Τα αρχαία παίρνουν εκδίκηση

AΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ  ΑΠΟ  ΤΟ  http://www.novafm106.gr

«Στην Ελλάδα πρέπει να σκάψεις επίτηδες για να μη βρεις αρχαία» έλεγε στους φοιτητές του ο καθηγητής - ομότιμος πλέον - Γεώργιος Κορρές.

Εδώ υπογράφουμε

Σπανίως ο εντοπισμός ευρημάτων αποτελεί έκπληξη για τους αρχαιολόγους. Σχεδόν πάντοτε, προηγούνται ενδείξεις. Και στην περίπτωση του μετρό Θεσσαλονίκης, οι προγνώσεις ήταν ακριβείς. Προτιμήθηκε όμως η διέλευση του μετρό από σημεία όπου οι σήραγγες πιθανώς θα συναντούσαν οδικούς άξονες, και όχι η μετακίνηση σε μέρη περισσότερο «επικίνδυνα». Τότε, ίσως να έρχονταν αντιμέτωποι με αρχιτεκτονήματα αμετακίνητα σε κάθε περίπτωση, όπως π.χ. κάποια τμήματα του τείχους της πόλης και η Χρυσή Πύλη.

Γιατί, λοιπόν, ξαφνικά «ανακάλυψαν την Αμερική» στη Θεσσαλονίκη; Μα επειδή τα αρχαία, που έχουν πληρώσει βαρύ φόρο στις συγκρούσεις τους με το μετρό, ενίοτε παίρνουν την εκδίκησή τους. Στις ανασκαφές για τον σταθμό Βενιζέλου, η σκαπάνη σκόνταψε σε ένα τοπόσημο, από εκείνα που θεωρούνται αμετακίνητα, σε ένα σταυροδρόμι, και μάλιστα κεντρικότατο.

Το συγκεκριμένο σταυροδρόμι βρίσκεται στην ίδια θέση για τουλάχιστον 16 αιώνες και ο ένας δρόμος του δεν είναι άλλος από την περίφημη Εγνατία οδό. Τα αρχαιότερα μέχρι στιγμής ευρήματα ανάγονται στον 4ο αιώνα μ.Χ. Είναι μια ανακάλυψη συγκινητική για την Ιστορία της πόλης. Διατηρείται τμήμα της αρχαίας οδού, στρωμένο με πελώριες πλάκες μαρμάρου, και πλακοστρωμένα πεζοδρόμιά της, που καλύπτονταν από στοές στηριγμένες σε μαρμάρινες κολόνες.

Πρόκειται, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, για το πιο σημαντικό εμπορικό σταυροδρόμι της πόλης, που οριζόταν από ένα μνημειακό τετράπυλο, το οποίο σώζεται εν μέρει. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε πρόσφατα, για να διευκολύνει την κατασκευή του μετρό, τη διάλυση των ευρημάτων και την έκθεσή τους στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά. Ο καθηγητής Αρχαιολογίας και ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος, σύμβουλος της Αττικό Μετρό, χαρακτήρισε την κατάργηση του σταθμού «ρομαντική», αλλά αδύνατη.

Όπως αναφέρθηκε στο ΚΑΣ, η διατήρηση των αρχαιοτήτων στο σημείο εντοπισμού τους δεν είναι εφικτή, καθώς θα οδηγούσε στην κατάργηση του σταθμού - κάτι που δεν συζητείται -, η δε αποσπασματική τους διατήρηση θα ήταν αντιεπιστημονική. Με τη μεταφορά στο στρατόπεδο και τη συνέκθεση με άλλα ευρήματα από τις ανασκαφές του μετρό, που επίσης θα μεταφερθούν, σώζονται και τα 80 μέτρα μήκους του καλοδιατηρημένου δρόμου. Ταυτοχρόνως, στον χώρο 7 στρεμμάτων που θα παραχωρηθεί, θα λειτουργήσουν και δύο κτήρια εξυπηρέτησης κοινού, ενώ ένας σταθμός μετρό θα κατασκευαστεί πολύ κοντά, κάνοντας την πρόσβαση εύκολη.

Η ομόφωνα θετική γνωμοδότηση έγινε Υπουργική Απόφαση. Αμέσως μετά, ξεσηκώθηκε κύμα διαμαρτυριών εναντίον της μεταφοράς των αρχαίων στο στρατόπεδο Παύλου Μελά από φορείς και προσωπικότητες της πόλης. Μάλιστα, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων οργάνωσε τη συλλογή υπογραφών, σε μια διεθνή καμπάνια.

Όπως αναφέρουν οι υποστηρικτές τής μη μετακίνησης, η διάλυση και μεταφορά των ευρημάτων θα αποτελέσει μία μεγάλη απώλεια για την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης. Μπορούν ίσως να ανασυσταθούν στη νέα τους θέση, αλλά σαν σκηνικό. Η αξία τους, που προέρχεται από τη σχέση τους με τον τόπο, τον ιστό της πόλης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, θα έχει χαθεί για πάντα. Από την πλευρά της η Αττικό Μετρό θέτει το δίλημμα: «μετρό ή αρχαία», αρνούμενη οποιαδήποτε σκέψη για μετατροπή των σχεδίων.

Ευρεία σύσκεψη για το θέμα πραγματοποιήθηκε στην Πρυτανεία του ΑΠΘ, έπειτα από αίτημα του Τμήματος Τέχνης και Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Θεσσαλονίκης. Η Πρυτανεία αποφάσισε να ζητηθεί από τα τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών να γνωμοδοτήσουν, με βάση όλα τα πορίσματα, σχετικά με την καλύτερη δυνατή λύση στο θέμα αυτό.

πηγή

***************************

Η Εγνατία έχει τη δική της ιστορία... και τώρα μπορεί να αναδειχθεί

Την έντονη ανησυχία τους για την απόφαση του ΚΑΣ να μεταφερθούν τα ευρήματα του σταθμού του μετρό της οδού  Βενιζέλου στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, εξέφρασαν μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.Όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν, η απόφαση αυτή πάρθηκε από φωτογροφία, χωρίς να γίνει αυτοψία των ευρημάτων, κάτι που υποβαθμίζει τη σημασία ενός εθνικού ζητήματος, όπως το χαρακτήρισαν.

Τα ευρήματα και η σημασία τους

Η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε από την 9η ΕΒΑ στην περιοχή του σταθμού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη έφερε στο φως με εντυπωσιακή πληρότητα την «καρδιά» της κοσμικής πόλης των Ρωμαϊκών ("βυζαντινών") χρόνων: τμήμα μήκους 76 μ. του κεντρικού πλακόστρωτου δρόμου (decumanus) σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης, κτηριακά λείψανα της πόλης από τον 6ο έως και τον 9ο αιώνα μ.Χ., αλλά και μεγάλα δημόσια οικοδομήματα του 7ου αιώνα, φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο για τον Ρωμαϊκό κόσμο.

Ο κεντρικός οδικός άξονας της "βυζαντινής" πόλης εκτείνεται σε βάθος έξι μέτρων κάτω από τη σύγχρονη Εγνατία οδό, χαραγμένος στην ίδια κατεύθυνση, ενώ η σήραγγα του ΜΕΤΡΟ βρίσκεται και αυτή στην ίδια κατεύθυνση σε μεγαλύτερο βάθος (περίπου 11 μέτρα).
Πρόκειται για μια πραγματική «εικονογράφηση» της διαχρονικής πολεοδομικής εξέλιξης της Θεσσαλονίκης.

Η απόφαση του ΚΑΣ

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο πριν από περίπου 20 μέρες γνωμοδότησε υπέρ της απόσπασης και της μεταφοράς των αρχαιοτήτων στο στρατόπεδο Παύλου Μελά της δυτικής Θεσσαλονίκης, συναινώντας στην εισήγηση των τεχνικών της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ.

Όπως ανέφερε όμως η πρόεδρος του ΣΕΑ, κ. Δέσποινα Κουτσούμπα, "η απόφαση αυτή πάρθηκε μέσα από φωτογραφίεςπου είδε, χωρίς να γίνει αυτοψία, κάτι το οποίο είναι παράλογο, καθώς οι φωτογραφίες δεν μπορούν να αναδείξουν την αξία του ευρήματος".

Η θέση των αρχαιολόγων

Κατ’ αρχήν τα μέλη του ΣΕΑ ξεκαθάρισαν πως πρόκειται για ένα θέμα εθνικό, πέραν πολιτικών αντιπαραθέσεων, το οποίο θα πρέπει να τεθεί προς συζήτηση στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης, ώστε να αποφασίσει η ίδια η πόλη για ένα ζήτημα που άπτεται της ιστορίας της.

Όπως είπε χαρακτηριστικά η κ. Κουτσούμπα, ‘’ζητάμε να έρθει ο κόσμος και να επισκεφτεί τον χώρο. Να πατήσει πάνω στον δρόμο και να βρεθεί στον 6ο αιώνα. Το σημείο αυτό αποτελούσε και τότε το εμπορικό κέντρο της πόλης’’.

Ο δήμαρχος της πόλης, κ. Γιάννης Μπουτάρης, όπως έγινε γνωστό, επισκέφτηκε τα ευρήματα την προηγούμενη Παρασκευή, δηλώνοντας πως προτίθεται να πάει το θέμα και στο δημοτικό συμβούλιο.

Η προέδρος του ΣΕΑ ξεκαθάρισε ότι με το σημερινό σχεδιασμό του εν λόγω σταθμού, η παραμονή των αρχαιοτήτων στο φυσικό τους χώρο είναι πρακτικά αδύνατη.

Αυτό που προτείνουν οι αρχαιολόγοι,  είναι  η εξάντληση των δυνατοτήτων για μια τεχνική και αρχιτεκτονική λύση. Να σχεδιαστεί εκ νέου ο σταθμός, ούτως ώστε να ενσωματώνει και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Με αυτό τον τρόπο θα εξυπηρετεί τη σύγχρονη ζωή και συγχρόνως θα αποτελεί ένα επιτόπιο μουσείο της ιστορίας της Θεσσαλονίκης.

«Η διαχείριση αυτού του ζητήματος μπορεί να φέρει τη Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Θα μπορούσε να γίνει ακόμα και ένα συνέδριο για τη διαχείριση των αρχαιοτήτων στη σημερινή εποχή. Θα μπορούσαμε να καλέσουμε αρχιτέκτονες από όλο τον κόσμο και να διατυπώσουν τις προτάσεις τους. Οι Έλληνες έχουμε έναν αρχοντοχωριατισμό, αντί να καταλάβουμε ότι μπορούμε να φτιάξουμε ένα μετρό που θα έχει τη δική του ξεχωριστή ταυτότητα, αυτό που ζητάμε είναι να έχουμε το πιο σύγχρονο μετρό», ανέφερε η κ. Κουτσούμπα, για να προσθέσει πως ‘’στην Κωνσταντινούπολη ο σχεδιασμός του μετρό γίνεται με βάση την ένταξη των Ρωμαϊκών ευρημάτων και γι’ αυτό το ζήτημα βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος’’.

Ο αρχαιολόγος Τάσος Αντωνάρας, από τη μεριά του είπε ότι 'Το μετρό καλώς υπάρχει και δεν λέμε να καταργηθεί ο σταθμός. Αυτό που λέμε είναι ότι αποτελεί αδιαπραγμάτευτη αξία για την πόλη να διατηρήσει αυτά τα μοναδικά μνημεία εκεί που υπάρχουν και να μην τα καταστρέψει, γιατί μετά δεν θα μπορεί να τα ξαναβρεί'.

Το επιχείρημα της καθυστέρησης του έργου

Η γνωμοδότηση του ΚΑΣ βασίστηκε στο σκεπτικό ότι το έργο θα έχει επιπλέον καθυστέρηση ενώ θα αυξηθεί συνάμα και το κόστος του.

Ως προς το θέμα της καθυστέρησης, η πρόεδρος του ΣΕΑ ανέφερε πως κακώς χρεώνονται οι καθυστερήσεις των έργων στους αρχαιολόγους.

‘’Πιθανόν ένας νέος σχεδιασμός και κατασκευή του σταθμού να φέρει κάποιες καθυστερήσεις. Θα μπορούσε όμως το μετρό να δουλεύει κανονικά αλλά να μην γίνεται στάση στην Βενιζέλου έως ότου τελειώσει η κατασκευή.  Άλλωστε, ένα επιπλέον αρνητικό στον σχεδιασμό του μετρό είναι οι πολλοί σταθμοί του. Ακόμα και οι μηχανικοί  λένε πως δεν θα προλαβαίνει από τον ένα σταθμό στον άλλο να αναπτύσσει την απαιτούμενη ταχύτητα’’.

Σε ότι αφορά τη χρηματοδότηση του έργου, πρόσθεσε ότι η μεταφορά των ευρημάτων στο στρατόπεδο Παύλου Μελά έχει μεγάλο κόστος, το οποίο πιθανόν δε θα επωμισθεί η Αττικό Μετρό και  θα καλυφθεί από το ΕΣΠΑ. "Με την ίδια λογική, γιατί να μην φορτωθεί στο ΕΣΠΑ η επιτόπου ανάδειξη των ευρημάτων;"

Επιπλέον, για το ίδιο θέμα η αρχαιολόγος κ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, πρόσθεσε ότι ‘’δεν μπορείς να διεκδικείς τα μάρμαρα του Παρθενώνα, όταν διαλύεις τα μάρμαρα που βρίσκεις σήμερα. Στην Αθήνα έγιναν αλλαγές σε όλους τους σταθμούς ούτως ώστε να ενταχθούν σε αυτούς τα αρχαία που βρέθηκαν. Μας φορτώνουν την υπερκοστολόγηση του έργου, ενώ ο προϋπολογισμός των ανασκαφών δεν κάλυπτε ούτε το 1/10 του πραγματικού κόστους. Είχαμε πει από την αρχή πως οι ανασκαφές θα κοστίσουν 150 εκατομμύρια και οι αρμόδιοι αποφάσισαν μια κοστολόγηση 15 εκατομμυρίων».

Τα μέλη του ΣΕΑ έχουν προγραμματίσει μια σειρά δράσεων με σκοπό να αναδείξουν το θέμα αυτό.
Την Πέμπτη περιμένουν στη Θεσσαλονίκη τον αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστα Τζαβάρα, ώστε να τον ενημερώσουν για το ζήτημα, ενώ θα επιδιώξουν και συνάντηση με τους κυρίους Καράογλου και Τζιτζικώστα.

Επιμέλεια: Θοδωρής Διαμαντόπουλος