ΙΤΑΛΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ

Orestis Kappatos‎Κομπόγιο ιστορίας Κεφαλονιάς & Ιθάκης

Σχετικά με τους Ευρωπαίους θα αναφερθούμε μόνο στις περιπτώσεις των Ιταλών προσφύγων, ακριβώς γιατί πρόκειται για την πολυπληθέστερη ευρωπαϊκή ομάδα, που ήρθε στην Κεφαλονιά. Προτίμησαν οι Ιταλοί τα ιόνια νησιά, γιατί σε αυτά μιλιόταν η γλώσσα τους, η ιταλική, γιατί μπορούσαν σε αυτά να εντοπίσουν στην παιδεία και τον πολιτισμό των ντόπιων κάποια κοινά με αυτούς στοιχεία.
Ταυτόχρονα θα βρίσκονταν κοντά σχετικά στην πατρίδα τους, καθώς στις νέες πατρίδες τους αρκετοί προσπάθησαν να δημιουργήσουν συνωμοτικά δίκτυα για τη συνέχιση της δράσης τους.
Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα κατέφταναν στην Κεφαλονιά και γενικότερα στα Επτάνησα Ιταλοί φιλελεύθεροι αγωνιστές και ιακωβίνοι επαναστάτες, υποστηρικτές όλοι της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, καθώς και μέλη μυστικών εταιρειών.


Επρόκειτο για εκείνη τη γενιά της Ιταλίας, που προσπάθησε να στηρίξει στη χώρα της τις ιακωβίνικες δημοκρατίες του 1796-1799.
Αλλά και αργότερα, μετά τα αποτυχημένα κινήματα του 1831 στην κεντρική Ιταλία, πολλοί επαναστάτες καταδιωκόμενοι βρήκαν καταφύγιο στα Επτάνησα, αναζητώντας και προσδοκώντας κοινωνική, ηθική και επαγγελματική αποκατάσταση. Και η Κεφαλονιά δέχτηκε τότε πολλούς Ιταλούς πρόσφυγες. Θυμίζουμε εδώ ότι ήδη τα νησιά του Ιονίου είχαν μετατραπεί σε αγγλικό προτεκτοράτο και η Αγγλία για τους δικούς της λόγους καλοδεχόταν εκείνους τους επαναστάτες, καθώς στήριζε τότε τις επαναστατικές διαδικασίες στην Ιταλία για την ενοποίησή της, παρ’ όλο που στα Επτάνησα καταδίωκε την ανάλογη ριζοσπαστική κίνηση για ένωση με την Ελλάδα.
Νέα ιταλική προσφυγική εισροή εμφανίστηκε στο Ιόνιο, άρα και στο νησί μας, όταν η Ευρώπη συγκλονιζόταν από τη μεγάλη επανάσταση του 1848 (Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία κ.λπ.). Τότε, βέβαια, προτιμήθηκαν και μέρη του ελληνικού κράτους (Πάτρα, Καλαμάτα, Σύρος κ.α.), επειδή εκεί οι Ιταλοί πρόσφυγες έβρισκαν περισσότερες δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης, αν και για τους ίδιους ήταν ευκολότερη η πολιτισμική προσαρμογή στα Επτάνησα.
Το καλοκαίρι του 1849 κατέπλευσαν στα ιόνια λιμάνια 500 περίπου πρόσφυγες. Ανάμεσα σε αυτούς υπήρχαν και λίγοι Αλβανοί, κάτοικοι του ιταλικού νότου, που και εκείνοι συμμετείχαν στα επαναστατικά γεγονότα. Δεν έμειναν όλοι και για πολύ διάστημα στα νησιά. Ο αρχικός πάντως αριθμός τους ήταν ικανός να προκαλέσει μια γενικότερη αναστάτωση στις τοπικές κοινωνίες
Όσοι, βέβαια, έμειναν στο νησί μας συνέβαλαν στους προοδευτικούς προβληματισμούς και στις τοπικές επαναστατικές διεργασίες. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε τα εξής: Στη λεγόμενη «εξέγερση του Σταυρού» το1848 στην Κεφαλονιά εναντίον των Άγγλων είχε προβλεφθεί, αλλά δεν έγινε δυνατό να εφαρμοστεί, να πάρουν μέρος και εθελοντές – κατ’ άλλους μισθοφόροι – Αλβανοί της νότιας Ιταλίας.
Με την ίδια εξέγερση στο νησί μας είχε κάποια σύνδεση και ο Ιταλός πρόσφυγας Livio Zambeccari από την Αγκώνα, αλλά και κάποιοι Αλβανοί, σύμφωνα με αρχειακό υλικό που πρόσφατα ερευνήθηκε. Ωστόσο, μέχρι σήμερα η επιστημονική έρευνα δεν έχει εντοπίσει κάποιες επαφές ή κάποιας άλλης μορφής συνεργασία των Κεφαλονιτών ριζοσπαστών με τους Ιταλούς πρόσφυγες, αν και μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι κάτι τέτοιο πρέπει να είχε συμβεί.
Πάντως, ο ριζοσπάστης Γεράσιμος Μαυρογιάννης μάς έχει αφήσει ποίημά του για τους Ιταλούς πρόσφυγες, για τους οποίους δηλώνει την υποχρέωσή του και όλων φυσικά των φιλελεύθερων συμπατριωτών του να τους υποδεχτούν και να τους στηρίξουν: «[...] πάμε να δεχθούμε στην πτωχή μας αγκαλιά / της ιταλικής Νιόβης τέκνα καταπληγωμένα», για τα οποία «της δούλης μας καλύβης ας αφήσουμ’ ανοικτή /την φιλόξενή της θύρα» και έτσι «’ς της γης αυτήν την άκρη /θα βρεθή να [τους] ισκιάση μια φιλόξενη ιτιά».
Πέτρος Πετράτο