Αυτόλυκος και Οδυσσέας

 Γιος του θεού Ερμή και της Χιόνης ή του Δαιδαλίωνα και της Φιλωνίδας. Ο Αυτόλυκος ήταν δίδυμος αδελφός του Φιλάμμωνα. Νυμφεύθηκε την Αμφιθέα ή τη Νεαίρα και απέκτησαν την Αντίκλεια, τη μητέρα του Οδυσσέα. Παιδιά του Αυτολύκου ήταν ακόμα η Πολυμήδη, μητέρα του Ιάσονα, και ο Αίσιμος.

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Επίσης είναι αυτός που έδωσε το όνομα στο βρέφος Οδυσσέα ως παππούς του. Ο Αυτόλυκος κατά τον Ησίοδο είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του Ερμή την ικανότητα να κλέβει και να μεταμορφώνει τα κλεμμένα: Από τον Αμύντορα έκλεψε ένα χάλκινο κράνος (την "κυνέη" όπως ονομάζετο) και το δώρισε στον Οδυσσέα, που το φορούσε στη νυχτερινή εισβολή του μαζί με τον Διομήδη στην πόλη της Τροίας. Ο Αυτόλυκος όμως νικήθηκε από τον Σίσυφο, του οποίου προσπάθησε ανεπιτυχώς να κλέψει τα ζώα. Ο Σίσυφος ενυμφεύθη την Αντίκλεια θυγατέρα του Αυτόλυκου, η οποία σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, εγκατέλειψε τον Σίσυφο και έλαβε σύζυγο τον Λαέρτη εκ του οποίου εγεννήθη ο Οδυσσέας

Αυτόλυκος και Οδυσσέας

"Στα Νίπτρα της Οδύσσειας της δέκατης ένατης ραψωδίας, το επεισόδιο δηλαδή που οδηγεί στον αναγνωρισμό του Οδυσσέα από την Πηνελόπη από την Ευρύκλεια, εμπλέκεται και ο παππούς του Οδυσσέα από τη μεριά της μάνας του Αυτόλυκος. […] Η παρένθεση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο να μας δώσει μια ιστορία από την εφηβική ηλικία του Οδυσσέα, αλλά μας πηγαίνει ακόμη πιο πίσω· στη γέννηση δηλαδή του Οδυσσέα και στα βαφτίσια του. Ο Αυτόλυκος γίνεται ανάδοχος του Οδυσσέα, ύστερα από πρόταση της παραμάνας Ευρύκλειας με τους ακόλουθους στίχους (τ 406-409):

γαμβρὸς ἐμὸς θυγάτηρ τε, τίθεσθ' ὄνομ' ὅττι κεν εἴπω
πολλοῖσιν γὰρ ἐγώ γε ὀδυσσάμενος τόδ' ἱκάνω,
ἀνδράσιν ἠδέ γυναιξὶν ἀνά χθόνα πολυβούτειραν·
τῷ δ' Ὀδυσσεύς ὄνομ' ἔστω ἐπώνυμον.
 
Γαμπρέ και θυγατέρα μου, ακούσετε ποιο όνομα του δίνω·
έφτασα εδώ εγώ οδυσσάμενος, που πάει να πει από πολλούς θυμώθηκα,
γυναίκες κι άντρες, όσους συνάντησα στον δρόμο μου γυρίζοντας
από τη μια χώρα στην άλλη,
γι'αυτό ονομάζω Οδυσσέα το παιδί, κι έτσι να το φωνάζουν.

[Μτφρ.: Δ.Ν. Μαρωνίτης, Ομήρου Οδύσσεια, ραψ. τ, "Καστανιώτη": Αθήνα 2000]

[…] Ο Οδυσσέας παίρνει εδώ το όνομά του μέσα από το ρήμα ὀδύσσασθαι, αυτό δηλαδή το ρήμα που θα τον συνοδεύει με το περιεχόμενό του σε όλη του τη ζωή και θα γίνει ο καθρέφτης μέσα στον οποίο και ο ίδιος και οι άλλοι θα μπορούν να διαβάσουν τη μοίρα του.

[…] Ο Αυτόλυκος, κατά τον Marot, αντιπροσωπεύει έναν τύπο πανούργου μάγου (το αρχέτυπό του είναι ο ίδιος ο Ερμής και αντίγραφά του υπάρχουν και άλλα στην αρχαία μυθολογία ― αναφέρω χαρακτηριστικά τον Σίσυφο), που οι εξαιρετικές του ικανότητες, δώρα απευθείας του Ερμή, τον βοηθούσαν να αποκτά ό,τι ήθελε, δίχως οι άλλοι να τον υποψιάζονται (κλεπτοσύνη) και να εξασφαλίζει τη λεία του θέλγοντας τους ανθρώπους με μαγικά μέσα.

Σε στενή σχέση με το μη επικό ήθος του Αυτολύκου βρίσκονται και οι εμπειρείες του, που υπόκεινται στο ὀδυσσάμενος (=μισηθείς), εμπειρείες που τις μεταβιβάζει ο παππούς στον εγγονό […]. Ο Αυτόλυκος, ως μυθικό πρότυπο του Οδυσσέα κληροδοτεί στον εγγονό του όχι μόνο τις εμπειρείες του, που υπόκεινται στη μετοχή ὀδυσσάμενος, αλλά και τα βασικά του προσόντα, τα δώρα του Ερμή [πρβλ. λ.χ. την κλεπτοσύνην, η οποία, μεταξύ άλλων, συνδέεται με τη χρήση μαγικών μέσων, όπως το μῶλυ, ή την ικανότητα της απόκρυψης, όπως στο τέχνασμα με τον δούρειο ίππο]."

[Δ. Ν. Μαρωνίτης, Αναζήτηση και νόστος του Οδυσσέα. Η διαλεκτική της Οδύσσειας, Αθήνα, εκδ. "Παπαζήσης" 1973, σ.160-61, 162, 164]