Ὁ ἄγνωστος (στὸ εὐρὺ κοινὸ) Θολωτὸς Μυκηναϊκὸς Τάφος τῶν Ἀχαρνῶν
Τῆς ἀρθρογράφου καὶ συντονίστριας Ἄικ.Γ.Δασκαλοπούλου, 2/2025Ὁ Θολωτὸς Τάφος του Μενιδίου (Ἀχαρναί), ὅπως εἶναι εὐρύτερα γνωστός, εἶναι ὁ ἐπιβλητικότερος καὶ καλύτερα διατηρημένος μυκηναϊκὸς θολωτὸς τάφος εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Ἀττικῆς.
Εὑρίσκεται ἐν Ἀχαρναί, καὶ συγκεκριμένως εἰς τὴν περιοχὴν τοῦ Κόκκινου Μύλου (θέσις Λυκότρυπα), 3 χλμ νοτίως τοῦ κέντρου τῆς σημερινῆς πόλεως.
Συμβουλευτεῖτε τὸ gps σας διὰ εὔκολη πρόσβασιν.
Ἀνεσκάφη ἐν ἔτει 1879 ἀπὸ ἀρχαιολόγους τοῦ Γερμανικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Ἰνστιτούτου Ἀθηνῶν σὲ συνεργασίαν μὲ τὸν τότε Γενικὸν Ἔφορον Ἀρχαιοτήτων Π. Σταματάκη, μόλις τρία ἔτη μετὰ ἀπὸ τὶς ἐντυπωσιακὲς ἀνακαλύψεις τοῦ Ἑρρίκου Σλήμαν εἰς τὰς Μυκήνας.Ὁ τάφος εἶναι κτισμένος εἰς τὴν πλαγιὰ τεχνητοῦ λόφου, εἶναι ὑπόγειος καὶ ἀποτελεῖται ἐκ τριῶν μερῶν: ἀπὸ ἕναν μακρὺ κατηφορικὸν διάδρομον μήκους 27 καὶ πλάτους 3 μ., τὸν «δρόμον», ἀπὸ τὸ «στόμιον», ἤτοι μιὰ πιὸ στενὴ εἴσοδον τοῦ τάφου βάθους 3,35 καὶ πλάτους 1,55 μ. καὶ ἀπὸ τὸν κυρίως ταφικὸν θάλαμον, κυκλικῆς κατόψεως.
Διὰ τὴν κατασκευὴν τοῦ μνημείου ἔχει χρησιμοποιηθεῖ δομικὸ ὑλικὸν ἐκ τῆς περιοχῆς, ἐνῷ συμφώνως μὲ πιὸ πρόσφατες ἔρευνες, οἱ πέτρες ἔχουν προέλθει ἐκ τῶν ὄχθεων τοῦ παρακείμενου Κηφισοῦ Ποταμοῦ.
Τὰ τοιχώματα τοῦ δρόμου εἰσόδου εἶναι κτισμένα μὲ σχετικὰ μικρὲς πέτρες ἀκανόνιστου σχήματος. Ὁ ταφικὸς θάλαμος εἶναι κατασκευασμένος κατὰ τὸν ἐκφορικὸν τρόπον δόμησης, καὶ αὐτὸς μὲ σχετικῶς μικρὲς πέτρες αἵτινες ἔχουν ὑποστεῖ ἐλάχιστην ἐπεξεργασίαν. Ἡ θόλος ἥτις σχηματίζεται, ἔχει σχῆμα κωνικὸν θυμίζοντας τεράστια κυψέλην μελισσῶν. Ἡ διάμετρος τοῦ δαπέδου τοῦ θαλάμου εἶναι 8,35 καὶ τὸ ὕψος τοῦ θαλάμου μέχρι τὸν τελευταῖον λίθον, ὅστις συγκρατεῖ τὰ τοιχώματα τῆς θόλου καὶ στερεώνει ὁλόκληρη τὴν κατασκευήν -τὴν λεγόμενη κλείδαν– εἶναι 8,74 μ.
Τὸ ὑπέρθυρον εἰς τὴν εἴσοδον τοῦ στομίου ἀποτελεῖται ἐξ ἑνὸς ὀγκώδους ἐπιμήκους λίθου. Ἄνωθεν αὐτοῦ, εἰς τὴν θέσιν ὅπου εἰς ἄλλους θολωτοὺς τάφους ὑπάρχει τὸ λεγόμενον ἀνακουφιστικὸν τρίγωνον, ἔχουν τοποθετηθεῖ τέσσερις μικρότεροι ἐπιμήκεις ὀγκόλιθοι, παράλληλοι μεταξύ των καὶ μὲ μικρὰ κενὰ ἐνδιαμέσως.
Τὰ τοιχώματα τοῦ δρόμου ἅτινα συγκρατοῦσαν τὸ χῶμα εἰς τὰ πλαϊνὰ εἶναι κτισμένα μὲ ἀργολιθοδομή. Ἐξωτερικῶς, ἡ θόλος εἶναι καλυμμένη μὲ χῶμα τὸ ὁποῖον σχηματίζει τύμβον.
Ἐντὸς τοῦ τάφου εὑρέθησαν πολυάριθμα ἀντικείμενα τῆς μυκηναϊκῆς περιόδου: πήλινα καὶ λίθινα ἀγγεῖα, χάλκινα ὅπλα, ἐλεφαντοστέϊνα ἀντικείμενα, σφραγιδόλιθοι ἐξ ἡμιπολύτιμων λίθων, κοσμήματα ἐκ χρυσοῦ, ἄργυρου, χαλκοῦ, ὑαλόμαζας καὶ φαγεντιανής.
Ἐκ τῶν πλέον ἀξιόλογων εὑρημάτων τοῦ τάφου εἶναι μία ἐλεφαντοστέϊνος λύρα καὶ μία ἐλεφαντοστέϊνος κυλινδρικὴ πυξίδα. Ἡ λύρα, ἡ καλύτερα διατηρημένη ἐκ τῶν δύο αἵτινες εὑρέθησαν ἐντὸς τοῦ ταφικοῦ θαλάμου, ἦτο ὀκτάχορδος ἢ ἐπτάχορδος, διακοσμημένη μὲ ἀνάγλυφες σφίγγες εἰς τὴν βάσιν της καὶ ἀποτελεῖ σπάνιον καὶ πολύτιμον εὕρημα δι' ἐμᾶς σήμερον εἰς ὁ,τι ἀφορᾶ τὴν γνῶσιν τῆς μουσικῆς κατὰ τὴν ἀρχαιότηταν. Ἡ πυξὶς ἔφερε πῶμα καὶ ἦτο διακοσμημένη μὲ ἀνάγλυφα ἀγριοκάτσικα σὲ δύο ζῶνες, ἐνῷ τὸ πῶμα ἔφερε τέσσερα ἀγριοκάτσικα εἰς ἀκτινωτὴν διάταξιν. Ἐπίσης εἰς τὸν θάλαμον εὑρέθησαν πλεῖστοι χαυλιόδοντες κάπρου, οἵτινες θὰ συνέθεταν ἕνα μυκηναϊκὸν ὀδοντόφρακτον κράνος.
Ὁ πλοῦτος τῶν εὑρημάτων τοῦ θολωτοῦ τάφου του Μενιδίου μαρτυρὰ τὴν ὑψηλὴν οἰκονομικὴν καὶ κοινωνικὴν θέσιν τῶν κατόχων του ἀλλὰ καὶ τὸ ἐπίπεδον καὶ τὴν ἐξαίρετη καλλιτεχνικὴ αἴσθησιν τοῦ μυκηναϊκοῦ πολιτισμοῦ. Ἐπιπλέον ἡ ὕπαρξις τεσσάρων ἀμφορέων ἀπὸ τὴ Χαναὰν τῆς Παλαιστίνης μαρτυρεῖ τὰς ἐμπορικὰς ἐπαφὰς ἅστινας εἶχαν ἀναπτύξει οἱ κάτοχοι τοῦ τάφου μὲ τὴν Ἀνατολήν.
Ὁ τάφος ἦτο οἰκογενειακὸς καὶ θὰ ἀνῆκε εἰς τοπικὸν ἄρχοντα (ἠγεμόναν) τῆς περιοχῆς. Τὸ κέντρον τοῦ μυκηναϊκοῦ οἰκισμοῦ, τοῦ ὁποίου ὁ ἄναξ καὶ ἡ οἰκογένειά του ἦταν θαμμένοι εἰς τὸν θολωτὸν τάφον Ἀχαρνῶν, δὲν ἔχει ἐντοπισθεῖ μὲ ἀπόλυτη βεβαιότητα. Ἐν ἔτει 1947 ἡ ἔρευνα Ἄγγλων ἀρχαιολόγων εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Νεμέσεως, ἕνα χιλιόμετρον ἀνατολικῶς νοτιοανατολικῶς τοῦ θολωτοῦ τάφου, ἔφεραν εἰς τὸ φῶς ἴχνη μυκηναϊκῆς κατοικήσεως, ἀτινα πιθανότατα συνδέονται μὲ τὸν ἄρχοντα τῶν Ἀχαρνῶν ὅστις ἐτάφη ἐδῶ. Ἐκ τῶν εὑρημάτων τοῦ τάφου καὶ τὰς κατασκευαστικές του λεπτομέρειες οἱ ἀρχαιολόγοι τὸν χρονολογοῦν εἰς τὴν Ὑστεροελλαδικὴ ΙΙΙ ἐποχὴν (14ος-13ος αἱ.π.κ.ε.).
Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε πὼς εἰς τὴν ἐπίχωσιν τοῦ δρόμου τοῦ τάφου εὑρέθησαν εὑρήματα ἀτινα μαρτυροῦν λατρεία ἀφηρωισμένων νεκρῶν, ὅπως ὁμοιώματα πήλινων ἀλόγων καὶ ἀσπίδων καὶ διάφορα χαρακτηριστικὰ ἀγγεῖα, ὅπως ἀμφορεῖς, οἰνοχόες, λουτήρια καὶ μυροδοχεία. Τὰ εὑρήματα αὐτὰ φθάνουν μέχρι τὴν Κλασικὴν Ἐποχὴν (5ος αἰ. π.κ.ε.), ὁπότε καὶ ἡ προσφορά τους διακόπτεται ἀπότομα. Ὁ λόγος πρέπει νὰ ἀναζητηθεῖ εἰς τὴν ἐρήμωσιν καὶ εἰς τὴν ἐγκατάλειψη τῆς Ἀττικῆς ἀπὸ τοὺς κατοίκους της ἐξ αἰτίας τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου ἐν ἔτει 431 π.κ.ε.
Ὅπως γνωρίζουμε ὅσοι διαβάσαμε Θουκυδίδη, ὁ βασιλεὺς τῶν Σπαρτιατῶν Ἀρχίδαμος εἰσέβαλε εἰς τὴν Ἀττικὴν ἀπὸ τὸ πέρασμα μεταξὺ τοῦ ὅρους Αἰγάλεω καὶ τῆς Πάρνηθος, ἐγκατεστάθη μὲ τὸν στρατόν του εἰς τὶς Ἀχαρνὲς καὶ κατέκαψε τὰ κτήματα τῶν κατοίκων τους.
Ἀξίζει, τέλος, νὰ σημειωθεῖ, πὼς ὁ τάφος ἐσυλήθη -ἀνεπιτυχῶς- μόνο μία φορὰ κατὰ τὴν ἀρχαιότηταν, καὶ αὐτὸ διὰ τὸν ἑξῆς λόγον:
Λόγῳ τῶν ἄφθονων ὑπόγειων ὑδάτων ἀλλὰ καὶ τῶν ρεμάτων ἅτινα κατηφορίζουν την Πάρνηθαν, ὁ τάφος πλημμύριζε συχνά, οὐχὶ ἐκ τῆς θόλου του, ἀλλὰ διὰ μέσῳ τοῦ δαπέδου του, μιᾶς καὶ ἀνέβαινε ὁ ὑδροφόρος ὁρίζοντας. Ὡς ἐκ τούτου, οἱ νεκροὶ καὶ μαζὶ τὰ κτερίσματά τους, ἔπλεαν ἐντὸς τοῦ ὕδατος, ἕως τὸ ὕψος τῶν τριῶν (3) μέτρων, ὅπως ἐμφαίνεται καὶ ἀπὸ τὴ διαφορὰ χρώματος τοῦ ἐσωτερικοῦ τοίχου, μέχρι τὸ ὕψος αὐτό, ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη κατασκευήν, μέχρι καὶ τὴν κλείδαν. Ὅλος ὁ χῶρος δηλαδή, μετατρέπετο εἰς μία τεράστια περίκλειστην πισίνα.
Ὅταν τὸ ὕδωρ κατεκάθετο, τὰ ἀντικείμενα ἀνακατεμένα μὲ λάσπη, κατεκάθοντο ἀτάκτως ἐντὸς τοῦ χώρου, καὶ ἦτο δύσκολο διά τους συλητὲς νὰ ἀποσπάσουν αὐτά.
Τὰ σπουδαιότερα εὑρήματα τοῦ Θολωτοῦ Τάφου του Μενιδίου ἐκτίθενται σήμερον εἰς τὸ Ἐθνικὸν Ἀρχαιολογικὸν Μουσεῖον, μυκηναϊκὴ αἴθουσα Νο 3.
Πηγές:
1. Ὑπ.Πολιτισμού
2. Συνέντευξις μοῦ μὲ τὴν ἀρχαιοφύλακα τοῦ χώρου.
Οἱ εἰκόνες δικές μου, ἀπὸ πρόσφατη περιήγησίν μου εἰς τὸν χῶρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου