Της Στέλλας Ο. Λιάτου*
Και να που ασχολούμεθα με την αρχαιολογία και γίναμε δα κι αρχαιολόγοι όλοι και βγάζουμε συμπεράσματα κι αναλύουμε στοιχεία και βγάλαμε και πόρισμα, ακόμα δεν τον είδαμε τον τάφο, Μεγα-Λέξανδρο τον βαφτίσαμε.
Είχαμε και τον πρωθυπουργό να μιλάει στη ΔΕΘ, να αναφέρεται στην ανασκαφή ως να ήταν επίτευγμα της σημερινής κυβέρνησης ( !;), ως να εξαρτάται το εθνικό μας κύρος από το ποίος ετάφη εκεί, σαν να ήταν σίγουρος πως θα έβγαινε ο μέγας στρατηλάτης από στιγμή σε στιγμή να τον δαφνοστεφανώσει, τον Άξιο. Βγαίνανε και σελίδες στο διαδίκτυο, άτομα, ομάδες, ιεραπόστολοι και σαμάνοι να μιλάνε για δάκτυλο των Σκοπιανών, προβοκάτσια των Τούρκων και γενικά των εχθρών μας, των αλλόθρησκων , που θέλουν το κακό μας δια μέσου των αιώνων, αμήν.
Και να και νέος τίτλος και αξίωμα: εκ-πρόσωπος του τάφου –ξεχάσαμε τα ελληνικά μας και εκπροσωπούμε και κτήρια! Ο οποίος τίτλος εξαργυρώνει τις καλές υπηρεσίες προς την εξουσία,διαμέσου των αιώνων και αυτές, αμήν.
Ο τύμβος στη θέση Καστά αποτελεί ένα καταπληκτικό αρχιτεκτόνημα, έναν πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο που θα έρθει να δώσει σε βάθος χρόνου, απαντήσεις και να προσθέσει πολύτιμες πληροφορίες στον ιστορικό και αρχαιολογικό χάρτη της χώρας μας. Εξάλλου , δεν έχει ανασκαφεί πλήρως, δεν έχει ολοκληρωθεί η ανεύρεση, μελέτη και καταγραφή κινητών και ακίνητων αρχαιολογικών ευρημάτων, έτσι ώστε να καταλήξει ο επιστημονικός κόσμος σε ασφαλή συμπεράσματα. Και λέω ο επιστημονικός κόσμος γιατί εκτός από τον ερευνητή που κάνει την ανασκαφή, μετά την δημοσίευση των πορισμάτων θα έρθει ο επιστημονικός κλάδος να κρίνει και να ερευνήσει έτσι ώστε να συμφωνήσει, να βοηθήσει, να συμπληρώσει ή να αλλάξει κάποια πορίσματα.
Αυτονόητο; Δεν ξέρω κατά το πόσο είναι αυτονόητο αυτό όταν έχει κρεμαστεί από μια ανασκαφή το κύρος και το γόητρο ενός έθνους, όταν το ωθούν (το έθνος) σε ανεκπλήρωτες υποσχέσεις, το εθίζουν σε αντιπαλότητα και προχειρότητα, αναδεικνύουν και τιμούν έναν αρχαιολόγο ΠΡΟΤΟΥ κλείσει η ανασκαφή και βγουν συμπεράσματα, ενώ την ίδια ώρα ευτελίζουν έναν κλάδο, μια επιστήμη, άλλους επιστήμονες, το ίδιο το έθνος που το στήνουν κριτή και αποδέκτη μιας παρωδίας τραγικής.
Γιατί κρεμούν τα όνειρά του σε ένα τύμβο να του προκαλέσουν την προσοχή και ταυτόχρονα να κρύψουν τις ανήθικες-για να μην πω , παράνομες- αποφάσεις σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Μετρούν μία-μία τις μέρες ξεμπαζώματος του παρελθόντος για να μην μετράς τα σκληρά μέτρα που παίρνονται στην πλάτη σου την ίδια στιγμή. Ανέχονται το «ξεκατίνιασμα» και σε κάνουν συνεργό μιας κωμωδίας, συνεργό στο όνειρο και καλά, μιας περιοχής, μιας πατρίδας, η οποία όμως έχει απολέσει την ανεξαρτησία της , την έχουν παραδώσει σε ξένα χέρια οι ίδιοι που σου τάζουν έναν στρατηλάτη σε έναν μαρμάρινο τάφο, ο οποίος θα σε λυτρώσει.
Ναι, περίμενε το θαύμα, την λύτρωση , την ανάσταση από ένα παραμύθι, σαν να είσαι το κοριτσάκι με τα σπίρτα που σε κάθε νέα φλόγα ονειρεύεσαι μεγαλεία.
Είναι άθλιο και άτιμο το παιχνίδι, λοιπόν. Μια περιοχή κρέμεται από τα χείλη της «εκπροσώπου τάφου», από τις ανακοινώσεις του ΥΠ.ΠΟ., για να δουν να καταφθάνουν οι ορδές των τουριστών, να φτιάξουν τις καντίνες που θα διαδεχτούν οι καφετέριες, τα εστιατόρια, τα μαγαζιά με είδη δώρων, τα ξενοδοχεία , τα rooms to let. Μια περιοχή που περιμένει από τον θάνατο να ζήσει, να δει την περίφημη «ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη» που της υποσχέθηκαν. Μα τι άλλο από εμπαιγμό ενός λαού, είναι αυτό ; Ενός λαού που δεν σέβεται κανένας πια και όλοι θέλουν να τον ξεχάσουν. Και να δεις που σύντομα θα ξεχάσουν και τον χώρο. Θα προσπαθήσει η περιοχή να αναπτυχθεί, και θα αναπτυχθεί σε κάποιο βαθμό, όμως το ΥΠ.Πολιτισμού, μην έχοντας μεγάλο μερίδιο σε έναν ανύπαρκτο –εκ των πραγμάτων-κρατικό προϋπολογισμό, δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες. Μόνο αν ο χώρος δώσει έναν πολύ σημαντικό νεκρό και ίσως κατορθώσει να ενταχθεί σε Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Αλλιώς, κλάψε την Αλεξάνδρεια που χάνεις. Και σαν θα βγει το τελικό πόρισμα για το ποιος ή ποιοι θάφτηκαν εκεί αντί για χαρά και περηφάνια θα επικρατήσει η απογοήτευση. Καημένε νεκρέ που δεν σε λέγανε Αλέξανδρο!
Κάπως έτσι δεν έγινε και στην Κεφαλονιά, στα Τζαννάτα; Με την μεγάλη-μεγίστη- διαφορά, ότι ο τόπος το αναζήτησε και το ανέδειξε, ότι οι ανασκαφές έγιναν με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο κι ακολούθησαν οι ανακοινώσεις των πορισμάτων, ως είθισται . Κι εδώ τρέξανε πολλοί να αναφερθούν στον Οδυσσέα ως τον θαμμένο ήρωα και να οι Ιθακήσιοι και οι αρχαιολόγοι που ανασκάπτουν στην Ιθάκη έσπευσαν να σχίσουν τα ιμάτιά τους για το μέγα λάθος και η αντιπαλότητα έγινε καθημερινότητα, ευτυχώς για μικρό χρονικό διάστημα. Ο πανδαμάτωρ χρόνος , θα πείτε. Ευτυχώς.
Δυστυχώς όμως, οι ανασκαφές σε Ιθάκη και Κεφαλονιά δεν έχουν κατορθώσει να διατηρήσουν την επισκεψιμότητα στα νησιά μας σε υψηλό βαθμό, παρά μόνο στην Ιθάκη. Η Ιθάκη έχει στήσει τον μύθο της και το τουριστικό της προφίλ ως το νησί του Οδυσσέα. Ευρήματα και αρχαιολογικοί χώροι στο νησί είναι σημαντικότατα, αλλά δεν έχουν δώσει την σαφή απάντηση στο ερώτημα: είναι ο Οδυσσέας στο νησί ή στο απέναντι;
Στο δε απέναντι λοιπόν νησί, το νησί της Κεφαλονιάς, πού είδαν την ανάπτυξη λόγω της ανασκαφής στα Τζαννάτα και της δημοσιότητας; Πού είδαν το Κράτος; Στα λουκέτα του χώρου ή στις πινακίδες; Μόνο με την στήριξη της τοπικής κοινωνίας ο χώρος διατηρείται έτσι όπως διατηρείται, η υπερηφάνεια είναι ακμαία καθώς και η πίστη ότι ο βασιλιάς Οδυσσέας έζησε εκεί, στα μέρη τα πέτρινα, του Πόρου. Και μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία έφερε ολόκληρο πανεπιστήμιο (το Καναδέζικο Simon Freiser University) στον Πόρο κάθε χρόνο με φοιτητές να κάνει ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή. Το κράτος , αντί να φανεί μπροστάρης έλαμψε δια της απουσίας του πολλάκις, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, φωτεινών. Μα θα μου πείτε, άνοιξε Εφορεία Αρχαιοτήτων εις την νήσο μας και το πανεπιστήμιο της αλλοδαπής συνεργάζεται με αυτήν. Να το σχολιάσω τώρα ή να το αφήσω για άλλο άρθρο;
Σε ποια κατάσταση είναι τα κάστρα του Αγίου Γεωργίου και της Άσσου; Το Ρωμαϊκό νεκροταφείο του Φισκάρδου και το μικρό θέατρο-ωδείο του; Η Βασιλική του; Πόσο πόνεσες αδερφέ , για τις Φυλακές στο Λειβάδι που δεν υπάρχουν πια; Ποια τα οικονομικά οφέλη που θα μπορούσαμε να έχουμε από αυτά; Μήπως ο Μύρτος και μόνος αρκεί για να αποκτήσουμε ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα; Τι φτώχεια!
Κατά τη γνώμη μου χρειάζεται- όχι, απαιτείται!- η ενημέρωση και «εκπαίδευση» του λαού του νησιού ώστε να κατανοήσει πως τα μνημεία και η ανασκαφή αρχαιολογικών σημείων δεν είναι θέμα μιας κλειστής κάστας, μιας πνευματικής ελίτ, αλλά η ιστορία Μου , η ιστορία Σου, η ιστορία της προγιαγιάς και του προ-προ-πάππου Σου! Ο Οδυσσέας, ο Τηλέμαχος, ο Ιακωβάτος, ο Αντύπας, ο Μπονάνος, κοκ, είναι δικοί Μου και δικοί Σου συγγενείς και την κληρονομιά τους πρέπει Εμείς να διαφυλάττουμε, να αναδεικνύουμε, να ερευνούμε. Κι όταν συνειδητοποιήσουμε ότι είναι το Κτήμα Μας, τότε να συμμετάσχουμε στη λήψη αποφάσεων για αυτήν , να απαιτούμε την ορθή και σεβαστή διαχείριση αυτής από Κοινού . Έτσι θα έρθει η ανάπτυξη (κι ας μην είναι η τρισυπόστατη του πρωθυπουργού).
Γιατί , όπως έλεγε και ο αγαπημένος Καζαντζάκης: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη ,να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω. »
Στέλλα Ο.Λιάτου
Ιστορικός-Αρχαιολόγος, ΑΠΘ
Μ.Α., Museum and Artefact Studies, Durham
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου