POROSNEWS: Το τόξο του Οδυσσέα, μια θανάσιμη παγίδα για τους μνηστήρες

Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2023

Το τόξο του Οδυσσέα, μια θανάσιμη παγίδα για τους μνηστήρες

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨΩΔΙΕΣ

Ευθύμιος Αδάμης

Το τόξο του Οδυσσέα, μια θανάσιμη παγίδα για τους μνηστήρες (από το βιβλίο μου "Ομηρική Έρευνα ")

Το «αγώνισμα του τόξου» που η Πηνελόπη θέτει στους αριστοκράτες μνηστήρες, στην Οδύσσεια, δείχνει πολλά για την γνώση του όπλου, διότι οι 108 ευγενείς, που λόγω της κοινωνικής τους τάξης, θα έπρεπε να γνωρίζουν το όπλο, δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στο αγώνισμα, ούτε καν να το οπλίσουν, δηλαδή να βάλουν την χορδή του, κάτι που επιτυγχάνει ο Οδυσσέας και μαζί τον θάνατο τους!
Η άγνοια των μνηστήρων, η οποία παρουσιάζεται και ως σωματική αδυναμία έναντι του εμπειροπόλεμου και ικανού Οδυσσέα, πιθανόν σχετίζεται με το είδος του όπλου που ενώ αυτός το ξέρει καλά, εκείνοι όχι, γι’ αυτό καθίστανται γελοίοι στην Πηνελόπη αν και αποδέχτηκαν το αγώνισμα.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Πόσο άγνωστο ήταν το τόξο στους συγκεκριμένους ευγενείς των Αχαιών όταν η χρήση του, ως όπλο, ήταν ήδη γνωστή στους μυκηναίους, όπως και σε άλλους γείτονες λαούς, με τους οποίους οι Μυκηναίοι επικοινωνούσαν εμπορικά π.χ. τους Χετταίους αλλά και τους Αιγυπτίους;
Οι μυκηναϊκές παραστάσεις κυνηγίου πάνω στα ξίφη της εποχής, όπου ανάμεσα στους οπλισμένους κυνηγούς υπάρχουν τοξότες, επιβεβαιώνουν τη διάδοση του όπλου στην Ελλάδα, ότι δηλαδή υπάρχουν ικανοί χρήστες του όπλου (τοξότες), όπως άλλωστε καταγράφει και η μυθική παράδοση η οποία μνημονεύει προτρωικές μορφές να χρησιμοποιούν εύστοχα το όπλο π.χ. ο Ηρακλής που σκοτώνει τις Στυμφαλίδες όρνιθες, τοξεύει τον κένταυρο Νέσσο με τα δηλητηριώδη βέλη, ενώ κερδίζει σε αγώνα τοξοβολίας την Ιόλη…, ο Εύρυτος που ήταν τοξότης διακεκριμένος….
Αν αυτές οι μαρτυρίες έχουν κάποια ισχύ θα πρέπει να δούμε κατά πόσο ο Όμηρος εντάσσει το τόξο στις πολεμικές συγκρούσεις που επιχειρεί ν’ αναπλάσει. Έτσι στην Ιλιάδα, που είναι παλιότερο έπος από την Οδύσσεια, μνημονεύονται πολεμιστές - τοξότες να χρησιμοποιούν το τόξο στην μάχη όπως είναι από τους Τρώες ο Πάνδαρος (όπου ξέρουμε και την κατασκευή του τόξου, από κέρατα) και από τους Έλληνες ο Τεύκρος που το χρησιμοποιεί αποτελεσματικά στην μάχη των καραβιών καλυπτόμενος από την ασπίδα του αδελφού του Αία… μάλιστα η τοξοβολία αποτελεί αγώνισμα στις νεκρικές τελετές για τον Πάτροκλο και ο Αχιλλέας θα σκοτωθεί από βέλος (Πάρης)…., όμως στην Ιλιάδα διακεκριμένοι πολεμιστές δεν επιλέγουν το τόξο γιατί αυτό δεν θεωρείται όπλο μιας γενναίας αντιπαράθεσης αλλά όπλο απόστασης ( για «δειλούς»), ούτε ο Οδυσσέας στην Τροία κάνει ποτέ χρήση του τόξου σε μάχη!
Μαθαίνουμε επίσης από τον ποιητή ότι υπήρχαν ήδη αμυντικοί τρόποι έναντι του βέλους αφού ο Μενέλαος όταν βάλλεται από τον Πάνδαρο φορούσε μια ζώνη αλυσιδωτή που τον προστάτεψε παρότι το βέλος την τρύπησε .
Μελετώντας τα δύο κείμενα διαπιστώνουμε ότι είκοσι χρόνια πριν την μνηστηροφονία όλοι γνωρίζουν το τόξο. Ποια ήταν όμως η ιδιαίτερη σχέση του Οδυσσέα με το συγκεκριμένο όπλο;
Ο Όμηρος μας πληροφορεί ότι ο Οδυσσέας γνώριζε καλά το όπλο, αφού πριν τα τρωικά αναζητάει δηλητήριο για τα βέλη του στο βασιλιά των Ταφίων και όπως αναφέρει η Πηνελόπη έκανε συχνά άσκηση τοξοβολίας μέσα στο παλάτι(είκοσι χρόνια πριν) περνώντας το βέλος μέσα από τα πελέκια, το ίδιο αγώνισμα που αυτή θέτει στους μνηστήρες! Συνεπώς είναι άριστος τοξότης γι’ αυτό και έχει στο παλάτι, ως δώρο από τον Ίφιτο, ένα σπάνιο τόξο ( το όπλο του περιβόητου τοξότη Εύρυτου στον οποίο το δώρισε ο Απόλλωνας), ένα δοκιμασμένο όπλο! Όμως και στις περιπλανήσεις του έχει μαζί του τόξο, αφού όπως πληροφορούμαστε στο νησί της Κίρκης παίρνει το τόξο του για να της επιτεθεί (Κ 263), συνεπώς ποτέ δεν έχασε την επαφή του με αυτό το όπλο.
Οι μνηστήρες χρησιμοποιούν έξυπνες τεχνικές (το ζεσταίνουν…) αλλά δεν ξέρουν πως να περάσουν την χορδή σε ένα δυνατό τόξο (η χορδή είναι κοντή για ν’ αποκτά αυτό δύναμη βολής) άραγε δεν είχαν ιδιαίτερη εμπειρία από το συγκεκριμένο όπλο που πιθανόν και να χρησιμοποίησαν κάποτε…
Το αγώνισμα ήταν παγίδα θανάτου γιατί το όπλο δεν ήταν έτοιμο για βολή, ενώ πολύ κοντά τους βρισκόταν άριστος γνώστης της τεχνικής οπλισμού του αλλά και σκοπευτής, που ήταν ο Οδυσσέας. Αυτός όταν το πιάσει στα χέρια του (Φ 397) το ελέγχει, το οπλίζει άγνωστο πως και κάνει πετυχημένη βολή!
Και μην ξεχνάμε ότι οι μνηστήρες ήταν ανύποπτοι, ο ίδιος έχει φροντίσει να είναι άοπλοι (αρχικά) και πιθανόν αρκετοί να ήταν μεθυσμένοι. Συνεπώς μετά την εκτέλεση του Αντινόου και Ευρυμάχου, όταν τους κυρίευσε πανικός, το τόξο μετατρέπεται σε μηχανή θανάτου...