Ο πλούτος της Αρχαίας Σάμης.
Τα λάφυρα που μετέφεραν οι Ρωμαίοι στην «αιώνια πόλη».
Το 189 πΧ ο Ρωμαίος στρατηγός – Ύπατος Marcus Fulvius Nobilior, πολιόρκησε την πόλη Αμβρακία (αρχαία πόλη περίπου όπου η σημερινή Άρτα) και εν συνεχεία ανάγκασε τους Αιτωλούς να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης, από την οποία αποκλείσθηκαν όλες οι πόλεις της νήσου Κεφαλληνίας. Χαρακτηριστική είναι η φράση που αναφέρεται στον Λατίνο ιστορικό Τίτο Λίβιο: «Cephallenia extra pacis leges esto», δηλαδή «Η Κεφαλονιά εκτός των όρων της ειρήνης». Τούτο πρέπει να είχε συμβεί κατόπιν εντολών της συγκλήτου της Ρώμης, αφού : α) το νησί είχε στρατηγική σημασία στην είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου, β) οι Κεφαλλήνες υπό την ηγεσία του Υβρίστου κυριαρχούσαν στο στενό μεταξύ Ιθάκης - Αιτωλοακαρνανίας και κατέστρεφαν – λήστευαν τα Ρωμαϊκά πλοία αλλά και γ) γιατί οι Κεφαλλήνες μαζί με τους Αιτωλούς , είχαν λάβει μέρος σε μάχες εναντίον των Ρωμαίων 8 χρόνια πριν , όπως αναφέρει ο Ε. Λιβιεράτος στο βιβλίο ιστορίας του.
Μετά τη συνθήκη, ο Ρωμαίος Ύπατος ήταν ελεύθερος να στραφεί εναντίον του νησιού, κάτι το οποίο έπραξε με μεγάλη ταχύτητα τον Οκτώβριο του 189 πΧ. Έστειλε πρεσβείες στις τέσσερις πόλεις του, με το δίλλημα παράδοσης άνευ όρων ή πολέμου. Ζήτησε δε, 20 ομήρους από κάθε πόλη. Παρόλο που και οι κάτοικοι της Σάμης είχαν δώσει τους 20 ομήρους, αποφάσισαν να κλεισθούν εντός των τειχών και να αμυνθούν. Η αρχαία Σάμη ήταν ισχυρά οχυρωμένη, μεταξύ των λόφων που σήμερα ονομάζονται «παλιόκαστρο» (ή arx major όπως αναφέρει την ακρόπολη ο Παρτς στο βιβλίο του) και «Άγιοι Φανέντες» όπου ήταν και η αρχαία «Κύατις». Ο Ρωμαίος Ύπατος διέθετε ισχυρό στρατό και στόλο , ενώ τις επιχειρήσεις του, υποστήριζαν πλήθος πολιορκητικές μηχανές. Οι Σαμαίοι αντιστάθηκαν σθεναρά διαθέτοντας περίπου 4500 μάχιμους άνδρες, πετροβόλα μηχανήματα, ενώ εκτέλεσαν μια σειρά επιτυχημένων εφόδων εναντίον των Ρωμαίων. Ο Fulvius Nobilior επιστράτευσε και έφερε από την Αχαϊα 100 περίπου σφενδονήτες που εκτόξευαν μολύβδινες σφαίρες κατά των Σαμικών. (πλήθος τέτοιων σφαιρών βρέθηκαν στις ανασκαφές του De Bosset). Τον Ιανουάριο του 188 πΧ, οι Ρωμαίοι κατόρθωσαν να κυριεύσουν τον λόφο «Κύατις», τον σημερινό λόφο των Αγίων Φανέντων , εν συνεχεία να κινηθούν προς την αγορά της πόλης, να πολιορκήσουν τους εναπομείναντες Σαμικούς στον λόφο «παλιόκαστρο» που αποτελούσε την μεγαλύτερη ακρόπολη της Σάμης και να τους αναγκάσουν σε παράδοση. Ακολούθησε σφαγή , λεηλασία και πώληση των κατοίκων στα σκλαβοπάζαρα της εποχής. Ο Ρωμαίος Ύπατος , μετά την εδραίωση των νέων αρχόντων στο χώρο του Ιονίου γύρισε στην Ιταλία και πραγματοποίησε «Θρίαμβο» στην Ρώμη. Ας διαβάσουμε από το βιβλίο του Ε. Λιβιεράτου , όσα μετέφερε στην «αιώνια πόλη» και με δεδομένο ότι ο Λατίνος ιστορικός Τίτος Λίβιος δεν μνημονεύει άλλες πόλεις εκτός της Αμβρακίας, εκ της οποίας πάρθηκαν κάποια μαρμάρινα αγάλματα και της Σάμης, να έχουν κατακτηθεί σε αυτήν την εκστρατεία, ας αναλογισθούμε τον πλούτο της Αρχαίας Κεφαλονίτικης πόλης: «Προεπορεύοντο του άρματος του Ύπατου χρυσοί στέφανοι 100 ταλάντων, αργυρού τάλαντα 1083, χρυσού τάλαντα 243, τετράδραχμα Αττικά 180.000 , χρυσοί στατήρες Φιλιππικοί 12422, χαλκά αγάλματα 785, μαρμάρινα 230, όπλα , βέλη, άλλα λάφυρα των εχθρών πολυάριθμα …Πολλούς εκείνη την ημέρα, χιλίαρχους, ιππάρχους, ιππείς, εκατόνταρχους, Ρωμαίους και συμμάχους δια στρατιωτικών δώρων αντήμειψεν. Εις τους στρατιώτας εκ της λείας ανά 25 δηνάρια διέμεινε, διπλάσια εις τους εκατόνταρχους, τριπλάσια εις τους ιππείς..»
Οι Ρωμαίοι λοιπόν κυρίευσαν μια πλουσιότατη και ακμάζουσα πόλη. Θα ήταν μοναδική η εικόνα εκατοντάδων αγαλμάτων να στολίζουν τον χώρο ανάμεσα στον λόφο των Αγίων Φανέντων και το «Παλαιόκαστρο» (ας την φανταστούμε), εν μέσω επιβλητικών κτιρίων που οπωσδήποτε, θα υπήρχαν σε μια τόσο λαμπερή πόλη ή ακόμα και ενός πιθανού θεάτρου. (Για "ίχνη αρχαίου θεάτρου" πλησίον Αγίων Φανέντων, μιλά ο Άννινος-Καβαλλιεράτος, όπως είδαμε σε σχετικό σχόλιο του Τάσου Καβαλλιεράτου σε παλιότερη ανάρτηση).
Όμως η λεηλασία της αρχαίας Σάμης, δεν σταματά το 188 πΧ. Για πολλά χρόνια η περιοχή είχε λησμονηθεί. Το 1777 επί προνοητή A. Pasta έγιναν αρχαιολογικές ανασκαφές στους λόφους των Αγίων Φανέντων και ανακαλύφθηκαν κτερίσματα και νομίσματα εντός τάφων. Σύμφωνα με τον Τσιτσέλη τα ευρήματα πήγαν σε Βενετικό μουσείο. Ανασκαφικές έρευνες έγιναν από τον στρατιωτικό διοικητή De Bosset το 1812 -13, όπως μνημονεύει ο περιηγητής Henry Holland σε ημερολόγιό του: «οι δε εκσκαφές μεταξύ των ερειπίων απέδωσαν ποικίλα αντικείμενα όπως αρχαία διακοσμητικά, μετάλλια, βάζα και θραύσματα αγαλμάτων». Πολλά νομίσματα , σφαιρίδια για σφενδόνη, αντικείμενα από γυαλί & κτερίσματα μεταφέρθηκαν στο Νεσατέλ της Ελβετίας , όπου δωρίθηκαν από τον De Bosset στο μουσείο Εθνογραφίας της πόλης αυτής. Από περιγραφές και άλλων περιηγητών του 19ου αιώνα , καθώς και μελέτη του Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου, καταλαβαίνουμε ότι ο πλούτος ευρημάτων ακόμα και το 1850 - 1860 ήταν μεγάλος. Ελληνικά και Ρωμαϊκά νομίσματα, αγγεία, χρυσά και αργυρά κοσμήματα, μικρά αγάλματα, ειδώλια, δακτυλίδια κλπ. υπήρχαν στα ερείπια της Αρχαίας Σάμης. Ο Edward Lear στο ημερολόγιό του (Μάιος 1863), μνημονεύει γυναίκες και μικρά φτωχά παιδιά να τον πλησιάζουν, έχοντας στα χέρια (προς πώληση) αρχαία νομίσματα.
Στα νεώτερα χρόνια από το 1950 και μετά, η περιοχή της Αρχαίας Σάμης έχει ανασκαφεί (σημαντική δουλειά έχει κάνει ο πρώην έφορος και μέλος της ομάδας μας, κος Α. Σωτηρίου
Andreas Sotiriou
) και έχουν σωθεί πολλά και σημαντικά ευρήματα. Έχουν βρεθεί άγνωστες νεκροπόλεις, πλήθος αγγείων και σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος , που τεκμηριώνουν μια πλούσια και εύρωστη πόλη, με εμπορική και οικονομική δραστηριότητα, τόσο πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση, αλλά και εν συνεχεία επί Ρωμαϊκών χρόνων. Και κλείνω το σύντομο αυτό κείμενό μου, με μια παράκληση. Ας γίνει κάτι προκειμένου να αναδειχθεί αυτός ο σπουδαίος χώρος με την τόσο σημαντική και άγνωστη ιστορία. Ας φτιαχτούν επιτέλους τα μουσεία σε Αργοστόλι, Ληξούρι, Σάμη. Ας δημιουργηθεί ένα εύκολα προσβάσιμο μονοπάτι προς το «παλιόκαστρο» και ας καθαρισθεί ο χώρος. Πιστεύουμε ότι με την έλευση νέου εφόρου Αρχαιοτήτων στο νησί , τα πράγματα θα κινηθούν πιο δραστήρια.
Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από παλιότερες αναρτήσεις των μελών μας
Tilemahos Karavias
(για την γκραβούρα "Σάμη 1827-1830 του Otto Magnus von Stackelberg") , Maria Abatielou
(για την φωτογραφία της πιθανής θέσης του θεάτρου) & Δικελη Βλιχού (της παλιάς ακρόπολης και των τειχών). Επίσης έχουν συμπεριληφθεί σχόλια των Τάσου Καβαλλιεράτου και Γιώργου Αποστολάτου Πρίγκηπα , τα οποία είχαν διατυπωθεί στην ανάρτηση για το θέατρο. Ο χάρτης είναι από παλιά ανάρτηση της Αθενάκη Αλεξάνδρας.Σημειώσεις
Το Τάλαντο ήταν μια μονάδα βάρους γνωστή στους αρχαίους Έλληνες, αλλά και στους Ρωμαίους, στη Μεσοποταμία και αλλού. Διέφερε, όμως, σε κάθε έθνος και σε διάφορες εποχές. Διακρινόταν εις χρυσούν ή «χρυσίου τάλαντον», και αργυρούν ή «αργυρίου τάλαντον». Κάθε τάλαντο ήταν περίπου 20 κιλά. (αν κάνω λάθος , παρακαλώ για διόρθωση)
Αθηναϊκό τετράδραχμο. Ήταν τύπος αρχαίου ελληνικού αργυρού νομίσματος, το οποίο είχε αξία ίση με τέσσερις δραχμές. Τα πλέον γνωστά τετράδραχμα της αρχαιότητας ήταν αυτό της πόλης των Αθηνών, το οποίο είχε ευρεία εμπορική χρήση από τις αρχές του 5ου αιώνα έως και τον 1ο αιώνα π.Χ.
Στατήρας του Φιλίππου . Νόμισμα, που κόπηκε κυρίως στην Μακεδονία. Το βάρος του ήταν 10,50 γραμ. περίπου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία :
«Ιστορία της Νήσου Κεφαλληνίας» του Ευστ. Λιβιεράτου
«Κεφαλληνία και Ιθάκη , Γεωγραφική Μονογραφία » του Ιωσήφ Παρτς
«Γεωγραφία Κεφαλληνίας» του Αντ. Μηλιαράκη
«Κεφαλληνιακά Σύμμικτα , τόμος Β΄» του Ηλία Τσιτσέλη
«Ταξίδια στα Ιόνια Νησιά κατά την διάρκεια των ετών 1812 & 1813» του γιατρού Henry Holland
«Συλλογή αρχαιολογικών λειψάνων της νήσου Κεφαλληνίας» του Ηλία Ζερβού Ιακωβάτου
«Παγκεφαληνιακόν Ημερολόγιο ετών 1937 & 1938» του ΣΠ. Σκηνιωτάτου
«Επιθεώρηση Ηώς , τεύχος αρ. 58-60» έτους 1962
«Ιστορία της Κεφαλονιάς , τόμος Α » του Δρ Γ. Μοσχόπουλου
«Οδύσσεια Κεφαλονιάς & Ιθάκης» , τεύχος 2000
«Diaries Edward Lear» από ιστοσελίδα «leardiaries.wordpress.com»
«Ανασκαφικό έργο ΛΕ Εφορίας Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων 2000 - 2010» από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου