Η απειλή των μεταλλαγμένων

Eστάλη από Β.Λορετζάτο

Short URL: http://wp.me/p3poUN-7ih

• 
  

Του Πέτρου Μωραΐτη*

  Ένα από τα πιο σημαντικά και όμως από τα λιγότερο προβεβλημένα ζητήματα  σε παγκόσμια κλίμακα είναι αυτό των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών  (ΓΤΟ ή κοινώς μεταλλαγμένα). Οι ΓΤΟ είναι τα προϊόντα της γενετικής μηχανικής, της επιστήμης δηλαδή που παρεμβαίνει στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, αλλάζοντας μόνιμα την "κωδικοποιημένη" πληροφορία που εγγράφεται εκεί και προσδίδοντας στον οργανισμό μια νέα ιδιότητα που δεν κατείχε προηγουμένως. Και αν αυτό δεν φαίνεται τόσο επικίνδυνο σε μια πρώτη ανάγνωση, η πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τις ανθρώπινες αποφάσεις είναι εντελώς διαφορετική.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι εφαρμογές της γενετικής μηχανικής είναι εξ ορισμού θετικές ή αρνητικές για τον άνθρωπο και τη φύση. Άλλες από τις εφαρμογές μπορούν να χαρακτηρισθούν ως ευεργετικές για τον άνθρωπο - και είναι εκείνες που δεν διαταράσσουν τη σχέση του με τη φύση και δεν προσβάλλουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων- και άλλες χαρακτηρίζονται από μία διάθεση "διόρθωσης" της φύσης - και είναι εκείνες που εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους για τη βιωσιμότητα του πλανήτη και της ίδιας της ζωής.

Στη δεύτερη κατηγορία, αυτή των επικίνδυνων εφαρμογών, περίοπτη θέση κατέχει η βαριά βιομηχανία που ασχολείται με τον αγροδιατροφικό κλάδο. Πολυεθνικοί, απρόσωποι και πανίσχυροι οικονομικά κολοσσοί, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Monsanto, έχουν εστιάσει εδώ και 20 χρόνια στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, ελέγχοντας ολοένα και στενότερα τη διαδικασία από το χωράφι και τις πρωτογενείς κτηνοτροφικές μονάδες έως και το πιάτο του καταναλωτή, επιθυμώντας έτσι να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους.

Η φύση και η έκταση του κειμένου δεν επιτρέπουν την αναλυτική επεξήγηση των κινδύνων που προκύπτουν από την εισαγωγή των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών στην τροφική αλυσίδα, θα γίνει λοιπόν μια μάλλον συνοπτική παρουσίασή τους, με την υποσημείωση ότι το διαδίκτυο βρίθει σχετικών αναλυτικών αναφορών και είναι πολύ εύκολη η αναζήτηση για όποιον ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα. Εν συντομία λοιπόν, οι σοβαρότατες και βάσιμες ενστάσεις που προκύπτουν έχουν να κάνουν με:

i)  Την επιστημονική αβεβαιότητα που επικρατεί γύρω από το ζήτημα, καθώς απουσιάζουν επιστημονικές μελέτες γύρω από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον και στον άνθρωπο.

ii) Την εξάπλωση "μεταλλαγμένων" γονιδίων σε συγγενικά είδη, την ανάπτυξη δηλαδή νέων επιβλαβών ειδών, πιο ανθεκτικών απέναντι στη δράση ζιζανιοκτόνων ή αντιβιοτικών.

iii) Την επιμόλυνση των συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών.

iv)  Την έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

v)  Σε εθνικό επίπεδο, τις ιδιαιτερότητες της ασφυκτιούσας ελληνικής γεωργίας (Η καλλιέργεια των ΓΤΟ στη χώρα μας θα έχει τεράστιες συνέπειες για τα αγροτικά προϊόντα της φυτικής και ζωικής παραγωγής - η ελληνική γεωργία θα χάσει κάθε συγκριτικό πλεονέκτημα που μπορεί να έχει για αγροτικά προϊόντα ΠΟΠ, ετικέτας, ποιότητας κ.λπ.)

Στον αντίποδα, οι υποστηρικτές της καλλιέργειας των ΓΤΟ υποστήριξαν επί σειρά ετών την κοινωνική σκοπιά της εν λόγω επιλογής, ισχυριζόμενοι πως θα δώσει λύση στο πρόβλημα του παγκόσμιου επισιτισμού. Σήμερα, που είναι πλέον σαφές ότι το πρόβλημα του υποσιτισμού μεγάλου τμήματος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν είναι ζήτημα επάρκειας διατροφικών πόρων, αλλά κατανομής τους, το επιχείρημα αυτό μοιάζει έωλο και γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι χρησιμοποιήθηκε απλά και μόνο για να καμφθούν οι αντιδράσεις της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι το ζήτημα των μεταλλαγμένων δεν αποτελεί ένα αμιγώς επιστημονικό θέμα. Συνιστά κυρίως πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα και, δευτερευόντως, επιστημονικό. . Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τώρα ήταν σθεναρά αντίθετη στην καλλιέργεια τέτοιων οργανισμών. Δυστυχώς, ύστερα από τις ισχυρότατες πιέσεις του λόμπι των αγροχημικών και βιοτεχνολογικών επιχειρήσεων, η ΕΕ μοιάζει τον τελευταίο καιρό να υποχωρεί όλο και περισσότερο από τη θέση της αυτή, δημιουργώντας στους πολίτες έντονη ανησυχία. Στην κατεύθυνση αυτή -και ύστερα από μια απαράδεκτη εξ όσων φαίνεται πρόταση-πρωτοβουλία της Ελληνικής Προεδρίας, τα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδωσαν το «πράσινο φως» για την καλλιέργεια των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών εντός της επικράτειας των χωρών-μελών της, απόφαση που παραχωρεί στη βιομηχανία της βιοτεχνολογίας υπέρογκες εξουσίες εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Σύμφωνα με την πρόταση, η προστατευτική "ομπρέλα" της ΕΕ σε ό,τι αφορά τη μη καλλιέργεια ΓΤΟ στα κράτη-μέλη της αίρεται και πλέον θα πρέπει η κάθε χώρα να αποφασίζει μόνη της, αντιμέτωπη με πανίσχυρα οικονομικά συμφέροντα που αρέσκονται σε διάφορες μορφές πιέσεων -που δυστυχώς συνήθως αποδίδουν.

Η απόφαση αυτή θα πρέπει να επικυρωθεί από τη Σύνοδο των Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ στις 12 Ιουνίου και θα πρέπει εν συνεχεία να πάρει έγκριση από το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως το τέλος του έτους. Είναι ανάγκη λοιπόν να υπάρξει μια άμεση αντίδραση από όλους τους πολίτες και τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να ανατραπεί έστω και την τελευταία στιγμή η απόφαση και η Ελλάδα να μην υποστηρίξει μια πρόταση που ανοίγει την κερκόπορτα για την ευρεία καλλιέργεια των μεταλλαγμένων στα εδάφη της. Είναι επίσης ανάγκη οι αρμόδιοι υπουργοί κ.κ. Βενιζέλος, Μανιάτης και Τσαυτάρης να τοποθετηθούν άμεσα και να εξηγήσουν με σαφήνεια την άποψη της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς και το πώς αντιλαμβάνονται την εκπεφρασμένη άποψη της ελληνικής κοινωνίας, η οποία θέλει τη χώρα μας ζώνη ελεύθερη από τα μεταλλαγμένα.

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και δυστυχώς όχι στην κατεύθυνση προστασίας της παγκόσμιας διατροφικής ασφάλειας. Οφείλουμε επαγρύπνηση και δράσεις αντίστασης απέναντι σε αντιδημοκρατικές αποφάσεις, οι οποίες προσπαθούν να εξυπηρετήσουν οικονομικά συμφέροντα απρόσωπων εταιρειών εις βάρος της δημόσιας υγείας, της βιοποικιλότητας και της αγροτικής οικονομίας.

Πέτρος Μωραΐτης

Βιολόγος-Περιβαλλοντολόγος