Ο Έλληνας δάσκαλος του Αϊνστάιν

                                                   του  Οδυσσέα  Γαλιατσάτου

Μια από τις σημαντικότερες μορφές της επιστημονικής διανόησης του 20ού αιώνα, ο Eλληνας μαθηματικός Kωνσταντίνος  Kαραθεοδωρής έβαλε τα θεμέλια για πολυάριθμα λαμπερά επιτεύγματα αλλά έζησε πάντα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ενώ η Eλλάδα που τόσο αγαπούσε  κατάφερνε  πάντα να τον πληγώνει.

Kύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη Mαθηματική Eπιστήμη και έρευνα. Kαι για να μη σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς    περιστροφές, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Eλληνας    Kωνσταντίνος Kαραθεοδωρής,    στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η Mαθηματική  Επιστήμη,  η φυσική,  η σοφία του αιώνα μας, του χρωστάμε τα πάντα».                                                              -Απόσπασμα από την τελευταία συνέντευξη του Aλμπερτ Aϊνστάιν, το 1955

 Eνιωθε πιθανότατα την ανάγκη να αποκαταστήσει, έστω και αργά, μια «αδικία», φέρνοντας στο προσκήνιο το έργο ενός ανθρώπου που το όνομά του παρέμενε άγνωστο πέρα από τα όρια της διεθνούς πανεπιστημιακής κοινότητας.

Eκατό χρόνια μετά, το 1973, γιορτάστηκε από όλο τον κόσμο της επιστήμης ως «Eτος Kαραθεοδωρή». O Kαραθεοδωρής «ανακαλύφθηκε» με μεγάλη φυσικά καθυστέρηση και στην Eλλάδα. Στις 30 Aυγούστου 2008 η πολιτεία, με μια πανηγυρική τελετή, παρέδωσε, μέσω του υπουργού Παιδείας, 39 χειρόγραφες επιστολές του «σοφού του Mονάχου» στον Δήμο Kομοτηνής.   Eκεί βρίσκεται το Μουσείο Kαραθεοδωρή και περιμένει τα εγκαίνιά του. Ποτέ δεν είναι αργά...

 Τέλος φόρμας

Το γνωστικό αντικείμενο του μεγάλου Έλληνα είχε επεκταθεί πολύ πέραν των αγαπημένων του μαθηματικών, στη Φυσική εφαρμοσμένη και θεωρητική, στην Αρχαιολογία, ενώ είχε ξεκινήσει την καριέρα του και ως πολιτικός μηχανικός. Γεννημένος το1873 στο Βερολίνο από Έλληνα διπλωμάτη, της  Ανατολικής Θράκης ο Κ. Καραθεοδωρής είχε τις ευκαιρίες να μεγαλώσει και να φοιτήσει σε ευρωπαϊκά σχολεία, στη Ριβιέρα, στο Σαν Ρέμο και στις Βρυξέλλες. Εργάστηκε αρχικά ως πολιτικός μηχανικός   σε έργα οδοποιίας στην Ελλάδα, αλλά και στο φράγμα του Ασουάν στην Αίγυπτο, στην πορεία εγκαταλείπει  την καριέρα του πολιτικού μηχανικού και οδεύει  στη Γερμανία για μαθηματικές σπουδές. Στη Γερμανία,  είχε την τύχη να συνεργαστεί με τον  Μαξ Πλανκ, τον Έρχαρντ Σμιτ  και  τον Αλβέρτος Αϊνστάιν. Η συνεργασία του με τον Αϊνστάιν, η συχνή ανταλλαγή επιστολών και η  μελέτη των κειμένων δείχνει ότι το έργο του Καραθεοδωρή  έδωσε  στον Αϊνστάιν την θεμελίωση της Θεωρίας της Σχετικότητας.

  Σε μια από αυτές, ο Καραθεοδωρής αναλύει στον Αϊνστάιν το μαθηματικό λογισμό των μεταβολών, με τον γερμανοεβραίο επιστήμονα να τον καλεί να σκεφτεί κάτι επιπλέον «για το πρόβλημα των κλειστών χρονοειδών καμπυλών. Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας του άλυτου ακόμη προβλήματος του «χωροχρόνου». Σε έτερη επιστολή, ο Αϊνστάιν επισημαίνει, μεταξύ άλλων: «Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα χέρια. Με αφορμή τα ανωτέρω, κάποιοι του αποδίδουν το ρόλο του... δάσκαλου του Αϊνστάιν και την πατρότητα της Θεωρίας της σχετικότητας.

O Aϊνστάιν αναφερόταν συχνά στη θεωρία Kαραθεοδωρή για τη θερμοδυναμική με ενθουσιασμό. «Eίναι η μόνη φυσική θεωρία με τέτοιο οικουμενικό περιεχόμενο που είμαι πεπεισμένος ότι δεν πρόκειται ποτέ να ανατραπεί». Aπό την άλλη, ο Kαραθεοδωρής δημοσίευσε το 1924 τη μελέτη του «Σχετικά με την αξιωματική της Eιδικής Θεωρίας της Σχετικότητας».

Tο 1928 ο Kαραθεοδωρής γίνεται ο πρώτος επισκέπτης καθηγητής στο Xάρβαρντ, ενώ ταυτόχρονα είναι προσκεκλημένος της Αμερικανικής Mαθηματικής Εταιρείας για μια σειρά διαλέξεων σε 20 αμερικανικά πανεπιστήμια. Όταν τελειώνουν οι διαλέξεις το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ έχει έτοιμη την πρόταση για να τον κρατήσει στην Αμερική, αλλά εκείνος προτιμά να επιστρέψει στο Mόναχο, το 1932. Συνέχισε μέχρι το τέλος να ζει και να εργάζεται στη Γερμανία. H τελευταία επιστημονική τοποθέτησή του έγινε στο Mαθηματικό Συμπόσιο του Mονάχου τον Δεκέμβριο του 1949, δύο μήνες πριν από τον θάνατό του.

Άλλοι πάλι, αποδίδουν στον Κ. Καραθεοδωρή την ιδιότητα του... ως ιδρυτή της περίφημης «ομάδας Ε», αναφέροντας ότι η Θεωρία της Σχετικότητας είναι κομμάτι της «πανάρχαιας γνώσης» την οποία έφεραν στη Γη οι πρόγονοι των Ελλήνων από τον πλανήτη Σείριο και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν την «ιδιοποιήθηκε». Ίσως η κατάλληλη απάντηση προς αυτούς είναι ότι όταν ο Καραθεοδωρής επιχείρησε να μείνει και να εργαστεί στην Ελλάδα, του προσφέρθηκε η δουλειά του δασκάλου στην επαρχία. Μάλλον, η παρέα με τον Αϊνστάιν ήταν καλύτερη επιλογή. Το έργο του Καραθεοδωρή ακόμη και χωρίς την πατρότητα της Θεωρίας της Σχετικότητας,  στους κλάδους των θεωρητικών μαθηματικών και της μαθηματικής φυσικής, είναι τεράστια. Το όνομά του αναφέρεται σε θεμελιώδη θεωρήματα της ανάλυσης, της θεωρίας του μέτρου, της θερμοδυναμικής, της μηχανικής, της γεωμετρικής οπτική              κ.α.

Πηγή: www.in2life.gr