Με την ευκαιρία της συναυλίας της Φιλαρμονικής Σχολής Ληξουρίου, την Κυριακή, 10 Αυγούστου 2014, για την οικονομική ενίσχυση του σωματείου μετά τους σεισμούς, αναδημοσιεύω άρθρο μου στο τεύχος 9 της "Κεφαλονίτικης Προόδου". Το άρθρο αυτό αναφέρεται σε μία εποχή, πιο δύσκολη από την σημερινή, όταν ο Ληξουριώτης, χάριν της Φιλαρμονικής του, νίκησε την φθορά και τη μιζέρια.
Πάρτε παράδειγμα, πάρτε θάρρος.
Το έτος 1900 η Κεφαλονιά δέχεται ισχυρότατο πλήγμα, από ό,τι αποτελούσε τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας της, τη σταφίδα.
Τα χρόνια προβλήματα[1], όπως την κρίση υπερπαραγωγής του προϊόντος, τον ανταγωνισμό από την Πελοπόννησο, την Γαλλία, αλλά και την Καλιφόρνια, την κακή οικονομική συγκυρία, που είχε προκληθεί από την πτώχευση του 1893 και τον πόλεμο του 1897, έρχεται να οξύνει στο έπακρο η πρωτοφανής έξαρση της ασθένειας του περονόσπορου.
Ο ιδιαίτερα υγρός καιρός της χρονιάς εκείνης και η για λόγους κερδοσκοπίας νόθευση του θειικού χαλκού[2], που εχρησιμοποιείτο για ράντισμα, συντελούν στην επίπτωση ως «πανδημίας» του περονόσπορου στα αμπέλια. Η καταστροφή είναι ολική. Κατά υπολογισμούς της εποχής, από 13 – 14 εκατομμύρια ενετικές λίτρες σταφίδα, που θα παρήγαγε υπό κανονικές συνθήκες η επαρχία Πάλλης, πλην του Δήμου Θηναίας, παράγονται μόλις 150 χιλιάδες![3]
Αν όμως, στα υπόλοιπα μέρη της νήσου η θεομηνία αυτή έφερε μεγάλη οικονομική δυσπραγία, για την περιοχή του Ληξουριού, την Επαρχία Πάλλης, όπου ίσχυε ακραία μονοκαλλιέργεια[4], σήμανε την πλήρη εξαθλίωση, τον κατά κυριολεξία λιμό!
Το Ληξούρι παγώνει! Η ανέχεια, οι «παντοειδείς ασθένειες», οι «συχνοί και πυκνοί» θάνατοι[5], φέρνουν τους Ληξουριώτες σε απόγνωση. Οι κοινωνικές αντιδράσεις, που ξεκίνησαν με συλλαλητήρια και έντονα διαβήματα προς την Κυβέρνηση, καθώς η κατάσταση χειροτερεύει, εκπίπτουν σε ικεσίες προς τους εύπορους αποδήμους για βοήθεια προς τους αναξιοπαθούντες.[6]
Στη ζοφερή αυτή ατμόσφαιρα, η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου πορεύεται στον ιστορικό της δρόμο. Κατά τον 19ο αιώνα, που τότε έφθανε στο τέλος του, έχει γεννηθεί και περπατήσει τα πρώτα της αβέβαια βήματα, με περιόδους λάμψης, αλλά και κάμψης, που παραλίγο να την εξαφανίσουν οριστικά από το ιστορικό προσκήνιο.
Η τελευταία της «επανίδρυση» έχει πραγματοποιηθεί μόλις το 1896, με πρόεδρο τον μαθηματικό και λόγιο Θεόκλητο Κουρούκλη και μέλη Δ.Σ. τους Ιωάννη Φορέστη, Ιωάννη Κρασσά, Παναγή Σπετσιέρη και «δραστηριότερο πάντων» τον συνθέτη Τζώρτζη Δελλαπόρτα[7] και ήδη, με μαέστρο τον προικισμένο μουσικό Luigi Balassone[8], προοδεύει εντυπωσιακά.[9]
Είναι όμως καιρός αγώνα και αγωνίας για την επιβίωση, λιπόψυχος καιρός. Μερίδα των δημοτών απαιτεί την παύση των συναυλιών της Φιλαρμονικής, αφού ο τόπος πενθεί και, κυρίως, την αναστολή της λειτουργίας της, για να μην σπαταλώνται χρήματα, σε τέτοιες, δεινές περιστάσεις. Κι αυτό, παρότι η Επιτροπή της Φιλαρμονικής έχει σταματήσει την είσπραξη εισφορών, για να μην επιβαρύνει οικονομικά τον πάσχοντα πληθυσμό. Ο Δήμος Ληξουρίου ανταποκρίνεται ασμένως στο αίτημα, στερώντας από το σωματείο την καθιερωμένη ετήσια επιχορήγηση 1000 δραχμών και διαθέτοντας τα χρήματα αυτά για την προμήθεια φαρμάκων για τους απόρους.[10] «Γλίσχρον» το ποσό και ως επιχορήγηση στο σωματείο αλλά ιδιαίτερα για την αγορά φαρμάκων, καθήν στιγμή μάλιστα, άλλες, πραγματικά ανωφελείς δαπάνες του Δήμου δεν περικόπτονται.
Η Φιλαρμονική συγκαλεί Γενική Συνέλευση των μελών της για την 17ηεκείνου του καταθλιπτικού Αύγουστου του 1900.[11]
Οι στιγμές είναι κρίσιμες. Φιλαρμονική και Ληξούρι καλούνται να καθορίσουν όχι μόνο τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και την ταυτότητά τους, τον λόγο και το νόημα της ίδιας τους της ύπαρξης.
Κρίσιμες στιγμές, αλλά και στιγμές έξαρσης. Η απόφαση είναι ξεκάθαρη, γενναία, εμπνευσμένη. Η Φιλαρμονική όχι μόνο δεν θα αναστείλει τη λειτουργία της, αλλά θα αρχίσει και πάλι την είσπραξη συνδρομών, ακριβώς για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση! Ήδη δε, με το πέρας της γενικής συνέλευσης, πολίτες «προθύμως ήρξαντο (τας συνδρομάς),δίδοντες τον οβολόν τους»!
Πηγή μου για τα γεγονότα αποτελεί άρθρο με την υπογραφή «Φιλόμουσος»[12], στη Ληξουριώτικη εφημερίδα «Μύδρος», που ο Σπύρος Σκηνιωτάτος άρχισε να εκδίδει ακριβώς τη χρονιά της κρίσης.[13] Στο ίδιο άρθρο αναλύεται θαυμάσια και το σκεπτικό της καθοριστικής εκείνης απόφασης:
Η Φιλαρμονική πρέπει να υπάρχει και να προοδεύει, γράφει ο «Φιλόμουσος», ουσιαστικά για τρεις λόγους: Πρώτος λόγος , που τον αναφέρει με λίγες μόνο λέξεις, είναι η «σύστασις της πόλεως». Η προς τα έξω επίδειξη, δηλαδή, ενός άξιου χαρακτήρα. Δεύτερος λόγος, η κοινή ωφέλεια, που παρέχει το σωματείο με την διδασκαλία της μουσικής στους νέους, οι οποίοι αποκομίζουν έτσι ηθικό όφελος και «δύνανται ποτέ» να αποκομίσουν και υλικό.[14] Τρίτος λόγος, γλαφυρά και «διά μακρών» αναλυόμενος από τον «Φιλόμουσο», η «θεραπεία» της ψυχής ολόκληρης της Ληξουριώτικης κοινωνίας, την οποία αφειδώς προσφέρει η Μουσική, που εύστοχα χαρακτηρίζεται στο άρθρο «πυρήν ελευθερίας»!
Πολλοί μιλούν για την μοναδικότητα, που χαρακτηρίζει την Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου, ως πολιτισμικό και κοινωνικό φαινόμενο. «Παγκόσμιο φαινόμενο» την αποκαλεί κάποιος, «διά Φιλαρμονικήν σαλός» γνωστός μου. Την μοναδικότητα αυτή όμως, αντιλαμβάνονται και εκφράζουν αόριστα, αποδίδοντας την οι περισσότεροι στα πιθανολογούμενα πρωτεία του σωματείου επί της παλαιότητας των Ελληνικών Φιλαρμονικών.
Η παραπάνω, ιστορική απόφαση καταδεικνύει ότι αυτό που καθιστά μοναδική, εξαίρετη τη Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου είναι ένα: Η σχέση της με την πόλη της, με το Ληξούρι· το ιδιαίτατο κράμα, που μαζί του συνιστά. Δεν γνωρίζω άλλο σωματείο, σε κάποια άλλη πόλη, που αποφάσισε ποτέ, με τόση νηφαλιότητα, να εξαρθεί από τόσο καταστρεπτική, τόσο καταθλιπτική πραγματικότητα!
Φιλαρμονική και Ληξούρι όρισαν με την απόφαση εκείνη, ότι θέλουν να συγκροτούν μια κοινωνία ελεύθερη από την αναγκαιότητα, κοινωνία που δεν ενασχολείται μόνο «περί την κοιλίαν και τα υπό την κοιλίαν»,[15] κοινωνία που ζει για το ιδεώδες.
Σε εμάς, τους σημερινούς Ληξουριώτες, που δυστυχώς ζούμε ανάλογες περιστάσεις με εκείνες του μοιραίου 1900, απόκειται να δούμε τη Φιλαρμονική μας, όπως αυτοπροσδιορίστηκε με την απόφαση εκείνη. Μόνο έτσι θα αρθούμε και εμείς πάνω από τους παρόντες χαλεπούς καιρούς, μπαίνοντας στον «άγιο ίλιγγο», που Ληξούρι και Φιλαρμονική γυρίζουν τρεις αιώνες τώρα.
[1] πρβλ. Μονόφυλλα Ιακωβατείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ληξουρίου, Μ 220/1878. Αναφορά κατοίκων επαρχίας Πάλλης προς την Βουλή, για την οικτρή οικονομική κατάσταση των γεωργών, λόγω της πτώσεως της τιμής της σταφίδας.
[2] βλ. Εφημερίδα «Ζιζάνιον» φ. 143/3-6-1900 σελ. 4: «Παρά την κρατούσαν γνώμην των αιτίων του κακού, δηλ. της ατμοσφαιρικής προ μηνών καταστάσεως, υπάρχει και ετέρα ότι ο πωλούμενος ανάμικτος χαλκός μετά θείου δεν ήτο γνήσιος». Επίσης Εφημερίδα «Μύδρος» φ 9/28-5-1900, κύριο άρθρο.
[3] βλ. Εφημερίδα «Μύδρος» φ 19/6-8-1900, κύριο άρθρο.
[4] πρβλ. Εφημερίδα «Εφημερίς Αργοστολίου» φ24/8-3-1901 σελ 1: «Η κατάστασις της επαρχίας εκείνης (Πάλλης) είναι πράγματι πολύ δεινοτέρα της ημετέρας (Κραναίας), διότι όλος ο πλούτος αυτής σχεδόν είναι η σταφίς και οι άμπελοι». Επίσης εφημερίδα Μύδρος» φ25/17-9-1900. «Έλαιον δε, ως γνωστόν, ουδέ λίτραν παράγουσι τα κάτω χωρία (περιοχή Κατωγής)».
[5] βλ. Εφημερίδα «Μύδρος» φ 23/3-9-1900, κύριο άρθρο.
[6] βλ. Εφημερίδα «Ζιζάνιον» φ 142/27-5-1900 σελ. 4, στο ίδιο φ. 143/3-6-1900 σελ. 4. Επίσης εφημερίδα «Μύδρος» φ 26/24-9-1900, σελ. 2, άρθρο με τίτλο «Τι περιμένετε;»: Ικεσία προς ομογενείς του εξωτερικού και φιλάνθρωπους του εσωτερικού, για αποστολή βοήθειας.
[7] βλ. Αρχείο Σπύρου Μοτσενίγου φάκελος 574, στοιχείο Β/9, «Ιστορία «Φιλαρμονικής Πάλλης» Ληξουρίου (Κεφαλληνίας)». πρβλ. Η. Τσιτσέλη Κεφαλληνιακά Σύμμικτα Τ.1, σελ. 853.
[8] βλ. Άγγελο - Διονύση Δεμπόνου «Η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλονιάς 1838 – 1940» σελ. 111-112
[9] βλ. Άγγελο - Διονύση Δεμπόνου ό.π. σελ. σελ. 113 σημ. 46. πρβλ. Εφημερίδα «Ζιζάνιον» φ 134/1-4-1900, σελ. 4.
[10] Δήμαρχος Ληξουρίου ήταν τότε ο Αναστάσιος Βενάρδου Λιβιεράτος.
[11] βλ. Εφημερίδα «Μύδρος» φ 20/13-8-1900, σελ. 4.
[12] βλ. Εφημερίδα «Μύδρος» φ 23/3-9-1900, σελ. 2-3.
[13] Δυστυχώς τα πρακτικά της Φιλαρμονικής δεν σώζονται, σε δημόσιο αρχείο τουλάχιστον, θεωρούμενα «θύμα» της περιόδου της Κατοχής.
[14] Αυτό το «δύνανται ποτέ» δείχνει ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε κανενός είδους «αντιμισθία» των μαθητών, κάτι που αποτέλεσε και αποτελεί στα προηγούμενα και επόμενα χρόνια, πληγή, τόσο για τη δική μας, όσο και για άλλες Ελληνικές Φιλαρμονικές.
[15] Η φράση ανήκει στον Γεώργιο Τυπάλδο – Ιακωβάτο, «Γιωργαντάρα», κατά την μαχητική αγόρευσή του στη συνεδρίαση της Β’ Εθνοσυνέλευσης, για την ψήφιση του Συντάγματος του 1864.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου