Προσδιορισμός του νησιωτικού κράτους της Ιθάκης

μετά  το   πολύ καλό  σενάριο  περί  Αστερίδας  ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΤΗΛΕΜΑΧΟΥ ,ΚΑΙ Η ΧΑΜΕΝΗ ΑΣΤΕΡΙΔΑ
από τον πολύ καλό  φίλο και  γνώστη  της Οδύσσειας ,και  με πολλά σχόλια  στο  θέμα
ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΕΡΙΔΑ...
συνεχίζώ με  μια  δεύτερη παρουσίαση  της  ερευνάς  του!  και τον ευχαριστώ πολύ  !!!!

Η καθοδήγηση των Φαιάκων

     Ο Οδυσσέας, πλησιάζοντας στο τέλος της περιπλάνησής του, πάνω στο δρόμο για την Ιθάκη, φτάνει καταπονημένος στο νησί των φιλόξενων Φαιάκων. Εκεί, στην αυλή του βασιλιά Αλκίνοου και μπροστά στο έκπληκτο ακροατήριό του, ο ήρωας αποκαλύπτει την ταυτότητά του και περιγράφει με νοσταλγία την λατρευτή του πατρίδα, προσφέροντάς μας έτσι, μια πολυτιμότατη περιγραφή της χώρας του και της θέσης της πάνω στο χάρτη.

« εἴμ’ Ὀδυσεύς Λαερτιάδης, ὅς πᾶσι δόλοισιν

ἀνθρώποισι μέλω, καί μευ κλέος οὐρανόν ἵκει.

ναιετάω δ’ Ἰθάκην εὐδείελον· ἐν δ’ ὄρος αὐτῇ,

­        Νήριτον εἰνοσίφυλλον ἀριπρεπές· ἀμφί δέ νῆσοι

πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδόν ἀλλήλῃσι,

Δουλίχιόν τε Σάμη τε καί ὑλήεσσα Ζάκυνθος.

αὐτη δέ χθαμαλή πανυπερτάτη εἰν ἁλί κεῖται

πρός ζόφον, αἱ δέ τ’ ἄνευθε πρός ἠῶ τ’ ἡέλιόν τε,

τρηχεῖ’, ἀλλ’ ἀγαθή κουροτρόφος· οὔ τοι ἐγώ γε

ἧς γαίης δύναμαι γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι. »

« Εἶμαι ὁ γιός τοῦ Λαέρτη Ὀδυσσέας, πού οἱ ἄνθρωποι ὅλοι

μέ ξέρουν ὡς πολυμήχανο, καί ἡ φήμη μου ἔφτασε στά οὐράνια.

Βαστῶ ἀπ’ τή γνωστή νῆσο Ἰθάκη, πού τό Νήριτο ἔχει

βουνό περήφανο, ἀνεμόδαρτο·  γύρω της κι ἄλλα

πολλά νησιά κατοικοῦνται, κοντά συμμεταξύ τους:

Τό Δουλίχιο, ἡ Σάμη καί ἡ Ζάκυνθος ἡ δασωμένη.

Πιό χαμηλή συγκριτικά, πέφτει ἄκρη τοῦ πελάγου,

πρός δυτικά, ἐνῶ πρός ἀνατολάς βρίσκονται τ’ ἄλλα.

Βραχότοπος εἶναι ἀλλά καλή παλικαρομάνα,

κι οὔτε ἄλλη ἐγώ τερπνότερη μπορῶ νά δῶ ἀπ’ τή γη μου. »

( ι 19-28)

     Παρόλη όμως την ύπαρξη αυτής της καταπληκτικής ευκαιρίας για την αναζήτησή μας, της αναλυτικής περιγραφής και του προσδιορισμού της Ιθάκης, που γίνεται απ’ τον ίδιο τον Οδυσσέα για χάρη των Φαιάκων,     οι μεταγενέστεροι άνθρωποι μάλλον αποπροσανατολίσθηκαν από τους παραπάνω στίχους και δεν οδήγησαν σωστά τον ήρωα σπίτι του. Αν ο Όμηρος ήξερε, πως οι στίχοι του θα παρερμηνεύονταν από τόσους πολλούς, ίσως τότε να είχε γράψει διαφορετικά το συγκεκριμένο τμήμα του έπους, εφόσον βέβαια θα ήθελε κι εμείς να βρούμε το δρόμο μας προς την Ιθάκη.

     Ας δούμε όμως τώρα πιο καλά, αυτήν την περίφημη περιγραφή που θα πρέπει να βοηθάει στην ερευνά μας, παρά να μας μπερδεύει, έχοντας φυσικά πάντα αμέριστη εμπιστοσύνη στον σοφό ποιητή. Θα το επιχειρήσουμε αυτό, εξετάζοντας και ερμηνεύοντας τον κάθε επίμαχο στίχο ξεχωριστά, αλλά χωρίς να απομονώνουμε και να αποκλείουμε το συγκεκριμένο τμήμα των στίχων, από την όλη πλοκή του έπους στο οποίο ανήκει.

   

1)    « ἐν  δ’ ὄρος αὐτῇ , Νήριτον εἰνοσίφυλλον ἀριπρεπές »        [ι 22]

« Υπάρχει σ’ αυτήν(τη νήσο Ιθάκη) ένα βουνό, που ονομάζεται Νήριτο, είναι δεντρωμένο και επιβλητικά ψηλό. »

     Αυτό το ψηλό βουνό, που περιγράφεται ειδικά στο νησί της Ιθάκης, δε θα μπορούσε να είναι άλλο απ’ το όρος Αίνος της Κεφαλλονιάς, το οποίο ξεχωρίζει τόσο για το ύψος του, με μέγιστο τα 1.648 μέτρα, όσο και για το μήκος του, που καλύπτει σχεδόν ολάκερο το μεγάλο αυτό νησί. Πουθενά αλλού στο Ιόνιο, δεν υπάρχει κάποιος αντίστοιχος ορεινός όγκος και μόνο οι Κεφαλλονίτες με τον δικό τους μεγαλοπρεπές Αίνο, μπορούν να καυχιόνται για το επιβλητικό και κατάφυτο από έλατα βουνό τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι, απ’ όλα τα σημεία αναγνωρίσεως που υποδεικνύει ο Οδυσσέας στους Φαίακες, αυτό που τελικά τους κατεύθυνε στην Ιθάκη, ήταν το όρος Νήριτο. Κοντά σ’ αυτό τον αποβίβασαν, στον κόλπο Φορκύνα, απ’ όπου ήταν ορατό το συγκεκριμένο όρος. Άρα, το Νήριτο θα πρέπει να είναι ένα πασίγνωστο και εμφανέστατο βουνό, σαν τον εντυπωσιακό Αίνο, που το ιδιόμορφο μέγεθός του, του έχει χαρίσει διεθνώς μια τέτοια φήμη. Ο Άγγλος περιηγητής Goodisson μάλιστα, θεωρεί πως μόνο ο Όλυμπος είναι υψηλότερός του! (Crusios Turcograecia, σελ.438)

         Με αυτήν την εισαγωγή στην περιγραφή της Ιθάκης, με πρώτη αναφορά στο χαρακτηριστικότερο όρος του δυτικού πελάγους, καταλήγουμε στο συμπέρασμα, πως ο αφηγητής μας οδηγεί κατευθείαν στο νησί της Κεφαλλονίας.

2)    « ἀμφί δέ νῆσοι πολλαί ναιετάουσι μάλα σχεδόν ἀλλήλῃσι,   [ι 23]

             Δουλίχιόν τε Σάμη τε καί ὑλήεσσα Ζάκυνθος. »        [ι 24]

« απ’ τη μία και απ’ την άλλη πλευρά της πολλά νησιά βρίσκονται σχεδόν δίπλα της, το Δουλίχιο με τη Σάμη και η δασωμένη Ζάκυνθος. »

     Σύμφωνα μ’ αυτούς τους στίχους, το νησί της Ιθάκης, είναι ανάμεσα σε άλλα πολύ κοντινά νησιά. Το Δουλίχιο και την Σάμη, ως ένα επιμέρους τμήμα, αλλά και ξέχωρα την Ζάκυνθο. Η ακριβής σειρά που αναφέρονται αυτά, είναι χρήσιμο να την προσέξουμε ιδιαιτέρως. Καθώς κινούμαστε από βορρά προς νότο, με κέντρο τον Αίνο και την Κεφαλλονία, έχουμε στο χάρτη εκατέρωθεν (ἀμφί), την Λευκάδα (Δουλίχιο) με τη σημερινή Ιθάκη (Σάμη), μαζί από πάνω, ενώ η Ζάκυνθος είναι μόνη της από κάτω. Ανάμεσα σ’ αυτά τα νησιά, το κεντρικό και το ίδιο κοντά σε όλα, είναι μονάχα το νησί της Κεφαλλονιάς, κι αυτή είναι η πραγματική ομηρική Ιθάκη.

3)    « αὐτη δέ χθαμαλή πανυπερτάτη εἰν ἁλί κεῖται πρός ζόφον   [ι 25]

             αἱ δέ τ’ ἄνευθε προς ἠῶ τ’ ἡέλιόν τε, »                          [ι 26]

     Όλοι μέχρι τώρα, όταν μετέφραζαν αυτούς τους δύο στίχους, πίστευαν πως ο ποιητής λέει, ότι η Ιθάκη βρίσκεται δυτικά (πρός ζόφον), σε σχέση με τα προαναφερθέντα νησιά Δουλίχιο, Σάμη και Ζάκυνθο. Η τελεία όμως μετά το στίχο ι 24, διαχωρίζει το τμήμα που εξετάζουμε τώρα, απ’ το προηγούμενο όπου παρουσιάστηκαν όλα αυτά, τα γειτονικά στην Ιθάκη νησιά. Η αλήθεια είναι πως ξεκινώντας από το στίχο ι 25 και μετά, ο αφηγητής παύει πλέον να βλέπει την Ιθάκη ως ξεχωριστή νήσο και την ονομασία της, την αντιστοιχεί με τη διευρυμένη έννοια του βασιλείου της Ιθάκης. Αυτό συμπεραίνεται και όταν λέει ξανά, ότι βρίσκεται μέσα στη θάλασσα (εἰν ἁλί). Εννοεί δηλαδή, ότι είναι ένα νησιωτικό βασίλειο. Δεν είχε ανάγκη αλλιώς να αναφέρει πως είναι μέσα στη θάλασσα, αφού από πριν είχε ξεκαθαρίσει, ότι η Ιθάκη με το γνωστό όρος Νήριτο, είναι από μόνη της ένα ευδιάκριτο (εὐδείελον) νησί.

      Το «αὐτή δέ» επομένως, με το οποίο αρχίζουν οι παρερμηνευμένοι στίχοι, αναφέρεται στον ευρύτερο χώρο, στο βασίλειο, που λόγω της τοποθέτησης του διοικητικού του κέντρου στη νήσο Ιθάκη, έχει επικρατήσει αυτό ως το όνομα του κράτους, όπου ανήκουν και τα άλλα γειτονικά νησιά. Γι’αυτό κι ο Οδυσσέας στη συνέχεια, στους ακόλουθους δύο στίχους (ι 27-28), επαινεί τα γενικά χαρακτηριστικά ολόκληρης της λεβεντογένας χώρας του, ως σωστός ηγεμόνας κράτους. Άρα, θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τα λόγια του, βλέποντας την Ιθάκη ως συνολικό κράτος κι ως ένα σύμπλεγμα των τεσσάρων προαναφερθέντων νήσων. Έτσι το «αἱ δέ τ’ἄναυθε» παρακάτω,ουδεμία σχέση έχει με το Δουλίχιο,τη Σάμη και τη Ζάκυνθο. Διαφορετικά, η ύπαρξη μιας αναφοράς στα επιμέρους μόνο νησιά στο στίχο ι26, θα προκαλούσε σύγχυση απ’ την ανακολουθία      και παλινδρόμηση στη ροή του λόγου, καθώς απ’ την περιγραφή των χαρακτηριστικών της μιας νήσου (της Ιθάκης) στο ι25, θα μεταπηδούσε στη συνέχεια στις υπόλοιπες, που είχε αναφέρει και  πιο πριν στο ι24, για να επιστρέψει πάλι μετά στην πρώτη (την Ιθάκη),στο ι27. Με τη δική μας όμως εξήγηση του αρχαίου κειμένου, που θα ολοκληρωθεί παρακάτω, το ποίημα αποκτά πλήρη συνοχή και σωστή νοηματική αλληλουχία, ενώ οι επίμαχοι στίχοι, δεν χρειάζονται καμιά δολοφονική διόρθωση, όπως πρότειναν αρκετοί ειδικοί μελετητές.Μια τέτοια καταστροφική επέμβαση που επιχειρήθηκε κατά καιρούς, στηρίχθηκε σ’ αυτήν τη λανθασμένη μετάφραση,όπου το«αἱ δέ τ’ἄναυθε» αποδίδεται στα υπόλοιπα νησιά που «ναιετάουσι» κοντά στην Ιθάκη. Η σύγχυση όμως και η αναταραγμένη διάταξη του λόγου, δεν αρμόζουν σε ένα πρακτικό μυαλό του επιπέδου και της οξυδέρκειας του Ομήρου, που αφήνει κατά μέρος τα πολύπλοκα φιλολογικά τεχνάσματα και χρησιμοποιεί απλά, λογικά και καλλιτεχνικά μέσα, για να εκφραστεί και να περιγράψει το περιβάλλον του.

     Είναι γεγονός επίσης, ότι για τον προσανατολισμό των Φαιάκων, ο Οδυσσέας δεν ήταν απαραίτητο να τοποθετήσει στο γεωγραφικό χώρο, ειδικά το νησί της Ιθάκης, σε αντιπαραβολή μάλιστα, με τα υπόλοιπα νησιά του βασιλείου του. Αυτό, δε θα σήμαινε τίποτα για τους ναυτικούς που είχαν σκοπό να τον πάνε στον προορισμό του και δε θα έδειχνε τη θέση της χώρας του, με βάση τα σημεία του ορίζοντα, στη γνωστή επικράτεια της γης. Επιπροσθέτως, ο Οδυσσέας θα έκανε κατάχρηση της ευσπλαχνίας τους, αν αντί να τους πει που είναι το βασίλειό του, τους έλεγε το που είναι ακριβώς η πόλη και το παλάτι του, ώστε να τον πάνε κατευθείαν σπίτι του. Θα ήταν αρκετό για αυτόν, οι καλοπροαίρετοι Φαίακες, να τον οδηγήσουν σε ένα οποιοδήποτε νησί από αυτά που εξουσίαζε, αφού μετά, με τη βοήθεια κάποιου υπηκόου του, θα μπορούσε άνετα να πάει μέχρι την κοντινή πόλη της Ιθάκης, όπου διέμενε. Η αναφορά λοιπόν, στα υπόλοιπα δικά του νησιά, δεν χρειαζόταν πραγματικά για να εντοπιστεί ακριβώς το νησί της Ιθάκης, που έτσι κι αλλιώς είναι ανάμεσά τους, καθώς αυτά τα τρία είναι τριγύρω (ἀμφί), αλλά γίνεται για να δοθεί συνοπτικά η έκταση της χώρας που είναι υπό τον έλεγχό του και στο στίχο ι24 σταματάει να ασχολείται ξεχωριστά μ’ αυτά. Άρα, η περιγραφή στους στίχους ι25-26, ανταποκρίνεται στο γεωγραφικό προσανατολισμό, ολόκληρης της περιοχής που κυβερνούσε ο Οδυσσέας, δηλαδή του νησιωτικού κράτους της Ιθάκης.

         Μετά απ’ αυτές τις απαραίτητες διευκρινήσεις, μπορούμε πια ορθότερα να μεταφράσουμε το ομηρικό κείμενο, βλέποντας από εδώ και πέρα τα νησιά του βασιλείου ως σύνολο και σα να μη ξέρουμε ακριβώς που είναι, βάζοντας κάποιον να μας καθοδηγήσει μέχρι εκεί, με την πιο ασφαλή μέθοδο. Με τα σημεία του ορίζοντα. Αυτό ακριβώς που κάνει κι ο Οδυσσέας προς τους Φαίακες, ελπίζοντας να τον πάνε επιτέλους στην πατρίδα του.

     Είναι λοιπόν αυτή, η επικράτεια της Ιθάκης, «χθαμαλή»(χθών-μαλή)= μικρή σχετικά σε έκταση εδαφών, όπως είναι συνήθως τα νησιωτικά κράτη, «πανυπερτάτη»= πολύ απομακρυσμένη και «πρός ζόφον», δηλαδή δυτικά. Σε σχέση όμως με τι, είναι μακριά προς τα δυτικά; Βασικός κανόνας της τοπογραφίας είναι, πως για να προσανατολιστείς και να δώσεις μια σωστή κατεύθυνση, πρέπει να γνωρίζεις αρχικά το που βρίσκεσαι. Το ΄΄σημείο στάσεως΄΄ δηλαδή. Αν όχι αυτό, θα πρέπει τουλάχιστον, να έχεις κάποιο άλλο γνωστό σημείο αναφοράς ή όπως λέγεται ΄΄σημείο συσχετίσεως΄΄. Στην περίπτωσή μας μάλλον, ο Οδυσσέας δεν χρησιμοποιεί τη θέση του, τη θεϊκή χώρα των Φαιάκων στην οποία βρίσκεται ναυαγός, ως σημείο στάσεως, για τον προσανατολισμό των ακροατών του. Εξάλλου, πολλοί πιστεύουν πως αυτή, το νησί Σχερία, είναι μια φτιαχτή, φανταστική χώρα και όχι η Κέρκυρα, όπως έχει επικρατήσει. Παρόλα αυτά, ακόμη κι αν η Κέρκυρα αντιστοιχεί πράγματι στην ομηρική Σχερία, σίγουρα αυτή δεν αποτελεί το σημείο αναφοράς του προσανατολισμού, αφού αυτός έτσι είναι εντελώς λανθασμένος, σε σχέση με τα γεωγραφικά δεδομένα του Ιονίου πελάγους. Η νήσος Κέρκυρα είναι αταίριαστη, με την κατεύθυνση που δίδεται προς τη χώρα της Ιθάκης. Δεν μπορεί η Ιθάκη να είναι απλώς δυτικά της Κέρκυρας, αφού η Κέρκυρα είναι αυτή που βρίσκεται, όχι μόνο μακριά και βόρεια, αλλά και κάπως δυτικότερα στο Ιόνιο.

    Άρα λοιπόν, ο έξυπνος Οδυσσέας, ως έμπειρος ναυτικός και πρακτικός τοπογράφος, σίγουρα χρησιμοποιεί κάποιο άλλο, γνωστό σε όλους τους ακροατές του, σημείο αναφοράς. Ποιο όμως είναι αυτό, που είναι και τόσο αυτονόητο, ώστε να μη χρειάζεται καν να το κατονομάσει;

     Και δεν απαιτείται να το κατονομάσει, όχι μόνο γιατί είναι ευνόητο, αλλά και επειδή ήδη έχει αναφερθεί το γεωγραφικό σημείο με το οποίο συσχετίζεται η Ιθάκη, στους στίχους απ’ όπου ξεκινάει η σκηνή που θα εξελιχθεί στην αποκάλυψη της ταυτότητας του Οδυσσέα. Όταν ο αοιδός των Φαιάκων, ο Δημόδοκος, τραγουδά για τις τραγικές επιπτώσεις του Τρωικού πολέμου στους νικητές, ήτοι σε όλους τους Αχαιούς (θ 490).

     Το λογικό και αναμενόμενο για την εποχή των Αχαιών, ήταν τα πάντα να περιστρέφονταν γύρω απ’ το κέντρο της επικράτειάς τους. Τον κυρίως κορμό της ηπειρωτικής Ελλάδας δηλαδή και ειδικότερα την Πελοπόννησο. Εκεί είχαν την έδρα τους σπουδαία βασίλεια, όπως της Θήβας, της Αθήνας, της Σπάρτης, της Πύλου και άλλα, μέχρι και το σημαντικότερο απ’ όλα τα κράτη, το βασίλειο της Αργολίδας. Ο ποιητικός στίχος « αἱ δέ τ’ ἄνευθε προς ἠῶ τ’ ἡέλιόν τε », αυτά ακριβώς τα πασίγνωστα κράτη εκφράζει και μπορεί πλέον να μεταφραστεί πιο σωστά, ως εξής:

  «τα άλλα (κράτη-βασίλεια), είναι στα ανατολικά και βλέπουν τον ήλιο»

        Έτσι δικαιολογείται, η θέση του βασιλείου της Ιθάκης να είναι «πρός ζόφον», στο δυτικό πέλαγος της Ελλάδας, σε σχέση με την κυρίως χώρα όπου είχαν εγκατασταθεί τα υπόλοιπα μυκηναϊκά βασίλεια. Με όλα αυτά, τα οποία συγκρίνεται η φτωχική πατρίδα του Οδυσσέα, μετά το στίχο ι25.

     Η ίδια λογική χρήση του επίκεντρου της χώρας των Αχαιών,ως σημείο συσχετίσεως για τη γεωγραφική τοποθέτηση άλλων τόπων, βλέπουμε να εφαρμόζεται και σ’ένα διαφορετικό επεισόδιο της Οδύσσειας.Όταν η θεά Αθηνά μεταμορφωμένη σε νεαρό αγόρι, λέει στον Οδυσσέα, ότι η δόξα της Ιθάκης έφτασε μέχρι την Τροία, που’ναι μακριά απ’τη γη των Αχαιών.

« τῷ τοι, ξεῖν’, Ἰθάκης γε καί ἐς Τροίην ὄνομ’ ἵκει,

τήν περ τηλοῦ φασίν Ἀχαιΐδος ἔμμεναι αἴης. »

« Γι’ αὐτό τῆς Ἰθάκης τ’ ὄνομα ἔφτασε, ξένε,

καί στήν Τροία, ὅσο κι ἄν ἀπέχει ἀπ’ τήν Ἀχαιίδα, ὅπως λένε. »

( ν 248-249)

     Πάλι η γενική χωροθέτηση, ο τοπικός προσδιορισμός της (μακρινής;) Τροίας στη συγκεκριμένη περίπτωση, γίνεται σε σχέση με τη μυκηναϊκή Ελλάδα. Κάτι που πολύ απλά θα έκανε κάθε Αχαιός, για οποιοδήποτε ζητούμενο μέρος του γνωστού τότε κόσμου. Το κέντρο του και το μέτρο σύγκρισης, θα ήταν πάντα τα σπουδαιότερα κράτη της Ελλάδας των Αχαιών και ειδικά η ευρύτερη περιοχή του Άργους, στην Πελοπόννησο. Οι Έλληνες εξάλλου ως γνωστόν, ήταν ανέκαθεν γεωμέτρες και κάθε επιμέρους θέση του κόσμου τους, την προσδιόριζαν ξεκινώντας από ένα σταθερό κέντρο και πάντα σε σχέση μ’ αυτό.

     Με τα σημερινά δεδομένα, θα μπορούσαμε να φανταστούμε τον πρόεδρο της Ελλάδας, να βρίσκεται στην Ουάσιγκτον και καθώς συζητιούνται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη (όπως αντίστοιχα έκαναν οι Φαίακες με τον Αλκίνοο για τα δεινά των Αχαιών), ενώπιον του προέδρου των ΗΠΑ, να δηλώνει τον τόπο του, με την παραδοχή, ότι ονομάζεται Ελλάς όχι μόνο το κράτος, αλλά και η πρωτεύουσα της χώρας, με το εδαφικό διαμέρισμα όπου αυτή βρίσκεται (η Στερεά Ελλάδα). Αντίστοιχα ο Έλληνας ηγέτης, (πάντα με ποιητικό ύφος) θα έλεγε: «Έρχομαι από την ολόφωτη Ελλάδα (την τοποθεσία), όπου βρίσκεται ο περίφημος Παρθενώνας (το σύμβολο της χώρας και το αντίστοιχο του Νήριτου), ενώ ολόγυρά της εκτείνονται πολλές περιοχές, η Πελοπόννησος, η Θεσσαλία, η Ήπειρος, η Μακεδονία με τη Θράκη, τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Αυτή (η περιγραφείσα χώρα), μικρή και απόμακρη, βρίσκεται στο νότο και βρέχεται παντού από θάλασσα, ενώ όλα τα άλλα (κράτη της Ευρώπης) είναι στο κρύο βορρά. Μπορεί να είναι ορεινή και φτωχική, αλλά είναι γενέτειρα σπουδαίων ανθρώπων και ανδρείων παλικαριών και δεν έχω συναντήσει άλλον τόπο τόσο όμορφο όσο η πατρίδα μου».

     Στηριζόμενοι στα παραπάνω διαφωτιστικά συμπεράσματα, μπορούμε να μεταφράσουμε ευκρινέστερα το χαρακτηρισμό «πανυπερτάτη», που δίδεται στο βασίλειο της Ιθάκης. Αυτή λοιπόν,βρίσκεται εντελώς μακριά, είναι η πιο απομακρυσμένη προς τα δυτικά «πρός ζόφον», από το κέντρο της μυκηναϊκής χώρας. Είναι δηλαδή, στο τέλος της γης που κατείχαν και ήξεραν καλά οι Αχαιοί. Η θέση της στη θάλασσα «εἰν ἁλί», την κάνει ακόμα πιο δυσπρόσιτη και πιο μακρινή για αυτούς.Τόσο περίπου,όσο και την Τροία, που για τα δεδομένα της εποχής, απείχε πράγματι πάρα πολύ από την ηπειρωτική Ελλάδα, κι ας τους χώριζε μόνο το Αιγαίο πέλαγος. Αυτό όμως,η εκτίμηση αποστάσεων απ’τους Αχαιούς, είναι ένα ιδιαίτερο θέμα που θα μας απασχολήσει αργότερα, στο τέλος αυτής της έρευνας.

    Είδαμε επομένως, πως έχουμε μια πλήρη πιστοποίηση των στίχων που έγραψε ο Όμηρος, όσον αφορά στο νησιωτικό βασίλειο της Ιθάκης στη δυτική Ελλάδα, το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα, πως είχε την έδρα του στο νησί της Κεφαλλονιάς. Καμιά αμφισβήτηση της αλήθειας, της τέχνης και της σοφίας του ποιητή, δεν ευσταθεί πια. Δεν είναι αυτός, που δεν καταφέρνει να μας περιγράψει σωστά τα γεγονότα, αλλά όπως αποδεικνύεται τελικά, εμείς ήμασταν μέχρι σήμερα, αυτοί που απ’ την ανικανότητά μας, δεν μπορούσαμε να τον κατανοήσουμε και τον υποβιβάζαμε. Η ασάφεια του κειμένου, δεν οφείλεται στις αντιφάσεις ή στην αμέλεια του δημιουργού, παρά στην ανεπιτυχή αποκρυπτογράφησή του και στην αδυναμία σύλληψης των νοημάτων του, απ’ όσους καταπιάστηκαν μ’ αυτό το εγχείρημα. Δεν είναι ο Όμηρος που χρειάζεται διόρθωση, αλλά όλοι εμείς περισσότερο γνώση.