Πανδημίες και τέχνη - «Μάσκα γιατρός - Medico della Peste»
Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη της μακαριστής φίλης Μάγδας Κονταρίνη, που
κατά την συνεργασία μας την περίοδο του Ληξουριώτικου καρναβαλιού είχε μια
αποκριάτικη μάσκα «Medico della Peste», που τη χάρισε σε ένα Πνευματικό Κέντρο
του Ληξουρίου.
Είμαστε κλεισμένοι στο σπίτι μας με τις κατάλληλες προφυλάξεις όπως ορίζει η
Πολιτεία και ευρύτερα το Κράτος μας, για να μη γίνει διασπορά του θανατηφόρου
Κορονοϊού και φτάσει η άσχημη κατάσταση που ήδη υπάρχει… στο απροχώρητο.
Όλοι μας πρέπει με υπευθυνότητα και σοβαρότητα να στεκόμαστε σωστά στις
οδηγίες, όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για τους συνανθρώπους μας κάθε
ηλικίας, γι’ αυτούς που υπηρετούν την κάθε ανάγκη μας, τους ιατρούς, τους
νοσηλευτές, μεταφορείς τροφίμων και άλλων υλικών, γενικά στους λειτουργούς που
στηρίζει τη ζωή.
Οι πανδημίες στους αιώνες ήταν πολλές, ήταν σκληρές, ήταν θανατηφόρες και
κάθε φορά οι άνθρωποι, ζητούσαν τη βοήθεια της επιστήμης της εποχής τους, είτε
πρακτικούς εμπειρικούς ιατρικούς τρόπους , είτε ζητούσαν τη βοήθεια της Θείας
Δύναμης, τη βοήθεια του Θεού και των Αγίων, για να ξεπεράσουν το κακό.
Τα άσχημα και θανατηφόρα σημάδια κάθε πανδημίας, που σημάδεψε έθνη και
λαούς, αιώνες και χρόνια, πέρασαν στη μνήμη του κόσμου, με διάφορα σύμβολα, με
μύθους, με παραμύθια, με υπερβολές, με ποιήματα, με θεατρικά και λογοτεχνικά
έργα, με έργα ζωγραφικά και άλλα πολλά καλλιτεχνήματα, αποτυπώνοντας τα δεινά
που αυτές οι πανδημικές αρρώστιες πλήγωσαν την ανθρωπότητα. Τέτοια έργα
βρίσκει κανείς άπειρα στο διαδίκτυο ή σε βιβλία ή σε αρχεία ανάλογης αναζήτησης.
Στις μέρες μας, γραπτά έργα, γκράφιτι και αφίσες και άλλα ποικίλα καλλιτεχνήματα
που αφορούν στον Κορονοϊό, έχουν κατακλείσει το διαδίκτυο εκφράζοντας το άγχος
του φόβου θανάτου, του πόνου και της αβεβαιότητας για τη ζωή, που μας προξενεί
αυτόν τον καιρό η πανδημία «της Κίνας».
Τον 17ο αιώνα, που στη Βενετία είχε πέσει πανούκλα, ο γάλλος γιατρός
Charles de Lorme, υιοθέτησε μαζί με άλλες υγειονομικές προφυλάξεις, για να
θεραπεύσει θύματα της ασθένειας μια μάσκα λευκή που αποτελείτο από ένα μεγάλο
ράμφος, ενώ γύρω από τα μάτια διακοσμείτο με κρυστάλλους.
Επρόκειτο για μια στολή προστασίας των γιατρών που θεράπευαν την
πανούκλα από τον 14 ον αιώνα έως και τον 17 ον στην Ιταλική χερσόνησο, που μέρος
της ήταν η μάσκα «Μάσκα γιατρός - Medico della Peste» η οποία αποτελούσε και
το σήμα κατατεθέν των θεραπευτών της χολέρας, είχε δε τη μορφή πτηνού. Κάθε
κομμάτι της στολής προστάτευε τον γιατρό από την ασθένεια που εξαφάνισε το 1/3
του πληθυσμού της ηπείρου, αν και αργότερα αποδείχτηκε ότι μάλλον αύξανε τις
πιθανότητες επέκτασης της ασθένειας γιατί μολύνονταν τα υφάσματα.
Στο εσωτερικό του ράμφους της μάσκας τοποθετούσαν αρωματικά βότανα,
όπως μέντα, ροδοπέταλα, λάβδανο, γαρύφαλλο, μύρο ή ακόμη ποτισμένα με
αρώματα μπαμπάκια ή πανιά, για να προστατευτεί ο γιατρός και να μη μεταφέρει την
αρρώστια σε άλλον ασθενή. Ο κόσμος τότε πίστευε ότι η ασθένεια μεταφερόταν με
τον αέρα και μ’ αυτόν τον τρόπο δεν μολυνόταν ο γιατρός. Μία από τις θεωρίες των
γιατρών ήταν ότι η ασθένεια προερχόταν από τα πουλιά και αν φορούσε τη μάσκα, η
μόλυνση θα μεταφερόταν στα ρούχα και δεν θα άγγιζε τον ίδιο. Τα ρούχα ήταν
δερμάτινα, επικαλυμμένα με κερί και δεν υπήρχε ούτε εκατοστό δέρματος ακάλυπτο
και απροστάτευτο. Τα μάτια τους προστατεύονταν από γυαλιά με κόκκινους φακούς
και στο κεφάλι, εκτός από την μάσκα, φορούσαν και το χαρακτηριστικό πλατύγυρο
καπέλο.
Το βενετσιάνικο καρναβάλι που στερέωσε τις καρναβαλικές του μάσκες μέσα
από την ιστορία των κοινωνικών- θρησκευτικών- πολιτικών γεγονότων, υιοθέτησε
και τη μάσκα του γιατρού της πανούκλας και ως αποκριάτικο μοτίβο προσώπου δεν
έλειψε ποτέ από τη μεγάλη βενετσιάνικη καρναβαλική φιέστα της Ιταλίας.
Η καρναβαλική στολή της μάσκας του γιατρού της Πανούκλας, είχε και έχει πάντα
κι ένα μπαστούνι που μια από τις χρήσεις του την εποχή της αρρώστιας ήταν να
ξυλοκοπήσουν τον ασθενή για τιμωρία, καθώς πίστευαν ότι πανούκλα τον προσέβαλε
εξαιτίας των αμαρτιών του. Πολλοί από τους γιατρούς που θεράπευαν την
πανούκλα ήταν στην πραγματικότητα κομπογιαννίτες, οι οποίοι παρίσταναν τους
ειδικούς για να πάρουν τη μεγάλη αμοιβή που τους επιφύλασσε το επικίνδυνο
επάγγελμά τους. Τους προσλάμβανε ολόκληρη η πόλη κι όχι κάποιος ιδιώτης, έτσι οι
γιατροί έπρεπε να ασχοληθούν και με τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα,
λειτουργώντας σαν ένα είδος κοινωνικής ασφάλισης του 14ου αιώνα. Βέβαια, πολλές
φορές δεν προσέφεραν απολύτως τίποτα στον ασθενή, γιατί δεν είχαν τις απαραίτητες
γνώσεις.
Στη αυθόρμητη Ληξουριώτικη καρναβαλική παρέλαση της Κυριακής της
Τυρινής, που ο λαός της Παλικής τόλμησε δυναμικά να εκφράσει τόσο όμορφα και
δυναμικά , χωρίς τη συνδρομή του Δήμου Ληξουρίου, λόγω Κυβερνητικής
απαγόρευσης, υπήρχε ομάδα που σατίρισε τον Κορονοϊό, αλλά και άλλη ομάδα που
παρουσίασε το θέμα της μέσα από βενετσιάνικες μάσκες, ιδίως αυτές τις μάσκες των
γιατρών της πανούκλας.
Οι εικόνες με τις καρναβαλικές μάσκες των Γιατρών της Πανούκλας είναι από το
Διαδίχτυο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου