"7. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ
θ6.03-2020
Είναι αβέβαιο πού μας αναμένει ο θάνατος, ας τον αναμένουμε παντού. Η προμελέτη του θανάτου είναι προμελέτη της ελευθερίας. Όποιος έμαθε να πεθαίνει, ξέμαθε να είναι δούλος. Η γνώοη του θανάτου μάς απελευθερώνει από κάθε και καταναγκασμό.
— Μισέλ ντε Μονταίν 2
" Giorgio Agamben, "που Βρισκόμαστε"
Giorgio Agamben: "Γιατί πιστεύετε ότι η κατάσταση εξαίρεσης είναι αδικαιολόγητη, εάν ο περιορισμός φαίνεται από τη σκοπιά των επιστημόνων ως ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η εξάπλωαη τον ιού;
Στην κατάσταση της βαβελικής σύγχυσης των γλωσσών που μας χαρακτηρίζει σήμερα, κάθε κατηγορία ακολουθεί τις υπαγορεύσεις της δικής της λογικής, χωρίς να λαμβάνει υπύψη της τη λογική των άλλων. Για τον ιολύγο, ο εχθρύς που πρέπει να καταπολεμηθεί είναι ο ιός, για τον γιατρό ο μόνος στόχος είναι η ίαση, για την κυβέρνηση το ζητούμενο είναι η διατήρηση του ελέγχου και όταν σκεφτώ ότι το τίμημα που θα πληρώσουμε δεν θα πρέπει να είναι πολύ υψηλό, είναι πιθανό προσωπικά να πράξω το ίδιο. Υπήρξαν πολύ πιο σοβαρές επιδημίες στην Ευρώπη, αλλά κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να κηρύξει γι’ αυτόν το λόγο κατάσταση εξαίρεσης, όπως αυτή που ουσιαστικά μάς εμποδίζει να ζήσουμε στην Ιταλία και τη Γαλλία. Εάν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι η ασθένεια έχει επηρεάσει έως τώρα στην Ιταλία λιγότερο από έναν στους χίλιους ανθρώπους, αναρωτιέται κανείς τι θα γίνει εάν η επιδημία επιδεινωθεί. Ο φόβος είναι κακός σύμβουλος και δεν νομίζω ότι η μεταμόρφωση της χώρας σε μια μολυσματική χώρα, στην οποία ο καθένας βλέπει τον άλλον ως ενδεχόμενη εστία μόλυνσης, είναι πραγματικά η σωστή λύση. Η λανθασμένη λογική είναι πάντα η ίδια: όπως μπροστά στην τρομοκρατία δηλώναμε ότι χρειαζόταν να καταστείλουμε την ελευθερία για να την υπερασπιστούμε, έτσι και τώρα ισχυριζόμαστε ότι πρέπει ν’ αναστείλουμε τη ζωή για να την προστατεύσουμε.
37
Ίσως γινόμαστε μάρτυρες της εφαρμογής μιας μόνιμης κατάστασης εξαίρεσης;
Η επιδημία έδειξε σαφώς ότι η κατάσταση εξαίρεσης, με την οποία οι κυβερνήσεις μάς είχαν εξοικειώσει εδώ και καιρό, έχει γίνει η κανονική κατάσταση. Οι άνθρωποι έχουν τόσο πολύ εθιστεί να ζουν σε μια κατάσταση μόνιμης κρίσης που δεν φαίνεται ν’ αντιλαμβάνονται ότι η ζωή τους έχει περιοριστεί σε μια καθαρά βιολογική συνθήκη και έχει χάσει όχι μόνο την πολιτική της διάσταση, αλλά και οποιαδήποτε απλώς ανθρώπινη διάσταση. Μια κοινωνία που ζει σε μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν μπορεί ν’ αποτελεί ελεύθερη κοινωνία. Ζούμε σήμερα σε μια κοινωνία που έχει θυσιάσει την ελευθερία της για τους αποκαλούμενους «λόγους ασφάλειας» και έτσι καταδικάστηκε να ζει σε μια κατάσταση διαρκούς φόβου και ανασφάλειας.
Υπό ποια έννοια ζούμε σήμερα μια «βιοπολιτική» κρίση;
Η νεωτερική πολιτική είναι πέρα για πέρα μια βιοπολιτική, της οποίας το διακύβευμα είναι σε τελική ανάλυση η βιολογική ζωή καθ’ εαυτή. Το νέο γεγονός είναι ότι η υγεία γίνεται μια νομική υποχρέωση που πρέπει να εκπληρωθεί με οποιοδήποτε τίμημα.
Για ποιο λόγο το πρόβλημα δεν έγκειται στη σοβαρότητα της ασθένειας, αλλά στην κατάρρευση κάθε ηθικής και κάθε πολιτικής που αυτή έχει προκαλέσει;
Ο φόβος προκαλεί την εμφάνιση πολλών πραγμάτων που
38
προσποιούμασταν ότι δεν βλέπουμε. Το πρώτο πράγμα είναι ότι η κοινωνία μας δεν πιστεύει πια σε τίποτε άλλο παρά στη γυμνή ζωή. Είναι σαφές για εμένα ότι οι Ιταλοί είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν στην πράξη τα πάντα, τις κανονικές συνθήκες ζωής, τις κοινωνικές σχέσεις, την εργασία, ακόμα και τις φιλίες, τα συναισθήματα και τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, προκειμένου ν’ αποτραπεί ο κίνδυνος να μολυνθούν.
Η γυμνή ζωή δεν είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά μάλλον κάτι το οποίο τους τυφλώνει και τους διαχωρίζει. Οι άλλοι άνθρωποι, όπως ακριβώς στα κεφάλαια του μυθιστορήματος του Μαντσόνι, όπου περιγράφεται η πανώλη, δεν είναι τίποτε άλλο παρά φορείς του μιάσματος, οι οποίοι πρέπει να παραμείνουν σε απόσταση το λιγότερο ενός μέτρου και να φυλακίζονται, εάν πλησιάσουν πολύ κοντά. Ακόμα και οι νεκροί —και αυτό πράγματι είναι βάρβαρο— δεν δικαιούνται πια κηδείες, και δεν είναι ξεκάθαρο τι συμβαίνει στα πτώματά τους. Ο πλησίον μας δεν υπάρχει πια και είναι πραγματικά ανησυχητικό ότι οι δύο θρησκείες, οι οποίες φαινόταν ότι στήριζαν τη Δύση, ο χριστιανισμός και ο καπιταλισμός, η θρησκεία του Χριστού και η θρησκεία του χρήματος, σωπαίνουν. Τι συμβαίνει στις ανθρώπινες σχέσεις μέσα σε μια χώρα η οποία συνηθίζει να ζει σε τέτοιες συνθήκες; Και τι είναι μια κοινωνία η οποία πιστεύει μόνο στην επιβίωση;
Είναι ένα πραγματικά αποκαρδιωτικό θέαμα να βλέπεις μια ολόκληρη κοινωνία, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με έναν κατά τ’ άλλα αβέβαιο κίνδυνο, να εξανεμίζει μαζικά όλες τις ηθικές και πολιτικές της αξίες. Όταν όλα αυτά
39
θα έχουν περάσει, δεν πιστεύω ότι θα μπορέσει ποτέ να επιστρέφει στην κανονική κατάσταση.
Πώς θα είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κόσμος μετά την επιδημία;
Αυτό που με ανησυχεί δεν είναι μόνο το παρόν, αλλά εκείνο που θα έρθει μετά. 'Οπως ακριβώς οι πόλεμοι έχουν αφήσει ως κληρονομιά μια σειρά από ολέθριες τεχνολογίες, είναι πολύ πιθανό ότι θα επιδιώξουμε, μετά το τέλος της έκτακτης υγειονομικής ανάγκης, να συνεχίσουμε τα πειράματα που οι κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμα καταφέρει να υλοποιήσουν: θα κλείσουν τα πανεπιστήμια για τους φοιτητές και τα μαθήματα θα πραγματοποιούνται μέσω του διαδικτύου- θα παύσουμε να συναθροιζόμαστε με σκοπό να συνομιλήσουμε για πολιτικά και πολιτισμικά ζητήματα- και όπου θα είναι δυνατόν, οι ψηφιακές συσκευές θ’ αντικαταστήσουν κάθε επαφή (contatto) —κάθε μόλυνση (contagio)— ανάμεσα στους ανθρώπους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου