Ο Σον Κόνερι απαγγέλει την Ιθάκη του Καβάφη

O Sean Connery απαγγέλει την Ιθάκη του Καβάφη σε μουσική υπόκρουση Παπαθανασίου.
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ - ΙΘΑΚΗ (1911)

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,
να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ'έδωσε τ' ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Πηγή βίντεο : babylonianman

 έμπνευση του Καβάφη για το ποίημα είναι η Ιθάκη της Οδύσσειας του Ομήρου. Δεν είναι όμως η μοναδική πηγή. Ο Αλεξανδρινός άντλησε και από το «Exhortatio ad Ulyssem» του Πετρώνιου (βέβαια υπάρχουν αμφιβολίες αν ανήκει στον Πετρώνιο). Ο Καβάφης πήρε από τον Λατίνο την ιδέα για το δικό του ποίημα. Η «Ιθάκη» είναι αποτέλεσμα της βαθιάς σκέψης του Καβάφη και έκφραση της οπτικής του. Μέχρι τη στιγμή που γράφει το ποίημα, καταλαβαίνει ότι κάθε στόχο που είχε βάλει στη ζωή του δεν ήταν το ίδιο σημαντικός με τη φθορά και τη θλίψη που του είχε φέρει.

Το ποίημα εκφράζει την αξία του αισθησιακού στοιχείου στη ζωή. Ο άνθρωπος πρέπει να εστιάσει στις επιθυμίες και την εμπειρία της κάθε μέρας αντί να περιμένει να κερδίσει κάτι χωρίς να απολαμβάνει κάθε στιγμή. Το ποίημα έχει έντονο αισθησιακό χαρακτήρα και ταυτόχρονα είναι φιλοσοφικό. Πρέπει να επισημάνουμε ότι η αισθησιακή ευχαρίστηση στην «Ιθάκη» είναι αποτέλεσμα και της διαμονής του ποιητή στην Αλεξάνδρεια. Η Αλεξάνδρεια ήταν κοινωνία με διαφορετική αντίληψη περί ηθικής, πιο φιλελεύθερη σε σχέση με την Ελλάδα. Ο Καβάφης ενσωματώνει τον ομηρικό μύθο για να περιγράψει τις ιδέες και τα πιστεύω του. Ήταν μοναχικός και ανικανοποίητος με τη ζωή του και εκφραζόταν κυρίως μέσω της ποίησης του. Το εν λόγω ποίημα εκφράζει το αληθινό νόημα της ζωής σύμφωνα με τον ποιητή. Ο Καβάφης ένιωθε παγιδευμένος στην Αλεξάνδρεια και είδε την Ιθάκη ως ένα εγωκεντρικό όνειρο.

Ορόσημο στην ποίηση του

Η «Ιθάκη» δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Γράμματα» τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1911. Η ποίηση του Κ. Π. Καβάφη από εκείνη τη χρονιά και μετά γίνεται πιο ρεαλιστική, αντικειμενική, ενώ χάνει τον κοινωνικό της χαρακτήρα και μετατρέπεται σε προσωπική αναζητώντας την ευχαρίστηση. Τα νέα ποιήματα εκφράζουν διαφορετικό είδος ηθικής. Η “Ιθάκη” αποτυπώνει την αλλαγή αυτή περισσότερο από κάθε άλλο ποίημα του. Η κατάθλιψη κάνει την εμφάνιση της σε αυτό ποίημα, ενώ  ο ποιητής αποδέχεται πως οι κοινωνικές διακρίσεις και η οικονομική ασφάλεια που ονειρευόταν ανήκουν στο παρελθόν. Η «Ιθάκη» είναι ορόσημο για την ποίηση του, μια και μετά απ’ αυτό βρήκε το μοτίβο και την εκδοχή του ποιητικού του σώματος. Σε αυτήν εκφράζει την άποψη του για τις επιθυμίες, τις εμπειρίες και τις περιπέτειες στη ζωή. Η Καβαφική “Ιθάκη” συμβολίζει την αφετηρία για το πολύπλευρο ταξίδι, για τη ζωή. Η βασική ιδέα είναι πως ο άνθρωπος πρέπει να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται, να μαθαίνει όσο γίνεται περισσότερα πράγματα και να χαίρεται τη ζωή.

Πηγή: The Homeric element in Cavafy’s poetry: three examples, by Mikaela-Aliki Kamperi, Πανεπιστήμιο Λουντ, Σουηδία.