Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821
ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
ΔΡ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΝΤΗΣ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΣ
Η 25 η Μαρτίου του 1821

Η 25 η Μαρτίου του 1821 σαν ημέρα έναρξης της Ελληνικής επανάστασης αποτελεί ένα θρύλο, ο
οποίος στηρίχθηκε κυρίως στο Γάλλο ιστορικό Πουκεβίλ που έγραψε το 1824 την ιστορία του 21.
Ο θρύλος όμως απέχει από την ιστορική πραγματικότητα. Το ανίσκιωτο όνειρο της Ελλάδας για
τη Λευτεριά έλαμπε και μοσχοβολούσε νωρίτερα τούτη τη χρονιά, σαν το χιόνι του Απρίλη που το
πλουμίζουν τα χρυσαφένια στρωσίδια της ηλιόλουστης μέρας την Ανατολή και σαν τα
χρυσάνθεμα του δειλινού που τα αγγίζουν οι γαλανόφτερες αύρες του ζεφύρου για να μας
χαρίσουν την αναπνοή της Άνοιξης.
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η Ν. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΙΣ 25 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821
Στις 25 Μαρτίου η πλάση του Μοριά είχε αρχίσει να ξασπρίζει από το Νότο
Λεύτερος ο Μοριάς στο Νότο στις 25 Μαρτίου του 1821. Όσοι Τούρκοι παρέμεναν ακόμη σ’
αυτόν είχαν κλειστεί κατατρομαγμένοι στα ισχυρά κάστρα του ( Μονεμβάσια, Κορώνη, Μεθώνη,
Νιόκαστρο ).
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
ΣΤΙΣ 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 Η ΟΡΚΩΜΟΣΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΤΣΙΜΟΒΑ
Στο ναό των Ταξιαρχών της Τσίμοβας (Αρεόπολης) ο Πετρόμπεης και οι οπλαρχηγοί της Μάνης
εκήρυξαν για πρώτη φορά την Ελληνική επανάσταση του 1821 στις 17 Μαρτίου. Οι ιερείς
ευλόγησαν τα όπλα των επαναστατημένων Μανιατών, οι οποίοι ύψωσαν τη σημαία της
επανάστασης - που αποτελείτο από λευκό ύφασμα και μαύρο σταυρό- στη μικρή πλατεία των
Ταξιαρχών στη θέση «Κοτρώνι».
Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης αναφερόμενος στην Εθνική εξέγερση αναφέρει τα εξής:
«Αναπτυσσομένης της ιδέας περί της επαναστάσεως, ο σπινθήρ της ελευθερίας ήναπτε τον
ενθουσιασμόν των Ελλήνων, οίτινες διενοούντο περί της ενάρξεως του πολέμου. Όθεν την 17ην
Μαρτίου οι πρόκριτοι της Μάνης συνεννοήθησαν να λάβωσιν τα όπλα κατά των Τούρκων...». ( η
Μάνη είχε τότε πληθυσμό περίπου 35.000, οικισμούς 180 και 800 πύργους και οι μαχητές της
ανέρχονταν μέχρι και 10.000 άνδρες).
Από τη Μάνη άρχισε να απλώνεται ο πολύφυλλος ανθός της Λευτεριάς σ’ ολόκληρη την Ελλάδα.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ ΣΤΙΣ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821
ΟΙ ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΔΕΣ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΠΡΩΤΟΙ ΤΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
ΣΤΙΣ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821

Στις 19 Μαρτίου οι Γρηγοράκηδες ύψωναν τη σημαία της επανάστασης στο Γύθειο
(Μαραθονήσι).
Στο Αρχείο του Τζωρτζάκη Γρηγοράκη (σελ. 75, που ερεύνησε ο Πανεπιστημιακός Απ.
Δασκαλάκης) διαβάζουμε τα εξής: «Τούτη τη ώρα εις τες οκτώ ήμισυ άνοιξεν ο πόλεμος ενταύθα,
δια τούτο ετελείωσαν τα ψεύματα... Σάββατον δείλι (1821)..». Συγχρόνως οι δυνάμεις της Ανατ.
Μάνης ξεχύνονταν σε ολόκληρη τη Λακωνία κυνηγώντας τους έντρομους Τούρκους που
κατέφευγαν στα κάστρα της Μονεμβάσιας και του Μυστρά για να σωθούν.
Οι Επαναστάτες κατευθύνονται προς το Κάστρο της Μονεμβάσιας, στις 19-23
Μαρτίου του 1821
Μανιάτικες δυνάμεις όπως: 80 με το Βενετσανάκη Λιάκο, 400 από τη Λάγια με τον Ι. Βασιλάκη
Καλαμπόκη, 200 από την Κοίτα με τον Πέτρο Λυμπερόγγονα, 250 από το Γύθειο με τον
Κυριακούλη, 40 με το Δημ. Τσιγκουριό, 25 με τον Γ. Αντωνάκο, 40 με τον Παν. Κοσονάκο, 150 με
τον Πιέρρο Γρηγοράκη, 25 με τον Ι. Κατσούλη κ.α. άρχισαν να κινούνται προς τη Μονεμβάσια.
Από το Αρχείο του Τζανετάκη διαπιστώνουμε ότι οι κινήσεις αυτές άρχισαν να εκδηλώνονται από
την 19 η Μαρτίου του 1821.
Ο Τζανετάκης με τους Μανιάτες κατευθύνεται προς το Μυστρά στις 19-23
Μαρτίου του 1821
Ταυτόχρονα με την Επ. Λιμηρά και τη Μονεμβάσια οι Μανιάτες ανέλαβαν πολεμικές επιχειρήσεις
και προς την υπόλοιπη Λακωνία με τελικό προορισμό το οχυρό κάστρο του Μυστρά. Ακόμη και
οι φιλοπόλεμοι και σκληροτράχηλοι Τουρκοβαρδουνιώτες έτρεξαν έντρομοι να κλειστούν στο
κάστρο του Μυστρά. Ούτε όμως εκεί αισθάνθηκαν ασφαλείς και μαζί με τους άλλους
τρομοκρατημένους Τούρκους που βρίσκονταν στο κάστρο, κατέφυγαν προς την Τριπολιτσά την
επομένη της 25 ης Μαρτίου του 1821 !!
ΣΤΙΣ 20 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821 Ο ΗΛΙΑΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΜΕ 150 ΜΑΝΙΑΤΕΣ
ΕΙΣΕΒΑΛΕ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Ο Σουλεϊμάν Αγάς Αρναούτογλου ανήσυχος παρακολουθούσε κάποιες ύποπτες κινήσεις στη
Μάνη (στον Αλμυρό είχε φθάσει πλοίο με πολεμοφόδια στα μέσα Μαρτίου) και ζήτησε ενισχύσεις
από τον Πετρόμπεη που του έστειλε το γιο του Ηλία προς βοήθεια. Ανύποπτος για την παγίδα
που του είχαν στήσει, ζήτησε και άλλες ενισχύσεις από τον Πετρόμπεη. Αυτό ήταν και το
σύνθημα εφόδου που περίμεναν οι οπλαρχηγοί της Μάνης.
ΣΤΙΣ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821 ΟΙ ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΚΥΡΙΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Εφοδος του Θ. Κολοκοτρώνη, των Καπετανάκηδων, Κουμουντουράκηδων,
Χρηστέηδων, Βενετσανάκηδων και του Παπαφλέσσα, Νικηταρά και Αναγνωσταρά.
Στις 22 Μαρτίου το απόγευμα 2000 ένοπλοι της στρατιάς της «Δυτικής Σπάρτης» όρμησαν από
τις Κιτριές της Μάνης και πολιόρκησαν με τους επίλεκτους οπλαρχηγούς τους την Καλαμάτα, ενώ
ο Κεφάλας με τον Νικηταρά απέκοψαν το δρόμο προς την Τριπολιτσά. Στις 23 Μαρτίου το πρωί
ο Αρναούτογλου παρέδωσε την πόλη χωρίς αντίσταση στον Αρχηγό των Ελληνικών Δυνάμεων
Πετρόμπεη ο οποίος και κράτησε τον Τούρκο αγά ως όμηρό του για να τον ανταλλάξει με το γιο
του Αναστάσιο.
ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΙΣ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821
Το μεσημέρι, στις όχθες του χειμάρου Νέδωνος, μπροστά από τη Βυζαντινή εκκλησία των Αγ.
Αποστόλων, 24 κληρικοί ευλόγησαν τα όπλα των Μανιατών και των υπόλοιπων Ελλήνων
Αγωνιστών μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα κάτω από τις ενθουσιώδεις πατριωτικές ιαχές των
επαναστατών και τις χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες των ελεύθερων πλέον εκκλησιών. Ο
Πετρόμπεης με τους οπλαρχηγούς της Μάνης, ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, ο
Νικηταράς, ο Αναγνωσταράς και οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί μαζί με τους αγωνιστές τους
ορκίστηκαν με φλογερό πάθος πίστη στην επανάσταση και Λευτεριά στους σκλαβωμένους
Έλληνες.
Ο ΠΕΤΡΟΜΠΕΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ - ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ- ΑΠΟΣΤΕΛΛΕΙ
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
ΣΤΙΣ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1821
«Η Μεσσηνιακή Γερουσία»
Μετά τη δοξολογία ακολούθησε σύσκεψη των οπλαρχηγών και συγκρότηση μιας
«Επαναστατικής Επιτροπής» που ονομάστηκε «Μεσσηνιακή Γερουσία» της οποίας τη Γενική
Αρχηγία ανέλαβε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης που έφερε και τον τίτλο του «Αρχιστράτηγου των
Σπαρτιατικών δυνάμεων» και του «Ηγεμόνα της Μάνης».
Ο Πετρόμπεης με την επιτροπή, άρχισαν τον σχεδιασμό και συντονισμό του Αγώνα του ’21 και
εξέδωσαν επίσημη προκήρυξη - για πρώτη φορά - προς την Ευρώπη με την οποία τους
γνωστοποιούσαν την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης και ζητούσαν τη βοήθεια τους. Το
πρωτότυπο αυτής της προκήρυξης, βρίσκεται στα Αρχεία του Υπουργείου των Εξωτερικών της
Αγγλίας.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης με τους «τρακόσιους Μανιάτες του Λεωνίδα» στη Σκάλα
στις 24 Μαρτίου του 1821
Μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, ο Κολοκοτρώνης κατευθύνθηκε προς την Τριπολιτσά.
Διέθετε μόνο 30 παλληκάρια δικά του και πλαισιώθηκε από 200 Μανιάτες του Μούρτζινου και 70
του Πετρόμπεη. Η είδηση «έρχεται ο Κολοκοτρώνης με τους Μανιάτες» διέσχιζε τα λαγκάδια των
κατατρεγμένων Ρωμέϊκων χωριών και τα ξεσήκωνε. Στη Σκάλα έφθασε ο Παπαφλέσσας, ο
Αναγνωσταράς και ο Π. Κεφάλας και την 25 η Μαρτίου του 1821 ξεκίνησαν μαζί για την
Τριπολιτσά αφού «ρίξαν και μια χιλιάδα τουφέκια, τρεις μπαταριές, δια να ακούση ο κόσμος να
σηκωθή» όπως αφηγείται ο Κολοκοτρώνης.
Οι Μαυρομιχαλαίοι με τους Μανιάτες πολιορκούν την Κορώνη στις 25 Μαρτίου του 1821
Μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας και η υπόλοιπη Μεσσηνία σηκώθηκε στο πόδι. Στις 24-
25 Μαρτίου η Κυπαρισσία, η περιοχή της Τριφυλλίας, και οι περιοχές της Μεθώνης, Πύλου και
Κορώνης είχαν επαναστατήσει και οι Τούρκοι για ασφάλεια είχαν κλειστεί στα κάστρα της
Μεθώνης, του Νεόκαστρου (Πύλου) και της Κορώνης. Ο Πετρόμπεης έστειλε τους αδελφούς του
Αντώνιο και Ιωάννη (Κατσή) που μαζί με τους προκρίτους της περιοχής, Εμμανουήλ Δαρειώτη
και Ιωάννη Καράπαυλο, άρχισαν να πολιορκούν το κάστρο της Κορώνης.
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η Ν. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΣΤΙΣ 25 ΜΑΡΤΙΟΥ
ΤΟΥ 1821
Στις 25 Μαρτίου η πλάση του Μοριά είχε αρχίσει να ξασπρίζει από το Νότο

Λεύτερος ο Μοριάς στο Νότο στις 25 Μαρτίου του 1821.
Όσοι Τούρκοι παρέμεναν ακόμη σ’ αυτόν είχαν κλειστεί κατατρομαγμένοι στα ισχυρά κάστρα του
(Μονεμβάσια, Κορώνη, Μεθώνη, Νιόκαστρο). Όπως είδαμε η επανάσταση ξεκίνησε νωρίτερα
από την 25 η Μαρτίου - όπως είχε προκαθορισθεί αρχικά- και στην Αγία Λαύρα δεν υπήρχε ψυχή
την ημέρα αυτή, παρά τα θρυλούμενα για Παλαιών Πατρών Γερμανό και επαναστάτες με το
λάβαρο του Αγώνα. Τη μόνη σχέση που μπορεί να έχει ο Π. Π. Γερμανός με την 25 η Μαρτίου,
είναι ότι την ημέρα αυτή γιόρταζε τα γενέθλια του (γεννήθηκε στις 25-3-1771 ) και όρκιζε
ορισμένους επαναστάτες στην Πάτρα. Ακόμη και στη Β. Πελοπόννησο είχαν λάβει χώρα
πολεμικά επεισόδια - έστω και μικρής εκτάσεως - πριν από την 25 η Μαρτίου όπως στη Βοστίτσα
(Αίγιο), στα Καλάβρυτα, στην Πάτρα κ.α.
Η έναρξη όμως του Αγώνα στις 17 Μαρτίου στη Μάνη, η απελευθέρωση της Λακωνίας και
οι πολιορκίες της Μονεμβάσιας και του Μυστρά, η απελευθέρωση της Καλαμάτας και των
ευρύτερων περιοχών της Μεσσηνίας, η συγκρότηση της Επαναστατικής Επιτροπής και ο
σχεδιασμός του Αγώνα από τον Αρχιστράτηγο Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τους
διάσημους οπλαρχηγούς του (Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα, Αναγνωσταρά, Νικηταρά
κ.α.), η πρώτη Επίσημη Προκήρυξη του Αγώνα στους Ευρωπαίους από τον Πετρόμπεη
και η άμεση μεταλαμπάδευση του Αγώνα -από τη Μάνη στο στρατηγικό κέντρο του Μοριά
- ισχυροποιεί πλέον την άποψη ότι η «Ελληνική επανάσταση του 1821, ξεκίνησε από τη
Μάνη και την ευρύτερη περιοχή της και μάλιστα πριν από την θρυλούμενη- ως επίσημη
ημέρα εξεγέρσεως - 25 η Μαρτίου.
Από τα άνανθα βράχια της Αρχέγονης Μάνης άρχισε να αναβλύζει λοιπόν το δροσονέρι της
Λευτεριάς και από τη Ν. Πελοπόννησο άρχισε να ροδοσκάει η αυγή του πολυπόθητου ονείρου.
Εξ' άλλου ο Σπυρίδων Τρικούπης - Ιστορία τόμ. Α΄ σ. 368 - γράφει τα εξής:
«Ψευδής είναι η εν Έλλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη Μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη
κατά πρώτον η σημαία της Ελληνικής Επαναστάσεως».