τα τυχερά παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα.

ΑΡΘΡΟ ΑΠΟ ΦΙΛΙΚΟ ΜΑς ΣΑΙΤ

ΤΥΧΕΡΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ

Το πάθος για τα τυχερά παιχνίδια, για τον τζόγο σε οποιαδήποτε μορφή του, δεν είναι κάτι που παρουσιάστηκε στη σύγχρονη εποχή. Φυσικά δεν ξεκίνησε ούτε με τα καζίνο, πολλώ δε περισσότερο, δεν καθιερώθηκε με το στοίχημα στο ίντερνετ.

Σίγουρα στην εποχή που ζούμε, το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις σε όλες τις εκφάνσεις του. Από την υγιή επιχειρηματικότητα και το ασφαλές παιχνίδι, μέχρι τον εθισμό και τον παράνομο τζόγο, τα οποία αμφότερα εξελίσσονται σε μάστιγα.

Η τάση όμως του ανθρώπου να προκαλεί την τύχη του, να επιδιώκει το άμεσο και γρήγορο κέρδος και να ανεβάζει την αδρεναλίνη του μέσα από τυχερά παιχνίδια έχει καταγραφεί από αρχαιοτάτων χρόνων με ποικιλότροπες μορφές.

Αρχαία Ελλάδα: Ζάρια, Αστράγαλοι, Τηλία και πολλά άλλα

Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν πάθος με τον τζόγο. Συγκεκριμένα στην Αρχαία Αθήνα παίζονταν περιουσίες ολόκληρης στα κυβευτήρια ή κυβεία, τις οποίες σήμερα αποκαλούμε στην καθομιλούμενη ως μπαρμπουτιέρες. Το κοινό σημείο είναι ότι και τότε τα συγκεκριμένα μέρη θεωρούνταν ιδιαίτερα κακόφημα, όπως ακριβώς και σήμερα οι παράνομες λέσχες. Το πιο φημισμένο κυβευτήριο στην Αρχαία Αθήνα βρισκόταν στην Ιερά Οδό, στο Ιερό της Αθηνάς Σκιράδος.

Τα ζάρια λοιπόν παίζονταν με πήλινους κύβους που ήταν τρεις. Δεν τους έριχναν με τα χέρια, αλλά τα κουνούσαν μέσα σε ένα αγγείο, το αποκαλούμενο κηθίον. Όπως σε όλες τις πράξεις τους, οι Αρχαίοι Έλληνες, είχαν βρει και τους Θεούς των ζαριών, οι οποίοι ήταν ο Πάνας και ο Έρμης.

Ο Αριστοφάνης μάλιστα καταδίκαζε απερίφραστα στα έργα του τα κυβεία και τους παίκτες αυτών.

Επίσης μία επιγραφή στη Δήλο αναφέρει το εξής: «Δημήτριος τυφλός ουδέ βλέπει ουδέν παίζων αστραγάλους έκλεψεν αυτώ Ερμίας αστραγάλους». Το πάθος για τον τζόγο λοιπόν οδηγεί κάποιον να κλέψει ακόμη κι έναν άνθρωπο που δεν βλέπει.

Τι ήταν όμως οι αστράγαλοι που αναφέρονται στην επιγραφή; Είναι τα σημερινά «κότσια» που θα τα γνωρίζετε κυρίως οι αναγνώστες άνω των 40 ετών και κυρίως οι ζώντες στην επαρχία. Οι παίκτες κάθονταν σε κύκλο έχοντας κόκκαλα από τους αστραγάλους των ζώων στα χέρια τους και αυτά έριχναν.

Το πάθος ήταν τόσο μεγάλο, που ο Όμηρος αναφέρει ότι ο Πάτροκλος είχε σκοτώσει τον φίλο του Κλεισώνυμο, επειδή νευρίασε μαζί του παίζοντας αστραγάλους.

Ακόμη μία μαρτυρία για το συγκεκριμένο παιχνίδι έρχεται από τον Πλούταρχο, που αναφέρει ότι ο Αλκιβιάδης παίζοντας αστραγάλους στη μέση του δρόμου με φίλους του, αρνήθηκε να παραμερίσει για να περάσει μία άμαξα, λέγοντας μάλιστα ότι αν θέλει να διασχίσει το δρόμο, θα πρέπει να περάσει από πάνω τους.

Άλλα τυχερά παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν η τηλία (το τάβλι), η οστρακίνδα (κορώνα – γράμματα) το ζατρίκιον, η αμπάριζα, αρτιασμός (μονά-ζυγά) και αρκετά ακόμη.

Πέραν όμως των μαρτυριών μεγάλων ιστορικών και συγγραφέων της εποχής, υπάρχουν και ευρήματα που καταδεικνύουν το πάθος των Αρχαίων Ελλήνων με τον τζόγο. Σε αγγεία αποτυπώνονται κοκορομαχίες, κυνομαχίες μέχρι και στοιχήματα σε  ορτύκια.

Τα ζώα που συμμετέχουν στις μάχες έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό και παίζονται πάνω σε αυτά ολόκληρές περιουσίες. Τα ταΐζουν με κρεμμύδι και σκόρδο για να είναι πιο επιθετικά, ενώ τοποθετούν μέταλλα στα νύχια των πετεινών, ώστε κάθε χτύπημα να είναι επικίνδυνο ως και θανατηφόρο.

Έξαρση στην Αρχαία Ρώμη

Στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το φαινόμενο των τυχερών παιχνιδιών έφτασε να έχει πάρει διαστάσεις μάστιγας. Ο Καίσαρας μάλιστα αναγκάστηκε να πάρει πολύ σκληρά μέτρα για να περιορίσει την ενασχόληση των Ρωμαίων με αυτά. Η οστρακίνδα (το κορώνα – γράμματα) παιζόταν πια μόνο με νόμισμα, το οποίο άλλαζε χέρια μέσα σε δευτερόλεπτα.
Τα ζάρια παίζονταν πλέον με δύο αντί για τρεις κύβους, ενώ το τάβλι ονομάστηκε ως το «Παιχνίδι των 12 γραμμών». Τα πάντα πλέον παίζονταν με χρήματα και το πάθος των Αρχαίων Ρωμαίων με τον τζόγο ήταν τεράστιο.

Βυζάντιο: Πληθώρα μαρτυριών, συμμετοχή όλων των κοινωνικών τάξεων

Με την πάροδο των χρόνων από την Αρχαία Ελλάδα στο Βυζάντιο, χάθηκαν αρκετά παιχνίδια, τα ζάρια όμως ήταν πάντα παρόντα, όπως είναι μέχρι σήμερα. Η σημαντική διαφορά στη συγκεκριμένη εποχή είναι πλέον ότι συμμετέχουν όλες οι κοινωνικές τάξεις. Από τους απλούς πολίτες μέχρι τους Αυτοκράτορες.

Μανιώδεις λάτρεις των ζαριών ήταν ο Ρωμανός Β’, γιος του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, ο Λέων Φωκάς, αδελφός του Νικηφόρου Φωκά και ο μονίμως χαμένος (κατά μαρτυρία του Μιχαήλ Ψελλού), Κωνσταντίνος Η’. Εναντίον των κυβευτών (κοινώς των ζαράκηδων) αναφέρονται συνεχώς ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Μέγας Βασίλειος.

Από τον 5ο αιώνα και μετά, ελήφθησαν πολύ βαριά μέτρα για αυτούς που έπαιζαν ζάρια, αλλά αυτό δεν πτόησε τους παίκτες. Καταγράφεται τον 11ο αιώνα μαρτυρία της Άννας της Κομνηνής, που λέει: «νυν πεττεία το σπούδασμα και άλλα τα έργα τα αθέμιτα».

Η τάση του ανθρώπου λοιπόν να ασχολείται με τα τυχερά παιχνίδια έχει ταξιδέψει μέσα στους αιώνες και δεν είναι τωρινή. Ανάλογα με τις συνθήκες κάθε κοινωνίας, εποχής και πολιτισμού, το φαινόμενο περνάει διάφορες φάσεις και παρουσιάζει είτε έξαρση είτε ύφεση. Στην εποχή μας προφανώς είμαστε στην πρώτη φάση.