους: Για τις έρευνες του Αντώνη Βασιλάκη στην Κεφαλονιά, αλλά και της Ολυμπίας Βικάτου, έφορο της 36ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η οποία ανακάλυψε προϊστορικούς τάφους στο Μεγανήσι, ευρήματα που συμπληρώνουν το μυκηναϊκό παρελθόν του Ιονίου.

Η ανασκαφή του μεγάλου ρωμαϊκού θεάτρου της Γόρτυνας στην Κρήτη, από την Αθανασία Καντά, προϊσταμένη της ΚΓ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, έχει για την κ. Γαλανίδου ιδιαίτερη σημασία, καθώς πρόκειται για ένα επιβλητικό μνημείο, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Ευτυχώς οι ανασκαφές προχωρούν ταχύτατα και η αποκατάστασή του, με τη βοήθεια του «Διαζώματος», αναμένεται να αναδείξει ένα από τα σημαντικότερα ρωμαϊκά μνημεία της Ελλάδας.

Τέλος, δύο όψεις της αρχαιολογικής δραστηριότητας, η δημιουργία της Ένωσης Ελλήνων Αρχαιολόγων «Ηώς» και η ιστοσελίδα της Εταιρείας Προϊστορικής Αρχαιολογίας «Αιγεύς» (http://www.aegeussociety.org/), διαμόρφωσαν -κατά την καθηγήτρια- έναν νέο τρόπο πολιτιστικής έκφρασης και επικοινωνίας. «Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε τέτοια φόρα επικοινωνίας, συνεννόησης και συνέργειας. Η αρχαιολογία πρέπει μέσα στο 2012 να πάψει να είναι ένα κλειστό επάγγελμα κι αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο μέσα από τη συνομιλία, τη συνεργασία και την κοινή δράση. Για εμάς που εκπαιδεύουμε αρχαιολόγους πρέπει να υπάρχει μια διέξοδος, που δεν χαράζεται από πολιτικές ηγεσίες και κόμματα, αλλά από ανθρώπους οι οποίοι είναι αφοσιωμένοι στο επάγγελμα», τονίζει με έμφαση για το Σωματείο, που για πρώτη φορά συγκεντρώνει όλους τους αρχαιολόγους και τους Πανεπιστημιακούς της Αρχαιολογίας κάτω από την ίδια στέγη.