Πινακίδες Γραμμικής Β γραφής αλλάζουν τα δεδομένα για τη Θεσσαλία και τον μυκηναϊκό κόσμο

Αντώνιος Βασιλάκης

Δύο θραύσματα πινακίδων Γραμμικής Β γραφής που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα κατά την προκαταρκτική διαλογή 1.240 σάκων κεραμικής, μέρος των αρχαιολογικών δεδομένων από τις ανασκαφικές έρευνες της δεκαετίας του ΄50 στον οικισμό της Ύστερης Εποχής Χαλκού στο «Κάστρο-Παλαιά» του Βόλου, αλλάζουν τη θέση και τον ρόλο όλης της περιοχής της Θεσσαλίας.

Πρόκειται για τις πρώτες πινακίδες Γραμμικής Β που βρέθηκαν στη Θεσσαλία, ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα, τόσο γιατί αλλάζει η θέση και ο ρόλος όλης της περιοχής της Θεσσαλίας, που δεν μπορεί να θεωρείται πλέον ως «περιφέρεια» του μυκηναϊκού κόσμου, όσο και γιατί πιστοποιείται η ύπαρξη αρχείου ή αρχείων, καθώς και μίας ενεργής και εγγράμματης διοικητικής αρχής. Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο οικισμός στη θέση «Κάστρο-Παλαιά» αποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα μυκηναϊκό διοικητικό κέντρο.

Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα θα αναφερθεί σήμερα, στις 7 μμ., στο κτίριο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (Πανεπιστημίου 22), η Ευαγγελία Σκαφιδά, αρχαιολόγος της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων Βόλου και διευθύντρια του διεπιστημονικού πενταετούς προγράμματος που διενεργείται με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, καθώς και του Ινστιτούτου Αιγαιακής Προϊστορίας (INSTAP).

Η έρευνα πραγματοποιείται με την άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, αλλά και τη στήριξη της Αρχαιολογικής Εταιρείας ως φορέα των παλαιών ανασκαφών.

Στην εκδήλωση θα μιλήσουν, επίσης, ο Ζαν- Πιερ Ολιβιέ, επίτιμος διευθυντής Ερευνών FNRS Βελγίου, με ειδίκευση στην προϊστορική Επιγραφική και η Άρτεμις Καρναβά, αρχαιολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας & Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος και υποδιευθύντρια του διεπιστημονικού Προγράμματος, με ειδίκευση στην προϊστορική Επιγραφική.

Η υλοποίηση του προγράμματος ξεκίνησε το 2009 με σκοπό τη μελέτη, την επαναξιολόγηση, τη διεπιστημονική προσέγγιση και τη δημοσίευση των αρχαιολογικών δεδομένων από τις ανασκαφικές έρευνες της δεκαετίας του ΄50 του Δημήτρη Ρ. Θεοχάρη, τότε εφόρου Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας και εταίρου της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, στον οικισμό της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, στον λόφο του Κάστρου των Παλαιών, στον ιστορικό πυρήνα της σύγχρονης πόλης του Βόλου.

Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν κατά τα έτη 1956-61 με χρηματοδότηση της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Η πρώτη παρουσίαση των πινακίδων έγινε τον Σεπτέμβριο του 2010 στο Παρίσι, κατά το 13ο Διεθνές Μυκηνολογικό Συνέδριο, η δε δημοσίευσή τους στα πρακτικά του συνεδρίου πρόκειται να γίνει μέσα στο 2012.

Στην «Τάφρο ΙΙΙ», σήμερα απαλλοτριωμένο και επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο, η αρχαιολογική σκαπάνη του Δ. Θεοχάρη είχε αποκαλύψει τμήμα διώροφου κτιριακού συγκροτήματος με αυλή, ασβεστοκονιαμένα δάπεδα και τμήματα τοιχογραφιών μπλε και κόκκινου χρώματος σε ένα δωμάτιο. Το κτιριακό συγκρότημα συνολικού μήκους 40μ., χρονολογήθηκε στην Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ περίοδο και ερμηνεύθηκε με βάση τα μορφολογικά του χαρακτηριστικά ως το ανάκτορο της Ιωλκού.

Η κ. Σκαφίδα θα αναφερθεί επίσης στις σωστικές ανασκαφές που πραγματοποίησε η ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Βόλου από το 1994 τόσο πάνω στον λόφο όσο και στα νεκροταφεία του οικισμού προς βορρά, στη Νέα Ιωνία και στη συνοικία Αγ. Αναργύρων. Συγκεκριμένα, έχουν ανασκαφεί στα νεκροταφεία της Νέας Ιωνίας περίπου 500 τάφοι διαφόρων περιόδων (Πρωτοελλαδικοί, Υστεροελλαδικοί ΙΙΒ, Υστεροελλαδικοί ΙΙΙΑ, πρωτογεωμετρικοί, γεωμετρικοί, αρχαϊκοί, κλασικοί, ελληνιστικοί, ρωμαϊκοί και παλαιοχριστιανικοί).

Οι τάφοι αυτοί, η ανεύρεση των οποίων συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ήρθαν να προστεθούν στον επιβλητικό θολωτό τάφο στη συνοικία των Αγ. Αναργύρων/ Καπακλί στα βόρειο-δυτικά του λόφου, που έχει ανασκαφεί από τον Κ. Κουρουνιώτη στις αρχές του 20ού αι., καθώς και σε εκείνους που ανέσκαψε ο Απόστολος Αρβανιτόπουλος στη θέση Πασπαλιά βόρεια του λόφου στη δεύτερη δεκαετία του 20ού αι. αλλά και στους 20 τάφους που ανέσκαψαν ο Δημήτριος και η Μαρία Θεοχάρη στα τέλη της δεκαετίας του 60. Όλοι ανήκουν στον οικισμό του «Κάστρου- Παλαιών».

Τέλος, άλλο ένα εντυπωσιακό ταφικό εύρημα επιφύλασσε η πρώτη δεκαετία του 21ου αι., που ήρθε να προστεθεί στα ήδη υπάρχοντα: Ένα νέο θολωτό μυκηναϊκό τάφο στη θέση Αγ. Παρασκευή/ Καζανάκι, που βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες του ίδιου νεκροταφείου.

Πηγή: ΑΜΠΕ