Πριν από μερικά χρόνια ταξίδευα από την Κεφαλονιά στην Κυλλήνη και στο κατάστρωμα του πλοίου έπιασα κουβέντα με συνταξιδιώτη, ο οποίος όχι τόσο από την προφορά, όσο από την απουσία εκείνου του «αέρα» που περιβάλλει την έκφραση κάθε γνήσιου Κεφαλονίτη, υποπτευόμουν ότι δεν είναι Κεφαλονίτης. Στο τέλος, δεν άντεξε και τον ρώτησα. «Οχι, μου απάντησε, δεν είμαι από την Κεφαλονιά, είμαι από την Ελλάδα». Κατάπληκτος αντέτεινα ότι και η Κεφαλονιά Ελλάδα είναι. Λάθος μεγάλο και καίριο, κατά τον συνεπιβάτη μου. Τόπος που δεν γνώρισε τουρκοκρατία δεν είναι Ελλάδα.
Παρά την υπερβολή, ο συνεπιβάτης μου από πολλές απόψεις είχε δίκαιο, γιατί φαίνεται ότι το νεοελληνικό έθνος διαμορφώθηκε από τη θέση και την αντίθεσή του στην τουρκοκρατία. H αλήθεια όμως αυτή ισχύει για όλα τα Ιόνια νησιά και όχι μόνο για την Κεφαλονιά. Αυτό που αποκαλούμε «κεφαλονίτικη τρέλα» είναι κάτι διαφορετικό και δεν το συναντούμε πουθενά αλλού. Δύσκολα περιγράφεται, γιατί πάντα είναι πρωτογενής και απροσδόκητη, σαν το αυθεντικό ταλέντο.
Μπορούμε, ωστόσο, να ξεχωρίσουμε και να επισημάνουμε μερικά σταθερά γενικά χαρακτηριστικά, όπως η ακράδαντη πεποίθηση κάθε Κεφαλονίτη, ότι η Κεφαλονιά είναι το αμετακίνητο κέντρο του κόσμου, πεποίθηση εν μέρει δικαιολογημένη, αφού Κεφαλονίτες υπάρχουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη και της Ιστορίας και παντού διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Ακόμη και ο Λασκαράτος έβαλε τον Θεό να πλάσει πρώτα το Ληξούρι, (και όχι το Αργοστόλι) και μετά «ούλους τους άλλους τόπους»!
Ενα άλλο σταθερό γενικό χαρακτηριστικό των Κεφαλονιτών είναι η αχαλίνωτη φαντασία, εξαιτίας της οποίας, πιστεύω, δεν βρίσκουν ηρεμία ούτε σε μια γυναίκα (λογικά, ως γνήσια Κεφαλονίτισσα, πρέπει να ανταποδίδει τα ίσα), ούτε σε έναν τόπο, ούτε σε ένα επάγγελμα. Αρκεί να ακούσετε έναν αυθεντικό Κεφαλονίτη να βλασφημεί για να πειστείτε περί της φαντασίας του. Οχι μόνο όλα τα ιερά και τα όσια, μη εξαιρουμένου και αυτού του Αγίου Γερασίμου και όλων των ιερών αντικειμένων που περιβάλλουν το σεπτό λείψανό του (καντήλια, κεριά, λιβάνια κ.ά.), αλλά όλα τα πλάσματα του Δημιουργού, οργανικά και ανόργανα, υλικά και άυλα, πέφτουν θύματα αχαλίνωτης σεξουαλικής φαντασίας!
Ετσι, προχθές δεν εξεπλάγην, όταν συνάντησα τυχαία στον δρόμο τον Γεράσιμο Αποστολάτο, γνήσιο Κεφαλονίτη, όπως μαρτυρεί το όνομα και το επώνυμο, και μου είπε ότι στην Αγία Πετρούπολη (η γωνιά του πλανήτη) και στην Αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης (η γωνιά της Ιστορίας), ανακάλυψε έναν πολύ σημαντικό Κεφαλονίτη, τον Μαρίνο Χαρμπούρη. Δεν ήταν δυνατόν να λείπει ο Κεφαλονίτης από μια τόσο σημαντική Αυλή του 18ου αιώνα! Παρόμοιες ιστορίες μου διηγείται συχνά επίσης ο Κεφαλονίτης Τηλέμαχος Μαράτος, μέχρι που απετέλεσαν την πρώτη ύλη ενός καλού μυθιστορήματος, «Βαρδιάνοι» ο τίτλος του, που εξέδωσε πέρυσι ο «Κέδρος».
Για την ιστορικότητα του Μαρίνου Χαρμπούρη και των γεγονότων, που θα προσπαθήσω να σας αφηγηθώ, επείσθην απολύτως όταν ο Γεράσιμος Αποστολάτος μου έστειλε άφθονες γραπτές μαρτυρίες και κυρίως την πιστή ανατύπωση ενός μεγαλοπρεπούς Λευκώματος, το οποίο εξεδόθη στο Παρίσι το 1777, υπό την αιγίδα του αποκεφαλισθέντος αργότερα βασιλέως Λουδοβίκου 16ου. Στο Λεύκωμα ο ίδιος ο Μαρίνος Χαρμπούρης περιγράφει τα κατορθώματά του στην Αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης, όπου κατέφυγε διωγμένος από την Πάδοβα, επειδή παρενοχλούσε σεξουαλικώς την 24χρονη σπιτονοικοκυρά του και επειδή εκείνη αρνιόταν να υποκύψει στις ορέξεις του της χάραξε το πρόσωπο με ένα ξυράφι «για να τον θυμάται αιωνίως». Για την αποτρόπαια αυτή πράξη καταδικάσθηκε σε θάνατο, αλλά διέφυγε. Στην Πάδοβα είχε σπουδάσει μαθηματικά που αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμα στην Αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης.
Το κατόρθωμα
Αλλά ποιο ήταν το μεγάλο κατόρθωμα αυτού του ανήσυχου Κεφαλονίτη, για τον οποίο τον μνημονεύουν οι μεταγενέστεροι; Θα σας το περιγράψω με πάσα δυνατή συντομία και στον βαθμό που το κατάλαβα.
Οταν η Αικατερίνη η Μεγάλη αποφάσισε να ανεγείρει στην Αγία Πετρούπολη μεγαλοπρεπή έφιππο ανδριάντα του Μεγάλου Πέτρου, ιδρυτού της πόλης και μέγιστου εκσυγχρονιστή, ασχολήθηκε πολύ σοβαρότερα με το θέμα από ό,τι ο παρ' ημίν κ. Κώστας Σημίτης με το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Εκάλεσε, λοιπόν, τον Γάλλο γλύπτη Στέφανο Φαλκονέ, ο οποίος εθεωρείτο «εφάμιλλος» του Φειδία, αλλά παραδόξως δεν έτυχε από τους μεταγενέστερους της ιδίας φήμης, και του ανέθεσε το όλο έργο. O ανδριάντας επέζησε όλων των περιπετειών αυτής της πόλης και είναι και σήμερα στη θέση του. Αλλωστε ο Λένιν θαύμαζε τον μεταρρυθμιστή Μεγάλο Πέτρο και ο Στάλιν τους «απλούς τρόπους» με τους οποίους ο Ιβάν ο Τρομερός έλυνε τα δύσκολα προβλήματα της εξουσίας.
Ο Στέφανος Φαλκονέ γρήγορα παρουσίασε ικανοποιητικά σχέδια του έφιππου ανδριάντα αντάξια του Μεγάλου Πέτρου και ακόμα πιο αντάξια του μεγαλείου που εξέπεμπε η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη στα ευρωπαϊκά ανακτοβούλια. Τα σχέδια όμως και το έργο σκόνταψαν στη βάση όπου θα στηριζόταν ο ανδριάντας. Τίποτα στο δημόσιο έργο τέχνης ή στη δημόσια αρχιτεκτονική δεν είναι τυχαίο και ανεξάρτητο από τη δημόσια εξουσία που θέλουν να εκφράσουν και να επιβάλουν. Αν η δημόσια εξουσία είναι νεόπλουτη, βιαστική λόγω Ολυμπιακών Αγώνων και επιπόλαιη, αυτά θα εκφράσουν η δημόσια αρχιτεκτονική και τα δημόσια έργα.
Η Μεγάλη Αικατερίνη και το ανακτοβούλιό της ήθελαν βάση από ογκώδη συμπαγή γρανίτη, που μαζί με τη δύναμη, τον ηρωισμό και την ορμή του Μεγάλου Πέτρου θα εξέφραζε και τη σταθερότητα. Ετσι υποθέτω. Αλλά τέτοιος συμπαγής και ογκώδης βράχος δεν υπήρχε στην περιοχή της Αγίας Πετρούπολης και ο Στέφανος Φαλκονέ άρχισε να σχεδιάζει βάση από πολλές συναρμολογημένες πέτρες. O Μαρίνος Χαρμπούρης, μηχανικός στην Αυλή της Αυτής Μεγαλειότητος, αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτή τη λύση, μέχρι που ένας χωρικός παρουσιάσθηκε και του είπε ότι σε έλος της Φινλανδίας, μισοβυθισμένος, βρίσκεται ένας βράχος, αλλά 20 χιλιόμετρα μακριά από την Αγία Πετρούπολη.
Ο τρομερός Κεφαλονίτης επισκέφθηκε τον βράχο, ο οποίος κυβισμένος είχε διαστάσεις 10x10x10 μέτρα και ζύγιζε 2.000 τόννους(!) Αφού, με τη βοήθεια του αδελφού του που ήταν χημικός, ανέλυσε τη σύσταση του βράχου και βρήκε ότι ήταν κατάλληλη για να σηκώσει το βάρος του εφίππου καλπάζοντος ανδριάντος. Και αφού αποπερατώθηκαν και οι προκαταρκτικές εργασίες, ο Μαρίνος Χαρμπούρης, σχεδίασε λεπτομερώς και οργάνωσε το έργο μεταφοράς του βράχου στην Αγία Πετρούπολη, όπου στήθηκε θριαμβευτικά στην πλατεία στην οποία και σήμερα βρίσκεται, τη μέρα που η Μεγάλη Αικατερίνη γιόρταζε την επέτειο της στέψης της.
Δεν θα σας κουράσω με τις πάμπολλες πτυχές του τεχνικού αυτού επιτεύγματος, τις οποίες περιγράφει ο Μαρίνος Χαρμπούρης στο Λεύκωμα, και συνοδεύει την περιγραφή με πλήθος σχεδίων. Από τα λίγα που κατάλαβα, χρειάσθηκε να κατασκευάσει 12 μεγάλους γερανούς και ισάριθμους εικοσάμετρους μοχλοβραχίονες και ειδικό διάδρομο, όπου ο βράχος γλιστρούσε σε δεκάδες μεταλλικά «ρουλεμάν» διαμέτρου 20 εκ. και τελικά φορτώθηκε σε σχεδία που την στήριζαν δύο πλοία του πολεμικού ναυτικού. Χρειάσθηκε να δουλέψουν 400 μουζίκοι αλλά δεν αναφέρει πόσοι από αυτούς επέζησαν...
300 χρόνια από την ίδρυση
Η παλιά σοβιετική νομενκλατούρα, που αγνώμων και χωρίς κανένα πρόβλημα συνειδήσεως μεταμορφώθηκε σε «μαφία» του Γέλτσιν, κατήργησε την ονομασία Λένινγκραντ και επανέφερε την ιδρυτική ονομασία Αγία Πετρούπολη. Με την ίδια ιστορική ελαφρότητα και οι δικές μας νομενκλατούρες αλλάζουν την ονομασία ιστορικών οδών και πλατειών. Το Αγία Πετρούπολη από μια άποψη αποκαθιστά την ιστορία της όμορφης πόλης του Βορρά. Από μιαν άλλη άποψη τη διαστρεβλώνει. Οχι μόνο γιατί απαλείφει το όνομα ενός από τους μεγαλύτερους, σε στοχασμό και δράση, πολιτικούς του περασμένου αιώνα, αλλά κυρίως γιατί αποκόπτει την πόλη από νεότερα γεγονότα «που συγκλόνισαν τον κόσμο», όπως ήταν η «Επανάσταση του '17» ή η περίπου τριετής πολιορκία της πόλης από τα χιτλερικά στρατεύματα με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς, γνωστή ως πολιορκία του Λένινγκραντ και όχι της Αγίας Πετρούπολης.
Ας είναι. Φέτος η Αγία Πετρούπολη θα γιορτάσει τα 300 χρόνια από την ίδρυσή της και στην τελετή, υποθέτω με επίκεντρο τον έφιππο ανδριάντα του Μεγάλου Πέτρου και τον βράχο του Κεφαλονίτη Μαρίνου Χαρμπούρη, φαίνεται ότι θα παραστεί ολόκληρη η ευρωπαϊκή ηγεσία με πρόεδρο τον κ. K. Σημίτη.
Η υπό την Γεράσιμο Αποστολάτο Εταιρία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο και καθηγητές ΕΜΠ, με συντονιστή τον καθηγητή κ. Θεοδόση Τάσιο, ετοιμάζουν (Φεβρουάριος - Μάρτιος του 2003) έκθεση στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, όπου θα παρουσιασθούν τα σχέδια του Μαρίνου Χαρμπούρη, ξύλινα ομοιώματα των κατασκευών του, ακριβής ανατύπωση του Λευκώματος του 1777 και άλλες μαρτυρίες. Τον Απρίλιο-Μάιο 2003 η έκθεση θα μεταφερθεί στην Αγία Πετρούπολη για τις γιορτές.
Η μεταφορά του βράχου από τον Μαρίνο Χαρμπούρη θεωρείται μεγάλο τεχνικό κατόρθωμα από τα μέσα της εποχής εκείνης. Αν πρέπει όμως να σας εξομολογηθώ την αμαρτία μου, περισσότερο αξιοθαύμαστη είναι η ζωή του ανήσυχου εκείνου Κεφαλονίτη, που ξεκίνησε από το Αργοστόλι, σπούδασε στην Ιταλία, περιπλανήθηκε σε όλη την Ευρώπη, επιβίωσε από ναυάγιο στη Βαλτική όπου χάθηκε ο ενδεκαετής γιος του, υπηρέτησε ως συνταγματάρχης στην Αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης και έπειτα από 3-4 επίσημους γάμους και άγνωστο πόσους ανεπίσημους, επέστρεψε στην Κεφαλονιά με την τελευταία γυναίκα του, μια νεαρά Γαλλίδα εταίρα και δολοφονήθηκε έξω από το Ληξούρι από ημιαγρίους Μανιάτες, τους οποίους είχε προσλάβει στη δούλεψή του. Ζωή με κεφαλονίτικο ταλέντο...
Υ.Γ. Από χρόνια όφειλα αυτό τον ύμνο στην κεφαλονίτικη «τρέλα», εξαιτίας και ενός άλλου Κεφαλονίτη φίλου, του Χαράλαμπου Τουλιάτου, ο οποίος, κατά τον B΄ Πόλεμο και υπό τας διαταγάς του Αγγλικού Ναυαρχείου, κατόρθωσε να επιβιώσει δύο τορπιλισμών καταμεσής του Ατλαντικού και μιας εκτελέσεως κατά τη 10ετία του '50.
πηγη στην καθημερινη το 2003
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου