Η πρώτη γυμνασιάρχης σε Ελληνικό σχολείο..

Γράφει  η  Ελενη Πατρικιου

Η πρώτη γυμνασιάρχης σε Ελληνικό σχολείο..ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ-ΒΑΛΑΓΙΑΝΝΗ.
Από την Ασσο της Κεφαλονιάς.

"Μέλη του Συνδέσμου «Αποφοίτων Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη» από τη Θεσσαλονίκη, οργάνωσαν εκδρομή στην Κεφαλονιά με σκοπό να μεταβούν στην Άσσο, όπου την 24-5-2011 απέτισαν φόρο τιμής στη Γυμνασιάρχη τους -που γεννήθηκε στην Άσσο- και ιδρύτρια των «Εκπαιδευτηρίων Θηλέων Σταματίας Πατρικίου - Βαλαγιάννη» στη Θεσσαλονίκη.
ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ ΒΑΛΑΓΙΑΝΝΗ
«Καυχιέται η Αντιόχεια για τους καλλιτέχνας και τους σοφούς που έχει,
για τους βαθύπλουτους και γνωστικούς εμπόρους,
μα πιο πολύ ασυγκρίτως απ όλα
η Αντιόχεια καυχιέται που είναι πόλις παλαιόθεν Ελληνίς».
Αν αυτοί οι στίχοι είχαν γραφτεί για τη Θεσσαλονίκη, θα είχε προσθέσει ο ποιητής ότι «καυχιέται και για τους λαμπρούς δασκάλους» ανάμεσα στους οποίους ασφαλώς θα ξεχώριζε την Σταματία Πατρικίου-Βαλαγιάννη, που το 1929 ίδρυσε τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΘΗΛΕΩΝ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ-ΒΑΛΑΓΙΑΝΝΗ».
Την πρώτη Ελληνίδα Γυμνασιάρχη το έτος 1933.
Τη φιλόλογο από την Άσσο Κεφαλληνίας, γόνο οικογενείας ναυτικών, μυημένων στην Φιλική Εταιρία, που με τα ιδιόκτητα πλοία τους φρόντιζαν τον ανεφοδιασμό των επαναστατών.
Θυγατέρα του άρχοντα Σπυρίδωνα Πατρικίου και αδελφή του Ιωάννη Πατρικίου, ιατρού νευρολόγου, μετέπειτα καθηγητή νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος εισήγαγε νέες μεθόδους νευροχειρουργικής.
Την Εκπαιδευτικό, που πρωτοστάτησε επί 50 χρόνια στον τομέα της μόρφωσης, που εφήρμοσε τα χρόνια εκείνα το παιδαγωγικό σύστημα που σήμερα εφαρμόζουν τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της χώρας μας.
Ως γνώστης της Γαλλικής και Αγγλικής γλώσσας, διάβαζε πολλά ξένα συγγράμματα παιδαγωγικής. Το 1924 μετέφρασε από τα γαλλικά το σύγγραμμα του κοινωνιολόγου και νεωτεριστή Ελβετού παιδαγωγού Ad. Ferrière «πώς ν’ ανατρέφωμε τα παιδιά μας». Στον πρόλογό της αναφέρει ότι παρακινήθηκε να μεταφράσει «αυτό το ωραίο βιβλίο», γιατί μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, όπου η εθνική συνείδηση είχε πέσει, χανόταν η Πατρίδα μας και μαζί μ’ αυτήν η Εθνική Ιδέα. Τότε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, σκέφθηκε πως το μεγαλείο των ατόμων, της Οικογένειας, της Πατρίδας, δε χάνεται ποτέ, αν το καλλιεργήσουμε στη νέα γενεά. Μεταφρασμένο λοιπόν, θα έμπαινε σε κάθε Ελληνικό σπίτι, για να χτιστεί το μέλλον της Ελλάδος. Ήταν πατριώτης η Σταματία Βαλαγιάννη και πίστευε ακράδαντα στις ηθικές αξίες: «Θρησκεία Πατρίδα Οικογένεια», και αυτό προσπάθησε σε όλη της τη ζωή να μεταλαμπαδεύσει στους μαθητές της.
Με το ψευδώνυμο «Καστριώτισσα» έγραψε παραμύθια για τα παιδιά.
Βαθειά μορφωμένη, με κρίση και οξυδέρκεια, είχε φίλους πολλούς διανοουμένους και οι συζητήσεις μαζί τους στο σπίτι τους – το γνωστό «πνευματικό σαλόνι» – ήταν υψηλού πνευματικού περιεχομένου.
Με το σύζυγό της Εμμανουήλ Βαλαγιάννη, επίσης φιλόλογο και Γυμνασιάρχη, αποτελούσαν ένα ταιριαστό ζευγάρι, αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο, με κατανόηση, αλληλοσεβασμό, συνεπικουρούμενοι στα καθημερινά και στα μεγάλα προβλήματα, προικισμένοι παιδαγωγοί, αφοσιωμένοι στο παιδαγωγικό τους έργο, στο να μεταδώσουν στους μαθητές τους – στα παιδιά τους όπως έλεγαν, γιατί δεν είχαν αποκτήσει δικά τους παιδιά – γνώση και αγάπη.
Εύστροφοι, σπινθηροβόλοι, πνευματώδεις με κρίση, είχαν φίλους πολλούς από τους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής εκείνης - όπως προκύπτει από το αρχείο της αλληλογραφίας τους: Λ. Πολίτης, Α. Ξυγγόπουλος, Γ. Κατσίμπαλης, Ε. Ουράνη, Α. Τσοπανάκης, Γ. Θέμελης και τόσοι άλλοι.
Δυναμική προσωπικότητα, αγωνίστηκε και εκείνη για την παροχή του δικαιώματος της καθολικής ψήφου στις Ελληνίδες. Και δεν είναι διόλου τυχαίο ότι ήταν η κύρια ομιλήτρια στον εορτασμό που οργάνωσαν τα Γυναικεία Σωματεία Θεσσαλονίκης την Κυριακή 6 Ιουλίου 1952 και που απηύθυναν χαιρετισμό αξιόλογοι πνευματικοί άνθρωποι της εποχής. Θέμα της ομιλίας της «Πώς φθάσαμε στην σημερινή ισότητα».
Σε πολλές επίσημες εκδηλώσεις ήταν προσκεκλημένη κύρια ομιλήτρια, όπως στον επίσημο εορτασμό της ημέρας της Μητέρας, σε εθνικές εορτές και σε άλλου ενδιαφέροντος θέματα. Διαβάζοντας σήμερα κάποιες από αυτές τις ομιλίες, διαπιστώνει κανείς ότι εξακολουθούν να είναι επίκαιρες με βαθειά νοήματα και μία ροή που συνεπαίρνει. Είχε επιλεγεί στην πρώτη πεντάδα Ενόρκων Γυναικών στο κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης. Ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου Επιστημόνων Γυναικών, καθώς και των Επαγγελματιών Γυναικών.
Αρχοντική, κάτω από έναν πειθαρχημένο συναισθηματισμό και μία διαφαινόμενη αυστηρότητα, κρυβόταν η ψυχική της ευαισθησία, η τρυφερότητα και η αγάπη. Έπρεπε να είναι αυστηρή για να επέρχεται ισορροπία στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών, όμως διαφαινόταν η ευαισθησία της στον τρόπο που παρακολουθούσε τα παιδιά, με ένα ελαφρό γλυκό μειδίαμα όπου μονίμως έδινε συμβουλές και παραινέσεις αγωγής και καλής συμπεριφοράς. Μεγάλος αριθμός Αποφοίτων του Σχολείου διακρίθηκε στην κοινωνία. Στάθηκε πάντα δίπλα τους με κατανόηση και αγάπη και τις βοήθησε να συνειδητοποιήσουν την θέση τους μέσα σ’ αυτήν, με αξιοπρέπεια και ήθος.
Από το προσωπικό της αρχείο – ταξινομημένο από την ίδια με περισσή σπουδή και ιδιαίτερη τάξη – παίρνουμε την πληροφορία ότι το έτος 1936 αποφάσισε το ζεύγος Βαλαγιάννη, να ιδρύσει παράρτημα του Σχολείου στο Σιδηροδρομικό Σταθμό (που όμως δεν λειτούργησε για πολύ) και από δύο φράσεις της εναρκτήριας ομιλίας της προς το προσωπικό του νέου Σχολείου, αναδεικνύεται μία πτυχή της προσωπικότητάς της. «…ονειρεύομαι τό καινούριο σχολειό μας, όπως καί τό κεντρικό, νά μήν αποτελῆ μία οικονομική επιχείρηση οὔτε γιά μᾶς τούς ἱδρυτές, οὔτε γιά σᾶς τούς συνεργάτες. Ἄν μετρήσωμε τό τί θά μᾶς δώση, καλύτερα νά τοῦ γυρίσωμε τίς πλάτες…». Ανιδιοτέλεια και κοινωνική προσφορά, μία ζωή γεμάτη αξιοπρέπεια αλλά μακράν υλικών απολαύσεων.
Με τις άοκνες προσπάθειες να βοηθήσει τα άτυχα προσφυγόπουλα το 1922, οργανώνοντας συσσίτια, πάντα με τον Μανόλη Βαλαγιάννη, για τους πεινασμένους μαθητές και φροντίζοντας για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των παιδιών που τα θέριζε η ελονοσία και η φυματίωση. Στην προσπάθεια αυτή έγραψε μία από τις καλύτερες σελίδες της κοινωνικής και της εθνικής της προσφοράς. Βοηθώντας στη «Φανέλλα του Στρατιώτου» ενεργά, δραστηριοποιώντας και τις μαθήτριές της, συμμετέχοντας στην ίδρυση της «Χριστιανικής Ενωσης Απόρων Κορασίδων», Χ.Ε.Ν.Θ. και κυρίως συντρέχοντας στους ενδεείς από το προσωπικό υστέρημα, στα δύσκολα χρόνια του πολέμου αλλά και σε άλλες εποχές πάντα μαζί με τον αγαπημένο της σύντροφο. Γι’ αυτό και παρασημοφορήθηκε πολλάκις από την Πολιτεία, όπως και ο Μανόλης Βαλαγιάννης.
Είναι πολλές οι επιστολές ευγνωμοσύνης από τους ευεργετηθέντες, που βρέθηκαν στο αρχείο.
Η αναγνώριση της κοινωνίας αποδείχτηκε από τους πολυπληθείς φίλους που τους περιέβαλλαν με εκτίμηση. Φίλοι, γνωστοί, συνάδελφοι, μαθητές και συνεργάτες, δεν θα πάψουν να τους θυμούνται και να τιμούν με σεβασμό τη μνήμη τους.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ «ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΣΤΑΜΑΤΙΑΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ – ΒΑΛΑΓΙΑΝΝΗ»
Ο Σύνδεσμος «Αποφοίτων Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη» ιδρύθηκε το 1946 και συνεχίζει τις δραστηριότητές του (κοινωνικές, πολιτιστικές, επιστημονικές, ψυχαγωγικές) μέχρι σήμερα, παρόλο που το Σχολείο διέκοψε τη λειτουργία του το 1977, (λόγω γήρατος του ζεύγους Βαλαγιάννη και άλλων κακών συγκυριών).
Το έτος 1985 απεβίωσε η Σταματία Βαλαγιάννη (είχε προηγηθεί ο θάνατος του Εμμανουήλ Βαλαγιάννη). Οι Απόφοιτες τους φρόντισαν μέχρι τέλους διότι δεν απέκτησαν απογόνους. Το έτος 1990 έγινε η ανακομιδή των οστών της και επειδή επιθυμία της ήταν να ταφεί στην Άσσο, το Δ.Σ. του Συνδέσμου οργάνωσε τη μεταφορά.. 30 μέλη του Συνδέσμου ταξίδεψαν στην Άσσο όπου τελέσθηκε λειτουργία στον Ιερό Ναό και μνημόσυνο. Είχαν κληθεί να παραστούν όλες οι αρχές της Κεφαλονιάς. Ακολούθησε η ταφή στο νεκροταφείο της Άσσου, σε τάφο που παραχω­ρήθηκε δωρεάν από την κοινότητα πλησίον του οικογενειακού τάφου. Μέσα σ αυτά τα 20 χρόνια πληροφορηθήκαμε ότι ο τάφος είχε υποστεί φθορές και μη υπάρχοντος άλλου ενδιαφερομένου, αποφασίσαμε να έλθουμε στην Κεφαλονιά να επιληφθούμε οι ίδιες με το θέμα. Μας βοήθησε πάρα πολύ ο πολύ άξιος και ικανός Πρόεδρος της Κοινότητας κ. Σπυρίδων Παπασπυράτος. Οργάνωσε τα πάντα κατόπιν πολλών τηλεφωνικών συνεννοήσεων και είχαν ρυθμιστεί οι λεπτομέρειες για τη μικρή τελετή. Ειδοποιήθηκε ο ιερέας από το Αργοστόλι (η Άσσος έχει μόνο 20 κατοίκους), τα κόλλυβα το πρόσφορο και τα κουλουράκια παραγγέλθηκαν στο Αργοστόλι. Ο τάφος επισκευασμένος γυαλισμένος ευπρεπής. Τελέσθηκε το μνημόσυνο και προσφέρθηκε καφές στα μέλη και όσους κατοίκους παρευρέθηκαν εκεί. Κάτω από τον πλάτανο όπως τότε, εκφωνήθηκε ένας μικρός επικήδειος και ο ιερέας μας απηύθυνε λόγο συγκινητικό. Σ’ αυτόν τον μαγευτικό τόπο, νιώσαμε όλες ότι επιτελέσαμε το καθήκον μας .
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΒΑΛΑΓΙΑΝΝΗ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ
AIKATEΡΙNH ΚΟΣΜΑ Επίκουρος καθηγήτρια
Παιδαγωγικής
ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ
ΓΙΩΤΑ ΖΑΜΠΟΓΛΟΥ
Δικηγόρος.