Δυο εικόνες και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στην Παλική

Δυο  εικόνες και της  Υψώσεως  του  Τιμίου  Σταυρού

στην Παλική, του αρχιμανδρίτη και αγιογράφου –προσωπογράφου Παρθενίου Λουκέρη

Γεράσιμος  Σωτ. Γαλανός  

Στα  1923  ο Λουκέρης αγιογράφησε μια μεγάλη εικόνα (μέγεθος  θύρας )  με  θέμα την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και η οποία φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Κηπουραίων. Πριν από τους σεισμούς του 2014, η εικόνα αυτή,  λόγω του μεγέθους της,  ήταν τοποθετημένη στο κέντρο του τοίχου του γυναικωνίτη του ναού και φυσικά δίπλα της τοποθετημένες άλλες μικρότερες  εικόνες. Αν και η

αγιογράφηση του θέματος της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού ποικίλει σκηνικά μέσα στο σύνολο των ορθοδόξων εικόνων, ο Λουκέρης κρατά την κλασική παρουσίαση των προσώπων και των αγίων μορφών, που ύψωσαν το Τίμιο Σταυρό. Δηλαδή, το έργο από αγιογραφική άποψη είναι γεωμετρημένο, ακολουθεί την εκκλησιαστική Ορθόδοξη παράδοση και με χρώματα φυσικά και γήινα παρουσιάζει τη σκηνή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη και τον Πατριάρχη Μακάριο.

Στο κάτω μέρος της εικόνας στο εικονιζόμενο σκαλοπάτι υπάρχει κείμενο εγκωμιαστικό για τον Σταυρό, το οποίο καθιστά την εικόνα μοναδική, καθώς και η αναφορά στον δημιουργό και στον αναθέτη του έργου. Το έργο πιθανόν να «δωρίθηκε» στην Ιερά Μονή Κηπουραίων, λόγω που η Μονή εορτάζει πανηγυρικά την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.

Το έργο στο σύνολό του  είναι αξιόλογο και επιβλητικό, αξίζει δε λόγω που ανατέθηκε «από τον δούλο του Θεού Γεώργιο», να λειτουργείται και να προσκυνείται με τον θρησκευτικό σεβασμό που πρέπει στη μεγάλη ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Επίσης,  την επόμενη χρονιά, το 1924 ο μακαριστός  αρχιμανδρίτης, αγιογράφος και προσωπογράφος,   Παρθένιος  Λουκέρης αγιογράφησε για την Ιερά Μονή της Παναγίας της Κεχριωνιώτισσας Ληξουρίου μια φορητή μεγάλη εικόνα,  με το ίδιο θέμα.   Η εικόνα αυτή είναι σήμερα τοποθετημένη σε  μικρό προσκυνητάρι (θρόνο) στην Ιερά Μονή και λόγω αυτής πραγματοποιείται ιερά πανήγυρη, ανήμερα της εορτής, με αρκετή συμμετοχή πιστών. Αν και ακολουθεί πιστά την αγιογραφική Ορθόδοξη παράδοση, η εικόνα είναι έργο αξιόλογο, προσεγμένο με ζωηρά χρώματα, παρόλο που με τους σεισμούς του 2014 υπέστη  μικρές  φθορές.   

Σύμφωνα με την παράδοση, το 326 η γηραιά μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Αυγούστα Ιουλία Φλαβία Ελένη, μετέβη στους Αγίους Τόπους για να φέρει στο φως τα διάφορα μέρη στα οποία έζησε και δίδαξε ο Ιησούς Χριστός. Στα Ιεροσόλυμα  πραγματοποίησε  μεγάλες ανασκαφές για να βρεθούν οι τόποι της Σταύρωσης και της Ανάστασης στον λόφο του Γολγοθά. Η μετέπειτα Αγία Ελένη οδηγήθηκε στην εύρεση του Τιμίου Σταυρού από ένα αρωματικό φυτό που φύτρωνε στο μέρος εκείνο, τον γνωστό μας βασιλικό. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και των δύο ληστών.

Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί Φιλοστόργιος και Νικηφόρος αναφέρουν ότι ο Σταυρός του Κυρίου εντοπίσθηκε ύστερα από θαύμα, όταν τοποθετήθηκε πάνω σε νεκρή γυναίκα και αυτή αναστήθηκε. Στη θέση αυτή υπήρχε ο ναός της Αφροδίτης, που είχε ανεγείρει το 135 ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, μετά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ.  Η Ελένη, αφού διέταξε να τον γκρεμίσουν, έχτισε στη θέση του τον περικαλλή Ναό της Αναστάσεως, ο οποίος αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του Χριστιανισμού. Ο Σταυρός του Κυρίου παραδόθηκε στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο, ο οποίος τον τοποθέτησε στον ναό της Αναστάσεως στις 14 Σεπτεμβρίου 335.

Η δεύτερη Ύψωση του Τιμίου Σταυρού σχετίζεται με τους Βυζαντινο-Περσικούς Πολέμους (602-628). Το 614 οι Πέρσες κυρίευσαν την Παλαιστίνη και αφού λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα ιερά προσκυνήματα του Χριστιανισμού, πήραν μαζί τους ως λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό. Οι πυρολάτρες Πέρσες θεώρησαν τον Σταυρό μαγικό, εξαιτίας κάποιων θαυμάτων που έγιναν και τον προσκυνούσαν. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος, μετά την οριστική νίκη του εναντίον των Περσών το 628, ανέκτησε το ιερό σύμβολο της Χριστιανοσύνης και το μετέφερε αρχικά στην Κωνσταντινούπολη (14 Σεπτεμβρίου 629), όπου αποτέλεσε μέρος του θριάμβου του και στη συνέχεια στα Ιεροσόλυμα.   

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου. Στις εκκλησίες ψάλλεται, μεταξύ των άλλων, το πασίγνωστο απολυτίκιο «Σώσον Κύριε τον λαόν σου…» και στους πιστούς μοιράζονται κλώνοι βασιλικού, εκκλησιαστική συνήθεια που πηγάζει από την παράδοση ότι στο μέρος που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό. Η Εκκλησία επιτάσσει την ημέρα αυτή αυστηρά νηστεία.