Ο ζωγράφος Βασίλειος Ιθακήσιος και το Βασίλειο του Οδυσσέα.

Μια βουτιά στα σπήλαια της Κεφαλονιάς μας έφερε στις κορφές του Ολύμπου

Άρθρο | Δευ, 12/23/2013 - 21:15 ΑΠΟ  http://www.ithacanet.gr

Τέτοιες άγιες μέρες, τέτοια λόγια.

• Θαλασσοσπηλιά Δαφνούδι

Προσπαθώντας να αποφύγουμε τη μιζέρια της εποχής και θέλοντας να μπούμε στο εορταστικό κλίμα των ημερών, είπαμε να χαθούμε στα βάθη των σπηλαίων του αρχαίου Βασιλείου του Οδυσσέα, που αποτελούν μοναδικό παγκόσμιο φυσικό και πνευματικό φαινόμενο. Μιλάμε για Κεφαλονιά, Ιθάκη και λοιπές νήσους του αρχιπελάγους του κεντρικού Ιονίου. Ένα απίστευτο οικοσύστημα υπόγειων λιμνών, υπόγειων ποταμών, σπηλαιοβάραθρων, θαλασσοσπηλιών και σπηλαίων, μας προσκάλεσε να αναζητήσουμε τη σημειολογία και τη σημασία των σπηλαιών από την προϊστορία ως το σήμερα. Λατρεία, Πίστη, οργιαστικοί και ασκητικοί τρόποι ζωής, αλλά και έρωτας, έκσταση, συμβολισμοί, φιλοσοφία και ιδέες αναδύθηκαν από το λαμπερό σκοτάδι ενός υποχθόνιου κόσμου.

• Σπηλαιολίμνη Αγίων Θεοδώρων

Από την προϊστορική κατοίκηση και την προϊστορική βραχογραφία στο σπήλαιο Φυτίδι και τα αρχαία ορυχεία πυριτόλιθου, βρεθήκαμε στον κόσμο των Νυμφών και του θεού Πάνα, για να περάσουμε στις χριστιανικές εκκλησίες μέσα στα σπήλαια, στις σπηλιές του Αγίου Γερασίμου, σε περιστατικά σύγχρονης χρήσης τους, ως τη διάνοιξη καταφυγίων, αποθηκών και ορυγμάτων κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.  

• Αφιερωματική λήκυθος  στο Θεό Πάνα και στις Νύμφες του (Σπήλαιο Δράκαινα)

Σκεφτήκαμε να γράψουμε για τα σπήλαια, τούτες τις μέρες που τιμούμε τη Γέννηση του Ιησού σε μια φάτνη ζώων, στο σπήλαιο της Βηθλεέμ. Η υπόθεση ξέφυγε σε έκταση και από όσα βρήκαμε, αποσπούμε, σήμερα, μια μικρή στιγμή τους, που μας οδηγεί στον Όλυμπο.

• Iθάκη, το λιμάνι της "Πόλης" στο Σταυρό, φωτογραφία Frederic Boissonas(όπου και το σπήλαιο Λοϊζου, με το τεμάχιο αφιερωματικής στον Οδυσσέα γυναικείας μάσκας. ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ)

• Κόλπος Αργοστολίου

Ο Βασίλειος Γεωργανάς (1879-1977) γεννήθηκε στη Λέσβο κι έζησε 22 χρόνια στη Σμύρνη ως τη Μικρασιατική καταστροφή και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Αυτός ο γνήσιος απόγονος του Οδυσσέα επέλεξε να γίνει γνωστός, ως ζωγράφος, χρησιμοποιώντας για επώνυμο το όνομα του νησιού από το οποίο καταγόταν.  Είναι χαρακτηριστικό της πνευματικής ακμής της Σμύρνης ότι ο ζωγράφος πούλησε σχεδόν 3.000 πίνακες , όσο ζούσε στη Σμύρνη. "Η καρδιά μου έκαμε κάλους από την πολλή αγάπη που γεύτηκα", έλεγε για την περίοδο της ζωής του στη Σμύρνη.

Σε μας ήταν άγνωστος. Μια μέρα του 1993, λάβαμε ένα τηλεφώνημα από τον λαογράφο του Λιτόχωρου Απόστολο Τσακούμη.

• "Πάνθεον", Πίνακας εξώφυλλου του βιβλίου "Βασίλειος Ιθακήσιος, ο ζωγράφος του Ολύμπου" του Απ. Τσακούμη.

• "Πάνθεον", φωτογραφία Boissonas, 1914

"Σας βρήκα από ένα δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδας για τα άγρια άλογα του Αίνου. Για να αγαπάτε τα άλογα θα αγαπάτε και τα βουνά και την τέχνη. Γράφω ένα βιβλίο για τον Βασίλειο Ιθακήσιο, τον ζωγράφο του Ολύμπου. Μεταξύ 1923-1925 έζησε στην Κεφαλονιά, όπου ζωγράφισε. Θέλω τη βοήθεια σας, για να βρώ τους πίνακες εκείνης της περιόδου".

• Τα άγρια άλογα του Αίνου

Εκείνο τον καιρό, είχαμε γίνει "θέμα" στην τηλεόραση και τον τύπο, γιατί κάποιοι σκότωναν τα άλογα.

• ΑΤΡΟΣ
• Μονή στα Κηπούρια

Ανταποκριθήκαμε στην πρόσκληση, με τη βοήθεια του τελευταίου ευπατρίδη της Κεφαλονιάς, του ζωγράφου και δικηγόρου Γιάννη Πεταλούδη. Με μεγάλη ευκολία, σαν έτοιμος από καιρό, ο Γιαννάκης o Πεταλούδης μας έδειξε τα σημεία και τα χέρια στα οποία βρίσκονταν πίνακες του Βασίλειου Ιθακήσιου. Επρόκειτο για ιδιωτικές συλλογές απογόνων των φίλων που είχε δημιουργήσει ο Ιθακήσιος στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Κάποιοι λίγοι βρίσκονται ως σήμερα, στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη. (Η προσφώνηση, με το υποκοριστικό του μικρού ονόματος (Γιαννάκης),  ήταν δείγμα σεβασμού στους αρχόντους)

• Ψάρεμα στον Πλατύ Γιαλό

 Ο Βασίλης Ιθακήσιος αποφάσισε ότι ο αγαπημένος του τόπος είναι τα βουνά. Και ξεκίνησε αυτό το ταξίδι, τούτο τον μεγάλο έρωτα, που τελικά τον σκότωσε, από τον Αίνο της Κεφαλονιάς. Ο Ιθακήσιος, ερχόμενος στην Κεφαλονιά, έκαμε σπίτι του μια σπηλιά στο λόφο του Τηλέγραφου, πάνω από την πόλη του Αργοστολίου, και άλλη μία στον Αίνο.  Όπου βρισκόταν, ζωγράφιζε ασταμάτητα. Ο ίδιος μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για την παραμονή του στην Κεφαλονιά. Παντού συναντούσε ανθρώπους έτοιμους να τον φιλοξενήσουν και να τον περιποιηθούν, αλλά, ως ότου έφυγε, δεν απαρνήθηκε τις σπηλιές του. Αναφερόταν στη γνωριμία του με ανθρώπους ευχάριστους, εύθυμους και πνευματώδεις στη συζήτηση και μάλιστα για οποιοδήποτε θέμα και σε οποιαδήποτε γλώσσα.

• Καταβόθρες

Κάνοντας μια εκτίμηση της παραγωγικότητας του ζωγράφου, πρέπει να υπήρχαν περισσότεροι από 100 πίνακες με θέμα τα τοπία της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης.

Ο Απ. Τσακούμης περιγράφει με ονειρικό τρόπο, έναν κόσμο που σήμερα απειλείται με εξαφάνιση:

• "Περήφανοι για τον γραφικό τους Αίνο με τα πασίγνωστα έλατα του, για τα όμορφα ακρογιάλια τους και για τη λαϊκή τους παράδοση. Μια παράδοση που ξεκινά από τα αρχαία χρόνια με την παγκόσμια διασπορά των Κεφαλλήνων και εμπλουτίζεται στη διαδρομή των αιώνων με θρύλους σαν τον Δράκοντα του Πόρου. Είναι η παράδοση των "Μεγάθυμων Κεφαλλήνων" του Ομήρου, που μετέτρεψε τους τιμαριούχους της "Γαληνοτάτης" και της "γηραιάς Αλβιώνος" σε γνήσιους μεγάθυμους Κεφαλλήνες. Ανάμεσα τους ο Ιθακήσιος ζούσε την ανέμελη ζωή ενός μποέμ, ήταν καλλιτέχνης, στοχαστής, μια φύση φλογερή, γεμάτη δίψα για περιπέτειες και έντονες συγκινήσεις.... Έκανε δύο εκθέσεις στην πλατεία του νησιού στο Αργοστόλι, στην αίθουσα του δημαρχείου. Στο διάστημα αυτό απόχτησε κύκλο φίλων και θερμών θιασωτών της τέχνης του διακεκριμένους μεγάθυμους Κεφαλλήνες, όπως ήταν ο Κ.Κοσμετάτος και ο Σ. Κατσίγερας, που χαρακτηρίζεται από τον τύπο της εποχής σαν επιφανής Κεφαλλήν, απόγονος αγωνιστών και μεγαλοεπιχειρηματίας. . ."

• Ξωκλήσι στη Λειβαθώ, με θέα στον Αίνο

• "Έργα που καταφέραμε να εντοπίσουμε είναι: "Τοπίο στη Λάσση", "το ποδάρι του τούρκου", "ο Αίνος από το Αργοστόλι", "οι Βαρδιάνοι", "ηλιοβασίλεμμα", "σταφύλια", "ψάρια", "σκηνή στον Ελιό", "θημωνιά στην Κρανιά", "Φανάρι" κ.ά. "...

• Τοπίο που έχει χαρακτηριστικά από Κεφαλονιά

Στα πόδια του λόφου, από την άλλη πλευρά της πόλης ήταν το μοναχικό σπίτι της οικογένειας του γεωπόνου Γιώργου Πινιατώρου, με τον οποίο συνδέθηκε, λόγω γειτνίασης. Ο Γ. Πινιατώρος είναι ο άνθρωπος που φύτεψε τους πευκώνες γύρω και απέναντι από το Αργοστόλι στα χρόνια του μεσοπολέμου. Η περιοχή, την εποχή που ζωγραφίζει ο Ιθακήσιος δεν έχει τη σημερινή πευκόφυτη εικόνα. Από τον Γ. Πινιατώρο γνώρισε την οικογένεια Σ. Κατσίγερα(σήμερα, οικογένεια Κοντοδήμου) και τον Κ.Κοσμετάτο. Οι κληρονόμοι αυτών των οικογενειών είχαν στην κατοχή τους πίνακες του Ιθακήσιου. Μόνο ο Γιάννης Πεταλούδης θα μπορούσε να ξέρει ότι ένας πίνακας που απεικονίζει τοπίο της Ιθάκης βρισκόταν στα χέρια του εξ Ιθάκης οδοντογιατρού κ. Σπύρου Κολυβά. Είναι ο μοναδικός πίνακας που μπορέσαμε να βρούμε από την πατρώα γη του Ιθακήσιου. Απεικονίζει  ένα ξωκλήσι, κοντά στο Βαθύ. Ο πατέρας του κ. Σ. Κολυβά, Νίκος, φιλοξενούσε τον Ιθακήσιο, όταν επισκεπτόταν την Ιθάκη.

• Ξωκλήσι στην Ιθάκη (Άγιος Ανδρέας)

• Ιθάκη, φωτογραφία Boissonas

• Πιθανή εικόνα από Κεφαλονιά. Πλατύς ή Μακρύς Γιαλός και στο βάθος η Παλική  (Πάντως, εμάς μας αρέσουν τα αποκαλυπτικά μαγιό της εποχής)

Ο Ιθακήσιος, φεύγοντας από την Κεφαλονιά περιπλανιέται στην Πελοπόννησο και καταλήγει στην Αθήνα.

Ο Φώτος Γιοφύλλης γράφει:

• "Ο κ. Ιθακήσιος παρουσιάζει φανερά και με ειλικρίνεια στα έργα του την επιμελημένη μελέτη του τόσο στα ζητήματα φωτισμού και του χρώματος, όσο και της τοποθέτησης του σχεδίου και της προοπτικής. Και τα αποτελέσματα της μελέτης του αυτής είναι άξια μεγάλης προσοχής. Μας παρουσιάζει τοπία της Μυτιλήνης και της Κεφαλληνίας. Το διάλεγμα των θεμάτων του ιδιαίτερα αποτελεί μιαν επιτυχία. Γιατί είδε και διάλεξε τα πιο λυρικά, τα πιο αρμονικά σε σύνολο και σε λεπτομέρεια, σημεία της γης και της θάλασσας της Μυτιλήνης, μα και της Κεφαλληνίας. Από το Ιόνιο αυτό νησί άρπαξε όλη την ποίηση των μύλων, των ξωκλησσιών, των κυπαρισσιών, των ακρογιαλιών, των βράχων, της πρασινάδας, των κάμπων, μα ακόμα και των ανθισμένων μπαλκονιών της Λειβαθούς".

• "Κεραυνοβολημένο δέντρο". Γνώριμη εικόνα του Αίνου.

• Ο Ιθακήσιος επιστρέφει, γράφει ο Τσακούμης, "στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη, νησιά με τα οποία συνδεόταν στενά από την πατρική καταγωγή του και με ευχάριστες εντυπώσεις και αναμνήσεις της προηγούμενης διετίας, ζωγραφίζει με ξεκάθαρο και φωτεινό τρόπο τα όμορφα μέρη τους, τα γραφικά ακρογιάλια, τα ταπεινά ξωκλήσια, χωρίς να τα νοθεύει με διακοσμητικά στοιχεία". 

• Χωριό Περατάτα

Με το έργο ενός ακόμα χρόνου στην Κεφαλονιά, το 1926 εκθέτει στην αίθουσα του "Παρνασσού". Ήταν μία έκθεση που εντυπωσίασε και ρίζωσε τον Βασίλη Ιθακήσιο στις καρδιές των φιλότεχνων της Αθήνας.

Για την έκθεση, η εφημερίδα "Πρωινός Τηλέγραφος" γράφει (11/11/1926):

• "Ο ζωγράφος εκθέτει έργα του στον Παρνασσό, όλα ελαιογραφίες, με τοπία της Κεφαλληνίας, της Ιθάκης, της Μυτιλήνης, της Αττικής... Τα τοπία του κ. Ιθακήσιου δεν είναι εμπρεσιονιστικά κι ακόμα δεν είναι εξπρεσιονιστικά. Είναι δημιουργημένα μ' ένα απλό τρόπο, που οι ζωγράφοι τον λένε "παλιό". Αληθινά δεν είναι παλιός ο τρόπος. Ίσως μάλιστα είναι η έλλειψη κάθε τρόπου. Ο κ. Ιθακήσιος βλέπει άφθονο ελληνικό φως και μελετάει το χρώμα... Χωρίς προσπάθειες στυλιζαρίσματος και χωρίς διακοσμητική διάθεση, ο κ. Ιθακήσιος μας παρουσιάζει τα τοπία του πίσω από το άφθονο φως. Έτσι ο ζωγράφος γίνεται νοητός και θα γίνει αγαπητός στο μεγάλο κοινό μας. Το ελληνικό τοπίο εμφανίζεται στα ταμπλώ του πάντα καθαρά ελληνικό".

• Ο επί 20 χρόνια οικοδεσπότης του Ολύμπου στο "ξενοδοχείο" του (1928)

Τα τοπία της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης του δίνουν εισόδημα που του επιτρέπει να λείψει για πολύ καιρό στο εξωτερικό, ακολουθώντας ορειβατικές αποστολές. Στη Γενεύη γνώρισε έναν από τους πρώτους κατακτητές της κορυφής του Ολύμπου και μεγάλο φιλέλληνα φωτογράφο τον Frederic Boissonas, γνωστό στο ελληνικό κοινό και για τις προτάσεις του για τουριστική αξιοποίηση του ελληνικού χώρου, από το βιβλίο του Le tourisme en Grece.  Με πρωτοβουλίες του Ιθακήσιου και των φίλων του, μετά την παρότρυνση του Boissonas, ιδρύεται ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού.

• Φωτογραφία κόλπου Αργοστολίου, Boissonas

Ο Ιθακήσιος το 1929 οργώνει τους ιστορικούς τόπους της Ελλάδας και το 1930 πραγματοποιεί έκθεση, αφιερωμένη στα 100 χρόνια της ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Ναυαρίνο, Κόρινθος, Δερβενάκια, Μύλοι, Τριπολιτσά, Μανιάκι, Καλάβρυτα, Αγία Λαύρα, Σούλι, Ζάλογγο, Μεσολόγγι, Αιτωλικό, Ψαρά, Χάνι της Γραβιάς, Δελφοί παρουσιάζονται και ξεσηκώνουν. Μαθητές σχολείων, ξένοι, πολιτικοί, άνθρωποι των τεχνών, φυσιολάτρες , καλλιτέχνες παρασύρονται στη μέθη και στον έρωτα για το ελληνικό τοπίο. Στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ αναφέρεται:

• "Η υπέροχη Ιθάκη του αρ.77, ο γκρεμός του Ζαλόγγου, η κορυφή Πάνθεον είναι τα τρία πραγματικά αριστουργήματα, με εξαιρετική θέση στην ελληνική τοπιογραφία... Πόσα ταξίδια! Πόση Πίστη! "
• "Μετά την πανθομολογούμενη επιτυχία της έκθεσης, στην οποία πούλησε τους 60 από τους 83 πίνακες, ο Ιθακήσιος αποφασίζει να περάσει τα Χριστούγεννα και το χειμώνα του στην Κεφαλονιά που του είχε αφήσει αξέχαστες εντυπώσεις", γράφει ο Απ. Τσακούμης. "Ήταν ένα ταξίδι ξεκούρασης και ανάπαυσης γεμάτο... ενεργητικότητα. Στο όμορφο αυτό νησί με τα γραφικά τοπία και τα τόσα μυστήρια, συνέχισε να ζωγραφίζει αυτά που του έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση στις προηγούμενες επισκέψεις του. Πέρασε ξανά απ' όλους τους φίλους του κι ανέβηκε πάνω από το κτήμα των Πινιατόρων, στη σπηλιά του Τηλέγραφου, όπου είχε περάσει αρκετό καιρό. Πανώριος κόσμος ομορφιάς ασύγκριτης, σε μια θαυμαστή αρμονία χρωμάτων και γραμμών, ξεδιπλωνόταν κάτω από τα πόδια του. Κάποια βαρκούλα λικνιζόταν αμέριμνα αντίπερα στο πέλαγος, ενώ πίσω του υψωνόταν απάτητο το οργιαστικό πράσινο του Αίνου. Η μαγεία της ξέχωρης αυτής γωνιάς για τον καλλιτέχνη, με την ύπαρξη του ψαρά και το απάτητο χορτάρι μπροστά στη σπηλιά, του θύμισαν μελαγχολικά την γήινη πραγματικότητα. Πέρασε τα πενήντα του και ακόμα δεν είχε παντρευτεί! Έζησε όλες τις χαρές της ζωής ταξιδεύοντας σαν τον ψαρά πότε σε ήρεμα πελάγη με τη λικνιστή του βαρκούλα και πότε σε φουρτουνιασμένα κύματα που τον πετούσαν σαν καρυδότσουφλο. Στο τέλος πάντα κάποια σπηλιά μ' απάτητο χορτάρι θα τον περιμένει!" 

• "Τοπίο από τον Τηλέγραφο" (Στους πρόποδες διακρίνεται το σπίτι Πινιατώρου.)

Και συνεχίζει ο Απόστολος Τσακούμης:

• "Η παραμονή του στο νησί δεν περνά απαρατήρητη. Η εφημερίδα ΕΛΗΑ του Αργοστολίου το Σάββατο 10 Ιανουαρίου 1931 δημοσίευσε ευμενέστατο άρθρο... Με πολύ κόπο κατορθώσαμε να εντοπίσουμε το φύλλο αυτό για να παραθέσουμε μία περίληψη του εκτεταμένου αυτού άρθρου... Ο συντάχτης του, που υπογράφει με το ψευδώνυμοLux, παραθέτει στην αρχή τη θαυμάσια ρήση του σοφού Castelar(σ.σ. πρόκειται για τον γνωστό Ισπανό λογοτέχνη, ρήτορα και πολιτικό Emilio Castelar (1832-1899), μέλος του "Αθήναιου" της Μαδρίτης) σε λόγο του ενώπιον της Ισπανικής Ακαδημίας: "Τέχνη είναι το ιδεώδες που γίνεται βαθιά αντιληπτό και παριστάνεται με την ωραιότητα". ...σχολιάζοντας την έκθεση του Νοεμβρίου 1930 μας πληροφορεί ότι σ' αυτήν υπήρχαν και οι παρακάτω πίνακες με θέματα από την Κεφαλονιά: "Άγιος Αθανάσιος", "Λάσση", "Δύση", ¨Μύλοι", "Κηπούρια" κλπ. ".

• "Ηλιοβασίλεμμα" (προφανώς στον Αίνο)

Από την Κεφαλονιά αναχωρεί τον Μάρτιο του 1931 για να πάει στον Όλυμπο.

Το 1932 πραγματοποιεί έκθεση με θέμα τα ελληνικά βουνά, με πίνακες από Όλυμπο, Παρνασσό, Γκιώνα, Αίνο Κεφαλονιάς και Άθω.

• "Η παρουσίαση στην έκθεση αυτή πινάκων με την γραφικότητα των Μονών του Αγίου Όρους και με ορισμένα γραφικά φωτεινά ακρογιάλια της Κεφαλονιάς, μέρη που τότε θεωρούνταν δυσκολοπρόσιτα για το ευρύ κοινό, χαρακτηρίστηκε από τον τύπο της εποχής ως ιδιαίτερη απόλαυση, μια κι είναι πλημμυρισμένα από την αρμονία, που πήγασε από την άμετρη αγάπη του καλλιτέχνη για το τοπίο" (Απ.Τσακούμης).

• Θαλασσόμυλος

Ο Ιθακήσιος σε όλη του τη ζωή ταξίδευε στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Για είκοσι χρόνια ανέβαινε τα καλοκαίρια στον Όλυμπο, όπου είχε για ορμητήριο μια σπηλιά,  η οποία σήμερα είναι γνωστή ως "σπηλιά του Ιθακήσιου". Τη σπηλιά, ο ίδιος είχε ονομάσει "Άσυλο των Μουσών". Την ανακάλυψε, όταν προσπαθώντας να ζωγραφίσει μία καταιγίδα ενώ αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη, κατέφυγε σε αυτή για προστασία. Έτσι έγινε "ο Ζωγράφος του Ολύμπου".  Πάνω από 500 πίνακες του ζωγράφου απεικονίζουν τον Όλυμπο.

• Ο Ιθακήσιος στα 99 του χρόνια

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, τα πέρασε στο Γηροκομείο Αθηνών, όπου συνέχισε να ζωγραφίζει, γεμίζοντας τους τοίχους με πίνακες. Έτσι, σήμερα, το Γηροκομείο Αθηνών είναι μια Πινακοθήκη έργων του Β. Ιθακήσιου. Πολλούς από τους πίνακες της περιόδου αυτής χάριζε σε φίλους που τον επισκέπτονταν.

• Φανάρι

Η δράση του ήταν πολύπλευρη και είχε ενεργή παρουσία στην πρωτοεμφανιζόμενη τουριστική προβολή της χώρας, στην φυσιολατρεία και την ορειβασία. Στο "Άσυλο των Μουσών" υποδεχόταν φυσιολάτρες, ορειβάτες και  μεγάλες προσωπικότητες, έλληνες και ξένους,  που ανέβηκαν στον Όλυμπο για προσκύνημα και ορειβασία. Η κυβέρνηση του είχε προτείνει να χρηματοδοτήσει την υποδοχή και φιλοξενία που προσέφερε στη σπηλιά(!) κι αυτός απάντησε "θα το σκεφτώ". Ακόμα το σκέφτεται, στους ουρανούς των αγγέλων.

• Το τραπέζι του φτωχού

Σήμερα, που γιορτάζουμε την 25η Δεκεμβρίου, ως ημερομηνία γέννησης του Θεανθρώπου, αξίζει να πούμε ότι οι χριστιανικές γιορτές ενσωμάτωσαν την ηλιοτροπική τοποθέτηση των εορτών της αρχαίας θρησκείας, όπως και πολλά έθιμα της. Οι διαχρονικοί συμβολισμοί των σπηλαίων πέρασαν στον χριστιανισμό και η Γέννηση σε μια σπηλιά συμβολίζει την  έξοδο στο φως. Η εορτή κοντά στην πιο μεγάλη νύχτα του έτους έχει τον αντίποδα της στην εορτή του Γενέθλιου του Ιωάννη του Πρόδρομου (Άη Γιάννης ο Λαμπαδάρης), στις 24 Ιουνίου, με την αντίστοιχη ενσωμάτωση των αρχαίων εθίμων στη θερινή γιορτή της πιο μεγάλης μέρας.

• "Ξωκλήσι" (στο βάθος η λιμνοθάλασσα του Κουτάβου)

Ο Ιθακήσιος ακολούθησε την πορεία του προς τα σπήλαια , ως πράξη ασκητικής επιστροφής στη μητέρα φύση. Και πήρε τα βουνά, αναζητώντας το καθαρό φως, "το στρωμένο τραπέζι του Θεού". Όταν οι ιστορικοί της τέχνης μιλούν για τη μελέτη του Ιθακήσιου πάνω στο φως, εννοούν ότι ο Ιθακήσιος μελέτησε τους νόμους του ηλιακού φωτός, τα παιχνιδίσματα του φωτός στη διάρκεια της μέρας και τις αλλαγές του από τόπο σε τόπο. Κυρίως ήξερε ότι το φως είναι πιο κοντά στον άνθρωπο, πάνω στα ψηλά βουνά. Και αυτό το φως μετέφερε στους πίνακες του.

• "Ψάρια"

Η περίοδος του Γηροκομείου συνοδευόταν από εκδηλώσεις τιμής προς τον Ιθακήσιο, με κάθε αφορμή και κυρίως στα γενέθλια του. Φίλοι, άνθρωποι των τεχνών, φυσιολατρικοί και ορειβατικοί σύλλογοι, ο Δήμος του Λιτόχωρου, εκδήλωναν ποικιλοτρόπως τον σεβασμό και την ευγνωμοσύνη τους προς τον άνθρωπο.

• "Σταφύλια"

Αναζητώντας το φως και την επιστροφή στον αγαπημένο του Όλυμπο, ο Ιθακήσιος στα 99 του χρόνια ζήτησε, από τη διοίκηση του Γηροκομείου, να δει ξανά τον Όλυμπο . Οι συνεχείς δηλώσεις του ότι θα αναχωρήσει για τον Όλυμπο προβλημάτισαν τη Διοίκηση Συνεννοήθηκε με το ΓΕΣ, ώστε να διατεθεί ελικόπτερο, το οποίο θα τον πήγαινε έστω και για λίγο κοντά στην αγαπημένη του σπηλιά. Ο σχεδιασμός της μεταφοράς του είχε ολοκληρωθεί, όταν επενέβη ο γιατρός του Γηροκομείου και απαγόρευσε τη μεταφορά. Η ψυχική κατάσταση του Ιθακήσιου χειροτέρεψε και η διοίκηση αποφάσισε να πραγματοποιήσει την αποστολή, νοικιάζοντας ένα ελικόπτερο.  Όμως, δεν πρόλαβαν. Στις 23 Μαϊου 1977 , ο Ιθακήσιος ντύθηκε ορειβατικά και προσπάθησε να φύγει από το παράθυρο του ισόγειου δωματίου του. Δρασκελίζοντας το παράθυρο, έπεσε και τραυματίστηκε θανάσιμα. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου την επόμενη μέρα απεβίωσε.

• "Σκηνή στον Ελειό"

Ο Ιθακήσιος σκοτώθηκε απο τη νοσταλγία της επιστροφής στην τελευταία αγαπημένη  του "Ιθάκη", τον Όλυμπο.

Το 1989, ο φίλος του Αλέκος Λαλούμης εναπόθεσε τα οστά του Βασίλη Ιθακήσιου στην αγαπημένη του σπηλιά, με μία μαρμάρινη επιγραφή: "Εδώ έζησε 20 χρόνια ο Ζωγράφος Βασίλης Ιθακήσιος". 

Ο Ιθακήσιος ήταν γνήσιος απόγονος του Οδυσσέα. Αυτό για όσους πιστεύουν ότι ο Οδυσσέας και η Ιθάκες δεν υπάρχουν. "Επέστρεφε", με την ορθογραφία του Καβάφη.

• "Τοπίο στη Λάσση" (παραλία "Καλάμια")

• Δεν πουλώ έργα. Δεν ξέρω και πόσο αξίζουν. Θα μείνουν όλα στο Γηροκομείο μετά το θάνατο μου, γιατί μου έχει παραχωρήσει δωρεάν το δωμάτιο που θα μείνει όπως το βλέπετε. Έζησα τόσα χρόνια και το αγαπώ σα δικό μου σπίτι. Βέβαια, έρχονται πολλοί και τα ζητούν. Μα τι να τα κάμω τα λεφτά; Γέρασα. Πού να τα ξοδέψω; Ύστερα, ποτέ δεν έβγαλα από τους πίνακες μου λεφτά. Γι' αυτό βρίσκομαι στο Γηροκομείο... Έχω τη γνώμη, πως σε κάθε άνθρωπο στρώνει ο Θεός ένα τραπέζι, που όταν τελειώσει πρέπει κάτι ο καθένας ν' αφήνει. Εγώ άφησα το έργο μου, που τώρα το βλέπω κι απορώ πώς μπόρεσα κι έφτιαξα αυτά... Τώρα δεν κάνω όνειρα. Όπου πάει. Εγώ τώρα ταξιδεύω. Θα φτασω εκεί που θα με πάει η φύση και ο Θεός..." (από τις τελευταίες συνεντεύξεις του Βασίλειου Ιθακήσιου).

ΥΓ: Οι λυρικές περιγραφές του Απ. Τσακούμη για την Κεφαλονιά και τους ανθρώπους της έχουν γίνει μέσα από τα μάτια και τους πίνακες του Βασίλη Ιθακήσιου. Τον Αποστόλη συναντήσαμε μία φορά, πριν την έκδοση του βιβλίου, σε προσκύνημα μας στον Όλυμπο. Κάποιο καιρό, μετά την έκδοση του βιβλίου, επισκεφθήκαμε το Λιτόχωρο, κομίζοντας πρόσκληση στην Κεφαλονιά, από τους απογόνους των ανθρώπων που περιέγραψε. Ο Απόστολος Τσακούμης δεν ζούσε, χτυπημένος από την "επάρατο νόσο". Είδε την Κεφαλονιά με τα μάτια της ψυχής. Το παρόν αφιερώνεται στη μνήμη του.