Όταν ήμασταν παιδιά, παραμονή πρωτοχρονιάς μετά τα κάλαντα, ξεχυνόμασταν όλα στα χωράφια για να ξεριζώσουμε κουτσούνες(1). Τις τυλίγαμε με χαρτί ( εφημερίδα ή ό,τι άλλο είχαμε ), τις στολίζαμε με βιολέτες ή άλλα φιόρα και τις είχαμε έτοιμες για τη πρωτοχρονιά. Τη πρωτοχρονιά πρωί-πρωί, με ένα καλαθάκι γεμάτο από τις κουτσο΄θυνες που προαναφέραμε, πηγαίναμε από σπίτι σε σπίτι, προσφέραμε στη νοικοκυρά ή στο νοικοκύρι από μία και λέγαμε τα χρόνια πολλά. Η κουτσούνα απαραίτητα έπρεπε να είναι με τις ρίζες βγαλμένη, για να φέρει γούρι στην οικογένεια και να ριζώσει το σπιτικό.
Το φίλεμα για το γούρι μας, αν δεν ήταν χρήματα - μπουναμάς, (εκτός από το τρατάρισμα κουραμπιέ ή μελομακάρονο ), ήταν πορτοκάλια, καρύδια, ξερά σύκα, μανταρίνια ή ό,τι άλλο είχε το σπίτι. Τη κουτσούνα η νοικοκυρά την έβαζε σε ένα από τα παραθύρια του σπιτιού, μέχρι τον επόμενο χρόνο που κάποιο άλλο παιδί θα της πήγαινε άλλη. Κλείνοντας να πούμε, ό,τι σε κάποια σπίτια δεν άνοιγαν τη πόρτα το πρωί της πρωτοχρονιάς, αν δεν πήγαινε το παιδί που ήθελαν και του είχαν πει από την προηγούμενη, να τους κάνει ποδαρικό! Μετά δεχόντουσαν όποιο παιδί και να πήγαινε.
Τάσος Καβαλλιεράτος.
- (1)Κουτσούνα = σκιλλοκρεμμύδα
Σκιλλοκρεμμύδα.
Κοινό φυτό και πλατιά διεσπαμένο φυτό είναι η σκιλλοκρεμμύδα (Urginea maritima - ουργινέα η παράλια) αλλά έχει το ενδιαφέρον ότι ανθίζει μέσα στο καυτό κατακαλόκαιρο. Στην Αμοργό ονομάζεται ασκέλλα. Είναι βέβαια και ιδιαίτερα αγαπητή, γιατί θεωρείται σύμβολο καλοτυχίας γι' αυτό και συνεχίζουμε να την κρεμάμε έξω από τις πόρτες την Πρωτοχρονιά. Φαίνεται ότι η συνήθεια αυτή είναι αρχαία, γιατί το ίδιο έκανε και ο Πυθαγόρας ως αλεξιφάρμακο.
Ο βολβός της σκιλλοκρεμύδας είναι ογκώδης και φτάνει σε διάμετρο τα 15 εκατοστά. Σε πολλά σημεία στην Αμοργό ο μισός βολβός είναι πάνω από το έδαφος, είτε γιατί έχει φυτρώσει στην σχισμή κάποιου βράχου είτε γιατί έχει αποπλυθεί το χώμα γύρω του από κάποιο καλοκαρινό μπουρίνι. Τα φύλλα της είναι λεία, πλατιά και λογχοειδή. Βγαίνουν την άνοιξη σε δέσμη αλλά το καλοκαίρι ξεραίνονται και πέφτουν, λίγο πριν από την άνθηση.
Ο ανθοφόρος βλαστός είναι όρθιος, λεπτός, άφυλλος και κοκκινωπός. Τα άνθη, που σχηματίζουν πυκνή και μακρόστενη ταξιανθία, έχουν τέπαλα λευκά με ρόδινο νεύρο. Παρά το όνομά της (παράλια), η σκιλλοκρεμμύδα βγαίνει παντού και σ' όλα τα εδάφη και φυσικά στα αλατώδη δίπλα στην θάλασσα. Είναι φυτό δηλητηριώδες αλλά χρησιμοποείται σε πολλές φαρμακευτικές εφαρμογές, ήδη από την αρχαιότητα.
Ο Γάλλος περιηγητής Σονινί (Sonnini de Manoncourt) στο ελληνικό χρονικό του γράφει ότι το 1779 που επισκέφθηκε την Αμοργό έμποροι από την Αγγλία φόρτωνα καραβιές με «εγγλέζικο χόρτο» (είδος βαφικού λειχήνα που απέδιδε κόκκινο χρώμα) και σκυλλοκρεμύδες που, όπως γράφει, «είναι ένα φυτό που φυτρώνει ανάμεσα στους βράχους και θεραπεύει τους λειχήνες (έρπητες)».
Ο ίδιος ο Σονινί είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει τα λαμπρά αποτελέσματα της θεραπείας. Και γράφει πως χρησιμοποιούσαν οι νησιώτες τις σκιλλοκρεμμύδες. Έκοβαν ένα κομμάτι από τον βολβό κι έτριβαν με αυτό εκείνο το σημείο του δέρματος που έπασχε, αφού προηγουμένως το χάραζαν για να απορροφήσει καλύτερα τον χυμό. Έτσι εξαφανίζονταν εντελώς οι έρπητες.
«Αλλά στην χώρα των δεισιδαιμονιών», γράφει ο Σονινί, «δεν περιορίζονται μόνο στις εφαρμογές που επιβάλει η πρακτική εμπειρία. Αποδίδουν στην σκιλλοκρεμμύδα και την ιδιότητα να διατηρεί τα δόντια λευκά και ολόγερα. Τρίβοντάς τα με τον βολβό; Όχι. Μόλις δεις σκιλλοκρεμμύδα να φυτρώνει γονατίζεις και δαγκώνεις το φυλλαράκι που προβάλλει από το χώμα, άσπρο όπως είναι με μαύρες βούλες».
Το όνομα της σκιλλοκρεμμύδας είναι αρχαίο. Προέρχεται από την «σκίλλη». Ο Σονινί μας πληροφορεί ότι στα νησιά του Αιγαίου την ονόμαζαν επίσης «κουβαρόσκιλλα» και «αρχιδόσκιλλα», διατηρώντας βέβαια κυρίαρχο το αρχαίο όνομα «σκίλλη». Στην Αμοργό ονομάζεται «σκιλλοκρεμμύδα», «κρομμυδοσκέλλα» και «ασκέλλα», πάλι με κυρίαρχο το αρχαίο «σκίλλη».
και Βλαχατα Σάμης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου