ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΘΕΩΡΙΑ ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΙΘΑΚΗΣ

 ΓΙΑΤΙ Η ΙΘΑΚΗ ΟΝΟΜΑΣΘΗΚΕ ΛΕΥΚΑΔΑ;

Με αφορμή το πρόσφατο οδοιπορικό για την Λευκάδα, στην τηλεοπτική εκπομπή «Happy traveler» του Ευτύχη, θέλω να επισημάνω το γεγονός της καταγωγής του ονόματος της Λευκάδας.

Στους πρώτους στίχους της ραψωδίας «ω» της Οδύσσειας, ο Ερμής, με την δεύτερη ιδιότητά του ως ψυχοπομπός, αναλαμβάνει να οδηγήσει τις ψυχές των φονευθέντων μνηστήρων στον Άδη.

Ο Όμηρος περιγράφει:

«Κι ο Ερμής από την Κυλλήνη (1), των μνηστήρων τις ψυχές φώναζε έξω και κρατούσε στα χέρια του τ όμορφο μαλαματένιο ραβδί, που μ’ αυτό μαγεύει τα μάτια των ανθρώπων, όσων θέλει, κι΄ άλλους πάλι τους σηκώνει από τον ύπνο.

Μ’ αυτό κεντώντας τις οδηγούσε, και κείνες τσιρίζοντας ακολουθούσαν. Και καθώς την ώρα που με θόρυβο πετούνε νυχτερίδες στο μέσα μέρος μιας πελώριας σπηλιάς, όταν καμιά πέσει από την αρμαθιά του βράχου, όπου κρατιούνται αναμεταξύ τους, έτσι και εκείνες τριζοβολώντας πηγαίνανε μαζί του, ενώ ο Ερμής ο πανούργος τις οδηγούσε μέσα από μουχλιασμένους δρόμους.

Πέρασαν τα ρέματα του ωκεανού (2) και τον άσπρο βράχο (Λευκάδα Πέτρην (3) και σίμωσαν του Ηλίου τις πόρτες (4) και τη χώρα των ονείρων (5) και δεν αργήσανε να πάνε στο λιβάδι το γεμάτο με ασφοδίλι, όπου κατοικούν οι ψυχές, σκιές των πεθαμένων (6).»

Θα σταθούμε όμως στο σημείο 3 όπου ο Όμηρος αναφέρει την «Λευκάδα πέτρην».

Το όνομα «Λευκάς» πρωτοεμφανίζεται στον Ομηρικό στίχο, δηλώνοντας έτσι και την πραγματική ταυτότητα της νήσου Λευκάδος = Ιθάκης.

Η νοητή λοιπόν ευθεία γραμμή της πορείας του Ερμή, διέρχεται από την ονομαζόμενη «πλάκα της Γύρας» ή «Γυράπετρα», (Γυραίη Πέτρη την αναφέρει με δεύτερο όνομα ο Όμηρος (Οδύσσεια δ 507) όπου η Γύρα είναι πασίγνωστο σημείο όχι μόνο στους ντόπιους κατοίκους αλλά και στους θερινούς παραθεριστές του νησιού. Αυτή είναι η πλάκα που κατά την Ομηρική εποχή ονομαζόταν χαρακτηριστικά «Λευκάς Πέτρη» και που σε αρκετά κατοπινούς χρόνους έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί. (Λευκάδα).

Η γεωλογική εξήγηση του ονόματος «Λευκάς», είναι, ότι τα κύματα, που βλέπουμε να ξεσπάνε μέχρι σήμερα έξω και γύρω απ το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, κάποια στιγμή «πηδούσαν» πάνω στην επίπεδη αυτή πλάκα. Τότε συνέβαινε το εξής: Το όλο σύστημα λειτουργούσε σαν μια τεράστια προθερμάστρα αλυκών. Εξατμιζόταν δηλαδή το νερό και παρέμεναν οι εναπομείναντες λευκοί κρύσταλλοι του αλατιού στην επιφάνεια της πλάκας που «άσπριζαν» την περιοχή. Αυτό ονομάστηκε τότε «Λευκάς Πέτρη» όπως την αναφέρει ο Όμηρος και στη συνέχεια, σε μεταγενέστερα χρόνια έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί, που μετονομάστηκε από Ιθάκη σε Λευκάδα.

Από την πλάκα της Γύρας λοιπόν, που ήταν η Ομηρική «Λευκάς Πέτρη», ονομάστηκε η νήσος «Λευκάς» (Λευκάδα) και όχι από το ακρωτήριο «Δουκάτο» ή «Λευκάτας», όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει, από κακώς υπολογισμένη εκτίμηση του Στράβωνα. Και δεν ήταν και η πρώτη του λάθος εκτίμηση αυτή.

Αλλά για το θέμα του Στράβωνα και τις εκτιμήσεις του θα επανέλθουμε άλλη φορά.

(Σημ.: Στο θεματικό χάρτη, που συνοδεύει το κείμενο, αποδίδεται η πορεία του ψυχοπομπού Ερμή.

Μπάμπης Κατσίμπας.

Συγγραφέας - ερευνητής