Πως δεν έγινε το Ληξούρι η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς

Στις 14 Ιουλίου του 1779, το επαναστατημένο Παρίσι, πάτησε το νικηφόρο πόδι του στο σύμβολο της τυραννίας και του καθεστώτος που κατέρρεε.

Η Βαστίλη ήταν στα χέρια των επαναστατών και οι παλιές αξίες, άχρηστες πια, παραχωρούσαν τη θέση τους στα νέα σύμβολα, ανίκανες και αδύναμες μέχρι την τελευταία στιγμή να κατανοήσουν την κοσμογονία που έμελλε να ακολουθήσει. Οι ιδέες γινήκαμε εξουσία. Οι επαναστάτες Κράτος και οι αρχές και τα πιστεύω της νέας πολιτικής θρησκείας, με τις κλαγγές των όπλων και τον ενθουσιασμό της Γαλλικής νεότητας, υπόκρουση η Μασσαλιώτιδα που ‘γινε για μια νύχτα σύμβολο πίστης και όρκος, σκορπίζονταν στην Ευρώπη. Φως, σύγχρονα και σεισμός. Οργή και Ελπίδα. 

Τα νησιά μας, τα εφτά νησιά, κομμάτι του ΣΤΑΤΟ ΝΤΕΛ ΜΑΡ της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου, σύγκαιρα Ευρώπη και Ανατολή, σταυροδρόμι και έπαλξη νιώσανε με την ευαισθησία και του γεωγραφικού τόπου και του ιστορικού χρόνου τον αντίκτυπο από τους κρότους των πυροβόλων που ηχούσαν στις Ευρωπαϊκές πεδιάδες. Η μοίρα και η θέση των νησιών τα είχε τάξει να είναι ευαίσθητοι δέκτες κάθε ιστορικής αλλαγής. 

Ο Ναπολέων ο Μεγάλος Κορσικανός που είχε επιβληθεί στην επανάσταση και είχε κουρελιάσει τους Ευρωπαϊκούς στρατούς με την τακτική του και τον ενθουσιασμό που έσερνε πίσω του, ρυθμιστής στις τύχες και Εθνών και ατόμων, μόνος υπόλογος απέναντι στο Θεό για το πόσο αίμα ανθρώπινο θα πότιζε τις Ευρωπαϊκές πεδιάδες, έφτασε στις αρχές του 1792 με τις νικηφόρες στρατιές του στη Β. Ιταλία. 

Η Βενετία βρίσκεται στα πρόθυρα της σήψης. Η αποσύνθεση και η ηθική και η πνευματική, είχε αρχίσει και η εσωτερική αναταραχή απειλούσε να επιταχύνει το τέλος. Οι μοιραίοι στερνοί χτύποι στο ρολόι της πολιτικής ζωής της Γαληνότατης Δημοκρατίας εσήμαναν το πρωί της 12ης Μαΐου 1797. Ο Λουδοβίκος Μανίν γράφτηκε στον κατάλογο τελευταίος δόγης. Νεκροθάφτης σταρμένος από ιστορική επιταγή, μιας εποχής και μιας κοινωνίας που έπρεπε να πεθάνει για να αντλήσει το άζωτο της ζωής, από την αποσύνθεσή της η νέα αστική κοινωνία. Η Σύγκλητος παραιτήθηκε. Η Δημοκρατία εγκαταστάθηκε. Και σαν επακόλουθο, σαν κύμα καταλυτικό ύστερα από τέσσαρες μέρες, η γαλλική κατοχή. 

Τη διάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας που είχε ζήσει χίλια χρόνια ζωή δόξας, ακολούθησε το ξέφτισμα όλων των Βενετσιάνικων κτήσεων. Το ΣΤΑΤΟ ΝΤΕΛ ΜΑΡ δέχτηκε την διάβρωση και περίμενε την μοίρα του. Μα στη μοίρα των νησιών μας, ή μάλλον πίσω από αυτήν, στέκονταν πάντα φανεροί ή κρυφοί προστάτες και Έθνη και Κράτη και Αρχές που γύρευαν να ζυγίσουν και να ρυθμίσουν τη δική μας μοίρα, σύμφωνα με τα δικά τους μέτρα και τα δικά τους συμφέροντα. 

Η Αυστρία έπαιξε στο σκάκι της πολιτικής το πιόνι του ενδιαφέροντα για μας. Μεγάλη η απόφασή της. Και αυτή η «θεία χάριτι» καλοσύνη της είχε σαν αποτέλεσμα την συνθήκη του Καμποφόρμιο να είναι ο ένας από τους δύο ρυθμιστές της τύχης μας. Και έτσι στο άρθρο 5 της συνθήκης διαβάζουμε πως… 

«Ἡ Α.Μ. ὁ Αὐτοκράτωρ Βασιλεύς τῆς Οὑγγαρίας καί Βοημίας συναινεῖ ὅπως ἡ γαλλική Δημοκρατία καθέξη ἐν πλήρη ἡγεμονία τάς πρώην Ἑνετικάς νήσους τῆς Ἀνατολῆς, ἤτοι Κέρκυραν, Ζάκυνθον, Ἁγίαν Μαύραν Κεφαλληνίας, Κύθηρα καί τάς ἐξ αὐτῶν ἐξαρτωμένας νήσους ὡς ἐπίσης τό Βουθρωτόν καί Ἄρταν καί ἐν γένει πάσας τάς πρώην κτήσεις ἐν Ἀλβανία τάς κείμενας κατωτέρῳ τοῦ κόλπου τοῦ Δρίνου. 
Ὑπογραφές Βοναπάρτης καί Ἀρχιδούκας Κάρολος τῆς Αὐστρίας» 

Και αφού με την δύναμη των γαλλικών όπλων και της Αυστριακής διπλωματίας την θεία καλοσύνη που δεν ήταν κοντόφθαλμη (γιατί μπαίνοντας σαν ρυθμιστής κράτησε για τον εαυτό της τον επίζηλο τίτλο του διεκδικητή των νησιών, εφ’ όσον η Γαλλία για κάποια αιτία κάποτε θα αποχωρούσε), γίναμε κτήσεις της πρώτης γαλλικής δημοκρατίας, ας παραμείνουμε πάνω στα νησιά μας να δούμε τα αξιοστόρητα εκείνα γεγονότα από κοντά. Στα νησιά που κατά την έκφραση των Ενετών ήσαν «οἱ ὀφθαλμοί καί τά ὦτα τῶν εἰς τήν Ἀνατολήν». 

Με τους τελευταίους χαρακτηρισμούς δεν προσπαθώ να μεγαλοποιήσω την αξία των νησιών την εποχή εκείνη. Μας αρκούν όσα έγραφε ο ίδιος ο Βοναπάρτης στο διευθυντήριο. «Αἱ νῆσοι Κέρκυρα, Ζάκυνθος καί Κεφαλληνία ἔχουν μεγαλυτέραν σημασίαν διά τήν Γαλλίαν ἀπό ὁλόκληρον τήν Ἰταλικήν Χερσόνησον». 

Και μια και μάθαμε τι σημασία είχαμε εμείς για την γαλλική πολιτική ας παρακολουθήσουμε τι επιπτώσεις είχε η Γαλλική πολιτική στο νησί μας. Είναι κάτι που αξίζει τον κόπο. 

Στις 10 Ιουλίου του 1797 έφθασαν στο Αργοστόλι 200 περίπου άνδρες με αρχηγούς τον λοχαγό Π. ΒΙΤΕΡΒΥ και τον ανθυπολοχαγό ΠΕΤΡΙΚΟΝΕ, κορσικανούς και έμπιστους του Ναπολέοντα, και κατέλαβαν το νησί. Η Βενετσιάνικη εξουσία κατέρρευσε χωρίς αιματοχυσίες. Τούτο δείχνει ότι τουλάχιστο στα λαϊκά στρώματα το παλαιό καθεστώς δεν είχε καμία συμπάθεια, ενώ καθώς θα δούμε πιο κάτου στην τάξη των αρχόντων, στο συμβούλιο των Ευγενών, ακόμα διατηρούσε συμπάθειες και υποστήριξη. 

Πρώτη φροντίδα των γάλλων ήταν να συγκροτήσουν τοπική κυβέρνηση από 40 πρόσωπα, διαλεγμένα από όλες τις κοινωνικές τάξεις, με συμπαραστάτη τον τότε Αρχιεπίσκοπο Ιωανίκιο Άννινο. 

Η ουσιαστική εκδήλωση έγινε στις 2 Αυγούστου. Ο στρατηγός Κλαδάς χρονολογεί την εκδήλωση την επόμενη του ερχομού των γάλλων στο Αργοστόλι, πράγμα δύσκολο για μια τόσο διοργανωμένη γιορτή. Εκτός αν το λαϊκό στοιχείο είχε πια επικρατήσει από την πρώτη μέρα και ενεργούσε όχι μόνο αυθόρμητα αλλά και υπεύθυνα. 

Το Βιβλίο των Ευγενών, το ΛΙΜΠΡΟ ΝΤΟΡΟ, εκάηκε πανηγυρικά στην Πλατεία της Ελευθερίας, την μοναδική τότε Πλατεία του Αργοστολιού, τη γνωστή σήμερα σαν ΠΛΑΤΕΙΑ της ΚΑΜΠΑΝΑΣ από τον πύργο του Ρολογιού με την μεγάλη καμπάνα που εδέσποζε μπροστά της μέχρι τους σεισμούς του 1953. Δυστυχώς καμία μετασεισμική Δημοτική αρχή δεν αξιώθηκε να το αποκαταστήσει και να περιβάλλει με λίγη στοργή τον ιστορικό αυτό χώρο. 

Ενώ λοιπόν η μουσική έπαιζε την Μασσαλιώτιδα ανυψώθηκε κατά την συνήθεια το «δένδρο της Ελευθερίας» το οποίο μάλιστα ευλόγησε ο ορθόδοξος αρχιεπίσκοπος Ιωανίκιος Άννινος, «εὐγενής τήν καταγωγήν», αναγκασμένος από τις περιστάσεις να ευθυγραμμιστεί με τις νέες ιδέες. Μάλιστα στην τελετή και στις εκδηλώσεις για την κατάργηση των τίτλων ευγενείας επρωτοστάτησαν αριστοκράτες και πολλοί έφεραν την τρίχρωμη κονκάρδα. Ο καιροσκοπισμός στο προσκήνιο… «Και νῦν... καί ἀεί... καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων...». 

Παρ’ όλες όμως τις επιδειχτικές δουλοπρέπειες, το στοιχείο των ευγενών, φιλικό προς την Βενετία και από ταξικό συμφέρον και πολλοί από συγγένεια αίματος, εδημιουργούσε κάθε μέρα ζητήματα στη νέα εξουσία. Τούτο ανάγκασε την Τοπική Δημόσια Ασφάλεια να εκδώσει προκήρυξη που κατέληγε πως: «Πᾶς ἀποτολμῶν νά διασύρη τήν γαλλικήν δημοκρατίαν καί νά ἐξυμνῆ τήν παρελθούσαν βδελυράν κατάστασιν, θα θεωρεῖται ἐχθρός τῆς πατρίδος καί θα τιμωρεῖται αὐστηρῶς». 

Αντίθετα το λαϊκό στοιχείο και οι αστοί, οι τσιβίλοι, προσαρμοστήκανε αμέσως. Τούτο διαφαίνεται από τα εγκωμιαστικά λόγια του στρατηγού ΖΑΝΤΙΓΥ (γενικού διοικητή Ιονίων) που τον Αύγουστο του 1797 περιόδεψε στην Κεφαλονιά και έγραψε σχετικά στον Βοναπάρτη. 

Η επίσημη προσάρτηση των νησιών έγινε μετά την συνθήκη του Καμποφόρμιο. 17 Οκτωβρίου 1797. Έτσι τα νησιά γίναμε επαρχία του Γαλλικού Κράτους, χωρισμένα σε τρεις νομούς. 

ΝΟΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ – ΚΕΡΚΥΡΑ, ΠΑΞΟΙ. 
ΝΟΜΟΣ ΙΘΑΚΗΣ – ΛΕΥΚΑΔΑ, ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΙΘΑΚΗ, ΒΟΝΙΤΣΑ, ΠΡΕΒΕΖΑ. 
ΝΟΜΟΣ ΑΙΓΑΙΟΥ – ΖΑΚΥΝΘΟΣ, ΚΥΘΗΡΑ. 

Στο νομό Ιθάκης, στο δικό μας δηλ. νομό, γάλλος επίτροπος τοποθετήθηκε ο πολίτης ΠΟΣΩΛ με έδρα το Αργοστόλι και με συμπαραστάτες πενταμελή επιτροπή από τους Βικ. Καρύδη, Νικ. Μηλιαρέση, Νικ. Κρασά, Μαρ. Πινιατώρο και Ιων. Χωραφά. 

Δυστυχώς όμως για τους γάλλους τα πράγματα, τα πολιτικά και κοινωνικά και κατά ακολουθία και τα οικονομικά της Κεφαλονιάς, δεν πήγαιναν καλά. Τα βάσανα, όπως λεγόντανε οι μακροχρόνιες συγκρούσεις των ευγενών, είχαν ξαναφουντώσει με αίματα και καταστροφές. Η οικονομική κατάσταση που είχαν κληροδοτήσει οι Βενετοί ήταν άθλια και ο αποκλεισμός την είχε επιδεινώσει. Το νεωτεριστικό πνεύμα των γάλλων, άλλη πληγή, δημιουργούσε καχυποψίες στο λαό με την ελευθεριότητά του, και μίση στους ευγενείς με την αντίθεσή του. Και το χειρότερο η ταχτική των γάλλων ήρθε σε σύγκρουση με το δημόσιο αίσθημα, το θρησκευτικό και την ψυχολογία των κατοίκων. Η ορθόδοξη εκκλησία, στήριγμα εθνικό και ηθικό, προκαλούσε τον χλευασμό, και αυτά τα άγια λείψανα, τόποι και ιερά προσκυνήματος των νησιών, έγιναν αντικείμενο ειρωνείας από τους νεοφώτιστους οπαδούς του Βολταίρου και των εγκυκλοπαιδιστών. Η επανάσταση είχε καταργήσει το επταήμερο, επομένως και την αργία της Κυριακής. Το Θρησκευόμενο πλήρωμα έβλεπε τους γάλλους να εργάζονται την ημέρα του Κυρίου και να αναπαύονται την δέκατη μέρα της εβδομάδας. Κάθε έθιμο ή θρησκευτική εκδήλωση χαρακτηρίζεται σαν δεισιδαιμονία. Στους τάφους των νεκρών δεν τοποθετούν σταυρούς και δεν ζητούν την συνδρομή παπά στην περίπτωση αρρώστιας ή και θανάτου ακόμα. Η επανάσταση έτρεχε πολύ. Με αποτέλεσμα να την μισήσουν και αυτή και τους εκπροσώπους της. 

Μα παρ’ όλα αυτά η σύρραξη δεν ήρθε από το λαό. Ήρθε από την τάξη που χτυπήθηκε πιο πολύ από την αλλαγή. Από την αριστοκρατία του νησιού. Από τους Ευγενείς. 

Από το 1757 που ο Βενετσιάνος προβλεπτής ΑΛΒΕΡΤΟΣ ΜΑΓΚΝΟΣ όρισε για έδρα διοίκησης του νησιού το Αργοστόλι, αντί του Κάστρου, άρχισε η εμφύλια φαγωμάρα ανάμεσα στις δύο πόλεις. Το Αργοστόλι και το Ληξούρι. 

Τα πρώτα στοιχεία για οικισμό του κόλπου, όπου η σημερινή πόλη του Αργοστολίου, τα βρίσκουμε στα 1555 όταν οι Ενετοί παραχώρησαν τη λουρίδα της ακτής σε κάποιο ντόπιο ιδιώτη σαν φέουδο. Με την υποχρέωση να πληρώνει ένα μικρό χρονιάτικο φόρο. Η λουρίδα έφτανε μέχρι τη δυτική πλευρά του σημερινού Λιθόστρωτου ή οδού Διαδ. Κωνσταντίνου, όπως σας αρέσει, από κει και πέρα θάλασσα που με κατοπινές επιχώσεις την κέρδισε η στεριά. 

Ο ενοικιαστής τιμαριώτης γρήγορα πλούτισε τεμαχίζοντας το φέουδο και προσφέροντας τους κλήρους σαν οικόπεδα. Τούτο εκίνησε την απορία της αρχής, αλλά μόλις το 1635 άρχισαν να εξετάζουν νομικά το έγκυρο των αγοροπωλησιών αυτών. Σ’ αυτήν την παραλία το 1560 ο προνοητής ΜΠΑΛΝΤΙ έφτιαξε αποβάθρα. Βλέπουμε λοιπόν ότι το αστικό στοιχείο είχε από νωρίς οικίσει το Αργοστόλι. Μάλιστα τούτο βεβαιώνεται από τις έρευνες του Ζώη που βρήκε στο Κεφαλονίτικο Αρχειοφυλακείο, πως το 1692 η εκλογή για τον πρωτομάστορα των τσαγκαράδων όλου του νησιού δηλαδή και του Κάστρου και του Αργοστολιού και του Ληξουριού γίνηκε στο Αργοστόλι, κάτου μάλιστα από την προσωπική επίβλεψη των αρχών. Δηλ. της διοίκησης των συνδίκων της Κοινότητας. 

Το Αργοστόλι, σύμφωνα με τις εκθέσεις των προβλεπτών, επροτιμήθηκε για πρωτεύουσα, για το ασφαλισμένο λιμάνι του και για την κεντρική του θέση σχετικά με όλη την Κεφαλονιά. Το Ληξούρι όμως ήταν ήδη, μια πόλη συγκροτημένη. Και το σπουδαιότερο, όλοι σχεδόν οι κάτοικοί του ήσαν ευγενείς. Νόμπιλι με ασυναγώνιστες περγαμηνές. Το Αργοστόλι ήταν ΠΟΠΟΛΟ και ΣΙΒΙΛΙ. Το Ληξούρι αρχοντολόι. 

Ο Τσιτσέλης μας διέσωσε σε μία απόφαση της Ιονίου Γερουσίας μία υπέροχη περιγραφή για το Ληξούρι του 1799. 

«Τό Ληξούριον κατωκοιμένον ὑπό 6 χιλιάδων περίπου, εἶναι ἡ διαμονή πολλῶν εὐγενῶν οἰκογενειῶν, στολίζεται ὑπό καλλιεργημένων πνευμάτων, προηγμένον τυγχάνει εἰς τέχνας καί ἐπαγγέλματα καί ἀκμάζει εἰς τό ἐμπόριον. Ὅσον θελκτικόν εἶναι διά τήν φυσικήν του θέσιν ἄλλο τόσον εὐπρεπές εἰς οἰκοδομάς καί δημοσίας οδούς. Τα τερπνά καί εὔκαρπα περίχωρα Ἀνωγῆς, Κατωγῆς καί Θηναίας συναποτελοῦσι μετά τῆς πόλεως πληθυσμόν 20 χιλιάδων». 

Τι αντίθεση το Αργοστόλι, που ο ίδιος μας παραθέτει ένα σημείωμα πως ήταν το 1800: 

«Το Ἀργοστόλιον οὐδεμίαν εἶχεν οἰκοδομήν ἀξίαν λόγου, εἶχε δέ μικράν Πλατείαν (ἴσως τήν πρό τοῦ Δημ. Ὡρολογίου). Ἐκ δέ τῶν ναῶν ὁ καθολικός τοῦ Ἁγίου Φραγκίσκου (διδάβαζε Ἁγ. Νικολάου τῶν Φραγκισκανῶν) εἶχε κωδωνοστάσιον». 

Ο Τσιτσέλης τα παραλέει. Γιατί είναι γνωστό πως το αρχοντικό της οικογένειας Καίσαρα Μεταξά στο Λιθόστρωτο με το παρεκκλήσι του τον Άη Γιάννη, οικοδομήθηκε το 1755. Τον άλλο χρόνο το 1756 οικοδομήθηκε με πρόσοψη στην παραλία άλλο μεγάλο σπίτι στο Αργοστόλι, της οικογένειας Κόντε Τζώρτζη Άννινου. Μα δύο σπίτια έστω και τόσο αρχοντικά δεν συνθέτουν την πληρότητα μιας πόλης. 

Έτσι η σύγκριση παραμένει τρομερή και δυσανάλογη. Το Αργοστόλι για ένα αμερόληπτο κριτή της εποχής εκείνης με τα κριτήρια που βαρύνανε τότε πιο πολύ, θα ‘πρεπε να μην λογίζεται σαν διεκδικητής τίτλου πρωτεύουσας. 

Όταν λοιπόν ο ΠΟΣΩΛ επισημοποίησε το Αργοστόλι σαν έδρα του νομού Ιθάκης, οι Ληξουριώτες που για δεύτερη φορά είδανε, πως χάνανε, και τώρα μάλιστα τελειωτικά την ελπίδα να γίνει ο τόπος τους πρωτεύουσα, πήρανε την απόφαση, ούτε λίγο, ούτε πολύ, να το εξαφανίσουνε από το πρόσωπο της γης. 

Στις 25 Μαΐου του 1798 ξέσπασε Ληξουριώτικη στάση. Όλοι πάνοπλοι συγκεντρωθήκανε στην κεντρική Πλατεία με σκοπό να βαδίσουνε ενάντια του Αργοστολιού. 

Βέβαια τα γεγονότα δεν είναι ούτε φαιδρά, ούτε η ιστορία παίζει φάρσα. Η ιστορία πάντα γράφει ιστορία, που έχει τις ρίζες τις και τα βασικά της αίτια. Τις αφορμές τις δίνουνε οι περιστάσεις που εμείς μεταγενέστερα τις βλέπουμε σαν γεγονότα. Ας σταθούμε μια στιγμή στις αιτίες πριν προχωρήσουμε στις αφορμές και μετά εξετάζουμε τα γεγονότα και την εξέλιξη εκείνη της στάσης και των άλλων όπου ακολούθησαν. 

Βρισκόμαστε στο τέλος της Βενετσιάνικης κατοχής. Και στο τέλος της φεουδαρχίας στο νησί μας. Το Αργοστόλι γέννημα των νέων τάσεων και των συνεπειών που είχε η ανάπτυξη της αστικής κοινωνίας, επομένως και δικό της γέννημα, ήρθε σαν ανεπιθύμητο νόθο προϊόν να ταράξει την ήδη κλονισμένη από τους κλονισμούς της φεουδαρχικής διάρθρωσης του νησιού μας. Οι πρώτοι του κάτοικοι, οι οικιστές του, ασήμαντοι τεχνίτες, εργάτες, εμπορευόμενοι, υπάλληλοι της Κυβερνητικής μηχανής. Το Αρχοντολόι με απροθυμία ακολούθησε τον πρεβεδούρο στην μετατόπισή του. Οι περισσότεροι μάλιστα νόμπιλι προτιμήσανε να διατηρήσουνε τα αρχοντόσπιτα και την διαμονή τους στο Κάστρο. Αντιδράσανε όσο μπορούσανε. Στείλανε αναφορές και αντιπροσώπους στη Βενετία. Ο πλοίαρχος Ν. Πανάς αναφέρεται σαν ένας από αυτούς. Μα το Κέντρο προτίμησε να ακούσει τα ακαταμάχητα επιχειρήματα του γεν. προνοητή που υπεραμυνόταν του Αργοστολιού. Αναγκάζομαι να τα παραθέσω γιατί είναι απαραίτητα για να γίνει η σωστή ιστορικο – οικονομική τοποθέτηση: 

«Θα σταματήσουν αἰ καταχρήσεις τῶν λαθρεμπόρων, ἔγραφε ὁ προνοητής, αἱ παραβάσεις τῶν ὑγειονομικῶν κανονισμῶν, καί θά ὑπάρξει μείζων ἐποπτεία καί εὐκολοτέρα συγκοινωνία μεταξύ ὅλων τῶν διαμερισμάτων τῆς νήσου. Ἡ μετάθεσις ἀπεφασίσθη ἀπό λόγους φιλανθρωπίας, οἰκονομίας καί καλῆς διοικήσεως» 

Αυτά έλεγε μια συγκεντρωτική εξουσία βασισμένη στο αριστοκρατικό σύστημα, όταν ακριβώς διείδε πως εκτός από τους ευγενείς που την τριγύριζαν και το πόπολο που την συντηρούσε, μια νέα τάξη είχε αρχίσει να δίνει το παρόν, δειλά βέβαια αλλά θετικά. 

Ο Τσιτσέλης μας διέσωσε το όνομα ενός από τους πρώτους οικιστές. Ήταν μια οικογένεια από το Ληξούρι και λεγότανε Μαγδαληνού ή Λιρόγατου. Και το επώνυμο και το παρατσούκλι μας πείθουν πως πρόκειται για ποπολάρους χωρίς περγαμηνές και τίτλους. 

Αν όμως το Κάστρο είχε γεράσει ιστορικά, και έπρεπε να βρεθεί μια άλλη πρωτεύουσα να το αντικαταστήσει, τούτη στα μάτια και στο νου της Ληξουριώτικης αριστοκρατίας υπήρχε. Ήταν το Ληξούρι. Είχε λιμάνι. Είχε δρόμους. Ήταν πόλη οργανωμένη. Είχε χτίρια. Βρισκόταν κοντά σε παραγωγή (και τούτο οι Ληξουριώτες δεν παρέλειπαν σε όλα τα υπομνήματά τους να το τονίζουν). Και εκείνα τα χρόνια όταν λέμε παραγωγή, θεωρούμε κατά αποκλειστικότητα την γεωργική. Είχε βιοτεχνίες. Είχε εμπόριο. Και αν είχε το μοναδικό μειονέχτημα να μην βρίσκεται στο γεωμετρικό κέντρο του νησιού είχε τους αδιαφιλονίκητους τίτλους να είναι οι κάτοικοί του όλοι αρχοντολόι και τιτλούχοι με περγαμηνές. Το επιχείρημα ετούτο για τα χρόνια εκείνα ίσως ήταν το πιο σημαντικό. 

Μια πρωτεύουσα έχει εξ απαρχής λόγω του τίτλου της αδιαφιλονίκητα προνόμια. Πολιτικά. Οικονομικά. Ο επαρχιώτης άρχοντας προβιβάζεται σε πρωτευουσιάνο και είναι κοντά στην εξουσία με όλες τις ευνοϊκές επιπτώσεις. Η αστική ιδιοκτησία, κτήμα των ευγενών παίρνει άλλη αξία. Ο άρχοντας αυτός είναι οικονομικά και πολιτικά ανώτερος από τον άρχοντα – χωριάτη. Αυτό το ξέρανε, ή μάλλον πολύ καλά το μαντέψανε οι Ληξουριώτες. Γιατί το συμβούλιο των Ευγενών μπορεί να ‘χε καταργηθεί από τις γαλλικές αρχές αλλά η μακραίωνη δύναμη δεν χάνεται από μια μέρα σε άλλη. Έπειτα ήταν και η ελπίδα πως όλα ετούτα θα είναι προσωρινά… 

Δεν ήταν ώρα λοιπόν το μπάσταρδο μιας ανόητης συζυγίας του όχλου και των αστών, το Αργοστόλι, να πάρει από αυτούς που ήτανε «πούροι γαλαζοαίματοι» την πρωτοκαθεδρία. Και αντιδράσανε τώρα γιατί με τους βενετσιάνους η ομοιοταξική τους τοποθέτηση με την αρχή εμείωνε τους κινδύνους. Ετούτοι όμως οι ρέμπελοι και άθεοι γάλλοι με τις χαζομάρες τους κινδυνεύανε να βάλουνε το ποπολαριό να τους καπελώσει. 

Ο Μαυρογιάννης μας τα λέει ωραία σε μια αναφορά που διέσωσε. Νομίζεις διαμαρτυρία σημερινή. Όχι πως τα γράψανε οι Ληξουριώτες εδώ και δύο σχεδόν αιώνες. 

«Οἱ Ἀργοστολιῶται διαμένοντες εἰς τήν ἕδραν τῆς τοπικῆς Κυβερνήσεως καταλαμβάνουσι ἁπάσας τάς θέσεις καί ἀντιπράττουσιν πρός πᾶν ὅτι ἀφορᾶ εἰς τήν εὐημερίαν καί ἀνεξαρτησίαν τοῦ Ληξουρίου». 

Να λοιπόν τα αίτια. Πολιτικά; Κοινωνικά; Οικονομικά; Ταξικά;… Όλα μαζί. Όλα συνθέτουν μια ένοπλη κατάληξη. 

Και βέβαια πριν πάρουνε τα όπλα και αναφορές κάμανε. Και διαμαρτυρίες. Και παθητικά αντιδράσανε διώχνοντας τους υπαλλήλους που έστερνε το Αργοστόλι, η καταραμένη πρωτεύουσα. Ζητήσανε Υγειονομείο, τους το αρνηθήκανε. Πρωτοδικείο, το ίδιο. Ο Τσιτσέλης κρίνοντας την απαίτηση του Ληξουριού να γίνει πρωτεύουσα, την χαρακτηρίζει παράλογη. Ο Γρατσιάτος στην Ιστ. του Λοβέρδου, είναι πιο επιεικής. Την θέλει σαν ισότητα. Η αλήθεια πάντως είναι πως στις 25 Μαΐου του 1798, αμέσως μετά την απόφαση του ΠΟΣΩΛ, το Ληξούρι ξεσηκώθηκε να απαλλαγεί μια για πάντα από «τό κάρφος», που στην περίπτωσή μας ήταν το Αργοστόλι. Όλοι που έχουν ασχοληθεί με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, και ο Κλαδάς και ο Μαυρογιάννης και ο Τσιτσέλης και ο Λοβέρδος, συμφωνούν ότι οι Ληξουριώτες σηκώθηκαν αποφασισμένοι να βαδίσουν κατά του Αργοστολιού και να το καταστρέψουν. 

Η αντίδραση της γαλλικής αρχής ήταν άμεση, γρήγορη και αποφασιστική. Εζύγισε τους κινδύνους και εμέτρησε την έκτασή τους. Αποτάνθηκε στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο και ζήτησε ενισχύσεις. Και ανέθεσε στο φρούραρχο ΜΙΑΛΕΤ να πατάξει την στάση. Ο στρατός έκαμε απόβαση και για μια στιγμή όλα έδειχναν ότι δεν θα υπήρχε συνέχεια. Οι Γάλλοι κατέλαβαν την πλατεία όπου εστρατοπέδευσαν. Τη νύχτα όμως δεχθήκανε πυκνά πυρά από τα γύρω σπίτια και τους δρόμους. Οι στασιαστές φαινόντανε αποφασισμένοι. Έφθασε όμως από την Κέρκυρα ένα πολεμικό βρίκι και απείλησε την πόλη με βομβαρδισμό. Ο ΜΙΑΛΕΤ αναπτύχθηκε για εκκαθαριστική μάχη, αποφασισμένος να λάβει δραστικά μέτρα. Οι στασιαστές άρχισαν να διαρρέουν. Στην υποχώρησή τους όμως προς την ύπαιθρο, επυροβόλησαν και εσκότωσαν ένα γάλλο υπαξιωματικό και άλλον ένα ετραυμάτισαν. Ακολούθησαν συλλήψεις. Ο Κωστής Λοβέρδος αναφέρει ότι 24 ευγενείς πρωταίτιοι της στάσεως εκείνης, συνελήφθησαν από τους γάλλους και ο ΠΟΣΩΛ αποφάσισε να τους εξορίσει στις γαλλικές αμερικανικές κτήσεις. Τον πρόλαβε όμως στις 29 Οκτωβρίου του 1798 ο στόλος του ΟΥΤΖΑΚΩΦ και του ΚΑΔΗΡ ΒΕΗ. Οι ευγενείς παραμείνανε στον τόπο. Η πρώτη γαλλική κατοχή έληξε, γιατί τα αίτια παραμένανε και όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιστάσεις, αρχίσανε να παίρνουνε τη μορφή πάθους και μίσους ανάμεσα στις δύο πόλεις. Μπλεχθήκανε με άλλα γεγονότα, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, άναβαν μίση και αντιπάθειες και κάθε τόσο έπαιρναν τραγική και επικίνδυνη τροπή. 

Γιατί και το Αργοστόλι όλο ετούτο το διάστημα δεν έκατσε φρόνιμα. Για να ικανοποιήσει το 1799 ένα μέρος από τα αιτήματα των Ληξουριωτών, η Γερουσία επέτρεψε να συστηθεί στο Ληξούρι, Πρωτοδικείο και Υγειονομείο. Ο γερουσιαστής Γερ. Καμπίτσης βρήκε την ευκαιρία και ξεσήκωσε το Αργοστόλι. Συγκάλεσε το συμβούλιο, «κονκλάβιο» το λέγανε τότε, στις 22 Οκτωβρίου και αποδοκίμασε την απόφαση της Γερουσίας. Οι αντιπρόσωποι του Ληξουριού, το λιγότερο που είχανε να κάμουνε, φύγανε από τη μεροληπτική συνεδρίαση. Μα το Αργοστόλι με τον Καμπίτση δεν σταμάτησε εκεί αλλά έστειλε στην Κέρκυρα αποστολή με εντολή να πειστεί η Γερουσία να ανακαλέσει την απόφαση. Το Ληξούρι νέα προσφυγή. Αγώνας να κρατηθούν τα κέρδη. Πηγαίνει στην Κέρκυρα ο Γρηγ. Τ. Φορέστης και Δημ. Κεφαλάς να διεκδικήσουν τα δίκαια του τόπου τους. Μα παρ’ όλο που η Γερουσία απέρριψε την προσφυγή του Αργοστολιού, ήταν αυτό τώρα που είχε σηκώσει μπαϊράκι και αντιδικούσε προσπαθώντας να δημιουργήσει καθημερινά εμπόδια και προσκόμματα στην εφαρμογή. 

Νέες στάσεις. Νέα αναρχία. Χαλάρωση της κεντρικής εξουσίας, ευκαιρία για ατομικές και τοπικές απειθαρχίες. Ρωσσοτουρκική κατοχή. Ιόνιος Πολιτεία. Δεύτερη γαλλική κατοχή. Συμπυκνωμένα σε λίγα χρόνια πολλά γεγονότα, βαμμένα στο νησί με αίμα. Η εξουσία είναι πες ανύπαρκτη. Ευκαιρία οι Αννινο – Χωραφάδες από τη μία μεριά και οι Μεταξάδες από την άλλη να ακονίσουν τα μαχαίρια. Φωτιά και θρήνος. Η περιοχή Ποταμιάνων Σάμης, Πυργιού, Αράκλι, Φραγκάτα και Ομαλά στο πλευρό των Άννινων και το Αργοστόλι που όψιμα αρχοντοφέρνει, στους καυγάδες τουλάχιστο, κοντά τους. Η Ανωγή, το Ληξούρι, τα Μεσοβούνια, η μισή Έρυσσο με τους Μεταξάδες. Ευκαιρία και με τους ενδοταξικούς καυγάδες να ξαναανάψουν τα μίση των δύο πόλεων. Για άλλη μια φορά το Αργοστόλι κιντύνεψε. Συνδυασμένη επιτελική επίθεση ετοιμάζεται από την θάλασσα και από την στεριά. Το Ληξούρι αποφασισμένο να το πατήσει και να πάρει εκδίκηση. Από τη θάλασσα το έσωσε η Λιβαθώ με τα καράβια της. Από τη στεριά ο στρατός που διέλυσε όχι χωρίς δυσκολία τις αρχοντικές φατρίες με τους ιδιωτικούς στρατούς τους. Μέχρι να πιαστούν οι πρωτεργάτες, να τουφεκιστούν μερικοί, να εξοριστούν άλλοι, να φυγαδεφτούν οι ρέστοι, το νησί τρία χρόνια εστέναζε. Και όλο αυτό το διάστημα το Ληξούρι «κράτος ἐν κράτει», όπως μας λένε οι ιστορικοί μας, οι Γ. Παυλής, οι αδελφοί Πυλλαρινοί, οι αδελφοί Τζαγκαρόλοι, οι Αλοΐσιος και Αναστάσιος Λοβέρδος, ο Μαρ. Δαμουλιάνος διοικούσαν όπως ήθελαν. Ζητούσαν δική τους σύγκλητο. Δικό τους ταμείο. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων να εφεσιβάλλονται στα δικαστήρια των άλλων νησιών. Με απώτερο σκοπό να διακόψει το Ληξούρι κάθε επίσημο δεσμό του με το Αργοστόλι. Εξέλεξε μάλιστα δικούς του σύνδικους και αυτοανακηρύχθηκε σχεδόν αυτόνομο. Ο Ανδρέας Πανάς μάταια επρόσφερε τις καλές του υπηρεσίες για διαπραγματεύσεις. Οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο πόλεις είχαν φθάσει στο έπακρο της εχθρότητας. 

«Ὁ Ληξουριώτης ἐρχόμενος εἰς Ἀργοστόλιον δέν εὕρισκε οὔτε στέγην καί ἔφευγε προπηλακιζόμενος». 

Μάταιες οι συστάσεις της Γερουσίας της Επτανησιακής Πολιτείας. 

«Δέν ὑπολείπεται ἄλλο εἰς τήν πόλιν τοῦ Ληξουρίου ἤ νά ἐγκαταλείπη τήν ἀπερίσκεπτον καί φατριαστικήν διαγωγήν της καί συνενούμενη μετά τῆς πόλεως τοῦ Ἀργοστολίου νά ἀναγνωρίση τήν ἀδιαίρετον τῆς Κυβερνήσεως ἑνότητα». 

Μια σύσταση που έμοιαζε τελεσίγραφο. Και τέτοιο πραγματικά ήταν. Στις 3 Απριλίου του 1802 το Ληξούρι γονάτισε κάτου από την πίεση της ανάγκης. Στρατός της πολιτείας κατέλαβε την πόλη αφού προηγούμενα πλοία είχαν αποκλείσει το λιμάνι. Ήταν και η τελευταία ένοπλη αντίδραση για την πρωτοκαθεδρία. Ο χρόνος έσβησε τις αντιθέσεις, και στη θέση τους εδραιώθηκε η άμιλλα. Μα αν ανατάμεις την ψυχή, το πατρογονικό παράπονο μένει. Άσχετο αν το άγχος του βρίσκει άλλες δικλείδες, στίβους, να εκτονωθεί. 

Οι καιροί άλλαξαν. Πολιτικά, κοινωνικά, εθνικά γεγονότα ζύμωσαν με ιδρώτα και αίμα την ιστορία του νησιού. Το αστικό καθεστώς εδραιώθηκε και μαζί του το Αργοστόλι, αδιαφιλονίκητη πρωτεύουσα. 

Το αρχοντολόι μας από τη στιγμή που σήκωσε το κεφάλι του από το ΦΑΡ ΝΙΕΝΤΕ, εκτός αν αυτό ήτανε φαγωμάρα, γέμισε σοφία. Έσκυψε στα παλιά χαρτιά και σπούδασε την ιστορία του τόπου. Οι παλιοί Ευγενείς οι ΝΟΜΠΙΛΙ ξεχάσανε τους τίτλους, πολλοί αποδιώξανε και το πρώτο μόριο στο επώνυμο, σαν για να φύγει περιττό βάρος. Γινήκανε επιστήμονες. Καλλιτέχνες, τεχνίτες του λόγου και της ύλης. Δοξάσανε τον τόπο και το πατρικό όνομα. Το Ληξούρι γίνηκε ο πνευματικός τροφοδότης του νησιού… Ας χαίρεται το Αργοστόλι τον πολιτικό τίτλο του! 


Βιβλιογραφία
- Η. ΤΣΙΤΣΕΛΗ: Κεφαλληνιακά σύμμεικτα, τόμος Α’. Κεφαλληνιακά σύμμεικτα, τόμος Β’.
- ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ: Ιστορία των Ιονίων νήσων, τόμος Α’. Ιστορία των Ιονίων νήσων, τόμος Β’.
- ΚΩΣΤΗ ΛΟΒΕΡΔΟΥ: Ιστορία της νήσου Κεφαλληνίας.
- Ν. ΒΕΡΥΚΙΟΥ: Ιστορία των Ηνωμένων Κρατών των Ιονίων Νήσων.
- Ν. ΚΛΑΔΑ: Η Κεφαλληνία υπό Γαλλικήν κατοχήν. Παγκεφαλληνιακό ημερολόγιον 1938.
- Ν. Φ. ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ, ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ του Αγ. Γεωργίου.
- Κ. Φ. ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ: Κεφαλληνιακά – Αρχιτεκτονικά.
- Δ. ΡΩΜΑ: Το ρεμπελιό των Ποπολάρων, τόμος Α’. (Παράρτημα). Το ρεμπελιό των Ποπολάρων, τόμος Β’. (Παράρτημα).
- Σ. ΤΣΒΑΪΧ: Μαρία Αντουανέττα.
- ΕΡΜ. ΛΟΥΝΤΣΗ: Η Βενετοκρατία στα Εφτάνησα.

Το παρόν έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Κεφαλονίτικη Πρόοδος


Κείμενα – Παρουσίαση:
Αγγελοδιονύσης Δεμπόνος
Αργοστόλι, Μάης του 1972
http://agiathekli.forumup.gr

πηγη http://kefaloniamas.gr/